Μίνως Ευσταθιάδης: «Ο μεγαλύτερος δείκτης επιτυχίας είναι το πάθος των αναγνωστών»

18:11 13/10/2022 - Πηγή: KoutiPandoras

Με γραφή ρέουσα, συνδυάζει την αστυνομική πλοκή με τα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα της εποχής μας, δημιουργώντας ένα ψηφιδωτό από εικόνες και παραστάσεις που τον έχουν τοποθετήσει ανάμεσα στους καλύτερους σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς στο είδος του.

Ο ίδιος, μιλώντας για το νέο του βιβλίο με τίτλο «Σχέδια του χάους» (εκδόσεις Ίκαρος), σημειώνει πως «μιλάει για την υπεράσπιση της ουτοπίας, ως τρόπο σκέψης, αλλά και ως στάση ζωής».

Μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ίκαρος το νέο σας βιβλίο με τίτλο «Σχέδια του χάους». Πείτε μας περισσότερα λόγια γι’ αυτό. Ποια ήταν η αρχική έμπνευση

για να ξεκινήσετε να το γράφετε;

Ένας ξένος καταφθάνει σε μια μικρή επαρχιακή πόλη και αρχίζει να παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα γαλλικών. Η ασυνήθιστη συμπεριφορά του επηρεάζει τους μαθητές του και σιγά-σιγά όλους τους κατοίκους. Όταν εμφανίζεται ένα πτώμα, η πόλη έχει ήδη αλλάξει κι έχει μετατραπεί σε κάτι διαφορετικό, σε κάτι που κανένας δεν είχε υπολογίσει.

Η πρώτη μου σκέψη ήταν να γράψω ένα διήγημα για την επίδραση που έχει σε μια κλειστή κοινωνία η εμφάνιση κάποιου άγνωστου παράγοντα – στην συγκεκριμένη περίπτωση ενός διαφορετικού ανθρώπου. Φυσικά το πράγμα ξέφυγε από τα… σχέδιά μου, όπως συχνά συμβαίνει. Δυο χρόνια αργότερα κατέληξα σε ένα μυθιστόρημα που μιλάει για την υπεράσπιση της ουτοπίας, ως τρόπο σκέψης, αλλά και ως στάση ζωής. Κεντρικός του άξονας ίσως να είναι η θυσία, αυτή η τόσο μυστήρια ανθρώπινη πράξη.

Γιατί το ονομάσατε «Σχέδια του χάους»; Τι σημαίνει «χάος» για εσάς στην αληθινή, καθημερινή ζωή;

Υπάρχει στο βιβλίο μια συγκεκριμένη αναφορά στην προσπάθεια των πρωταγωνιστών να κάνουν πραγματικά σχέδια –να σχεδιάσουν δηλαδή– το χάος. Κατά κάποιο τρόπο, το χάος αποτελεί οργανικό τμήμα της ιστορίας. Και δεν εννοώ μόνο της ιστορίας που προσπάθησα να αφηγηθώ, μα και γενικότερα. Ζούμε μέσα στο χάος, και είμαστε ένα μικρό κομμάτι του – όσο κι αν δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε. Κάθε προσπάθεια να «βάλουμε τη ζωή μας σε τάξη», περιέχει μια μικρή (ή μεγάλη) ψευδαίσθηση.

Ένας από τους ήρωες στο βιβλίο σας είναι δικηγόρος. Οι σπουδές Νομικής που έχετε πραγματοποιήσει, και οι εμπειρίες και οι προσλαμβάνουσες γύρω από αυτές, κατά πόσο επηρεάζουν τη γραφή και τις ιστορίες σας;

Δεν θα τον έλεγα «ήρωα», αλλά πράγματι υπάρχει ένας δικηγόρος που σε ορισμένα σημεία παίζει κομβικό ρόλο. Και σίγουρα έχει σχέση με τις σπουδές και τις εμπειρίες μου. Η συγγραφή είναι μια συνεχής αναμέτρηση με τον εαυτό μας, αλλά όχι μόνο με αυτόν. Σε έναν αφορισμό του ο Σοπενχάουερ γράφει πως «ο δικηγόρος βλέπει τον άνθρωπο σε όλη του την κακία». Στην πραγματικότητα, κάποιες φορές οι δικηγόροι είναι φύλακες ανομολόγητων μυστικών και τρομερών πράξεων. Μάλλον τέτοιος είναι κι ο δικός μου.

Το μυθιστόρημά σας «Ο Δύτης» εκδόθηκε στα γαλλικά και βρέθηκε στη βραχεία λίστα των βραβείων Athens Prize for Literature, Violeta Negra Occitanie και Prix du Livre Européen, ενώ το «Κβάντι» θα κυκλοφορήσει το 2023 στα γαλλικά. Σας φοβίζει που ο πήχης έχει ήδη μπει ψηλά από τους αναγνώστες για τα «Σχέδια του χάους»;

Είναι αλήθεια ότι «Ο Δύτης» μου άνοιξε πόρτες που δεν είχα καν φανταστεί. Η υποδοχή του στην Ελλάδα και στις γαλλόφωνες χώρες ήταν εξαιρετική. Σήμερα, για παράδειγμα, έλαβα μια ειδοποίηση ότι η γαλλική έκδοση του βιβλίου βρίσκεται επισήμως στα εθνικά αρχεία του Καναδά και στη βιβλιοθήκη του Κεμπέκ. Για μένα, είναι ένα θαύμα.

Πριν από λίγες μέρες τελείωσε η επικοινωνία μου με την μεταφράστρια –την διακεκριμένη Lucile Arnoux-Farnoux– του «Κβάντι» στα γαλλικά. Νιώθω μεγάλη χαρά και τιμή για όλη αυτή την πορεία, μα κανέναν φόβο ή άγχος. Μια από τις βασικές ιδιότητες της λογοτεχνίας είναι ότι μπορεί να πηδάει πάνω από οποιουδήποτε είδους σύνορα και φραγμούς.

Ποιος είναι ο σημαντικότερος δείκτης επιτυχίας ενός βιβλίου; Η θετική ανταπόκριση από το κοινό; Τα επαινετικά κείμενα από τους κριτικούς; Ή τελικά όλα αποκρυσταλλώνονται στις πωλήσεις του;

Όλα αυτά είναι σημαντικά. Να σημειώσουμε βέβαια ότι, επί της ουσίας, ελάχιστοι κριτικοί έχουν πλέον απομείνει στην Ελλάδα. Διαβάζουμε κυρίως «παρουσιάσεις» βιβλίων, που σχεδόν πάντα καταλήγουν σε διθυραμβικά σχόλια. Οι μεγάλοι χαμένοι αυτού του παιχνιδιού, είναι οι ίδιοι οι συγγραφείς – όσο κι αν ακούγεται οξύμωρο.

Για να επανέλθω στο αρχικό ερώτημα, νομίζω ότι ο μεγαλύτερος δείκτης επιτυχίας είναι το πάθος των αναγνωστών. Και συνήθως αυτό δεν εξανεμίζεται μέσα σε λίγους μήνες. Χτυπάει μια φλέβα, κάπου βαθύτερα. Πώς γίνεται αυτό; Νομίζω πως κανένας δεν ξέρει, εκ των προτέρων, το μυστικό. Που και που ξεφυτρώνουν λοιπόν εκείνα τα βιβλία που καταφέρουν να αντέχουν στον χρόνο. Αυτή είναι η σημαντικότερη επιτυχία.

Μπορείτε να μας περιγράψετε με λίγα λόγια μια τυπική σας μέρα; Τι ώρες γράφετε; Τι άλλο κάνετε που τροφοδοτεί με σκέψεις και ερεθίσματα το εργαστήρι του συγγραφέα;

Είμαι ευχαριστημένος όταν κατορθώνω να γράψω (λίγο) το πρωί. Τα μεσημέρια ασχολούμαι συνήθως με τη θάλασσα – παραμένω φανατικός σερφίστας. Τα απογεύματα έχω παρατηρήσει ότι κυκλοφορούν στο σπίτι μου και δύο μικρά παιδιά που καταβροχθίζουν με χαρά τις υπόλοιπες ώρες μου. Κάπως έτσι καταλήγω πάντα να γράφω τις νύχτες. Ζω σ’ ένα πολύ μικρό χωριό και από το γραφείο μου μπορώ να βλέπω τη θάλασσα, μέσα σε απόλυτη ησυχία. Μου φτάνουν αυτά. Δεν μπορώ όμως να ξεχάσω και τις περιπλανήσεις. Ταξίδεψα και ταξιδεύω όσο περισσότερο μπορώ.

Τι σημαίνει καλό βιβλίο για εσάς; Ποιο ήταν το τελευταίο που διαβάσετε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;

Ψάχνω, όλο και περισσότερο, για βιβλία που με βγάζουν εκτός πορείας – έστω και για λίγο. Σχετικά πρόσφατα διάβασα το «Anima» (εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου) του Ουαζντί Μαουάντ. Ένα κατόρθωμα ύφους, πρωτοτυπίας, αμεσότητας και τραυματικής δύναμης. Διάβασα επίσης τον «Σάλτο» (εκδόσεις Ίκαρος) του Ανδρέα Νικολακόπουλου. Η μεταφυσική του γέφυρα διασχίζει την πραγματικότητα για να χωθεί στην καρδιά του πιο αρχέγονου σκοταδιού. Ιστορίες που επιβεβαιώνουν αυτό που ξέρουμε, μα δύσκολα παραδεχόμαστε: η από ‘κει πλευρά βρίσκεται τόσο κοντά. Μια αναπνοή δρόμος.

Όλοι μιλούν για έναν ιδιαίτερα δύσκολο χειμώνα, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, ωστόσο τα τελευταία χρόνια οι δυσκολίες και οι κρίσεις μοιάζουν να μην έχουν τελειωμό. Ζούμε μια περίοδο της ιστορίας όπου οι κοινωνίες αναδιαμορφώνονται ριζικά ή το «χάος» που επικρατεί γύρω μας πιστεύετε ότι είναι κάτι προσωρινό;

Ζήσαμε αρκετά χρόνια βυθισμένοι σε μια πλαστή ευμάρεια ή σε μια πραγματική αφθονία. Μπορεί να είναι το ίδιο πράγμα. Πάει όμως αυτό, φαίνεται πως άλλαξε.

Σε κάθε γωνιά του πλανήτη, οι λέξεις αποκτούν διαφορετική σημασία. Μιλούσα πρόσφατα με μια φίλη από την Ινδονησία που εργάζεται στην Ελλάδα. «Ποια είναι η γνώμη σου για την κρίση;» τη ρώτησα. «Ποια κρίση εννοείς;» μου απάντησε. «Στην πατρίδα μου κάθε νύχτα γίνονται εκατοντάδες βιασμοί. Για εμάς η Ευρώπη είναι ο παράδεισος».

Κατά τα άλλα, το χάος δεν είναι ποτέ κάτι προσωρινό. Η τάξη και η ασφάλεια είναι προσωρινές.