Οι μεγάλοι «χάρτινοι» έρωτες που αγαπήσαμε

12:54 15/2/2023 - Πηγή: KoutiPandoras

Διότι όσο κι αν ξέρουμε ότι ο έρωτας είναι θέμα χημείας και φυσικής, και συγκεκριμένα μια δραστηριότητα του νευρικού συστήματος του εγκεφάλου, εξακολουθούμε να μην μπορούμε να αφήσουμε από τα χέρια μας τα «Ανεμοδαρμένα ύψη» της Εμιλι Μπροντέ.

«Η αγάπη μου για τον Λίντον είναι σαν το φύλλωμα του δάσους. Ο χρόνος θα την αλλάξει, το ξέρω καλά, όπως ο χειμώνας αλλάζει τα δέντρα. Η αγάπη μου για τον Χίθκλιφ είναι σαν τα αιώνια βράχια από κάτω – λίγη ευχαρίστηση μου δίνει, αλλά αναγκαία» λέει η Κάθριν. Παρεξηγημένο μυθιστόρημα τα «Ανεμοδαρμένα ύψη» (Αγρα, μτφρ. Αρης

Μπερλής). Ακόμη και σήμερα υπάρχει η προκατάληψη ότι πρόκειται για απλοϊκό ρομάντζο μιας άλλης εποχής. Κι όμως είναι ένα πολυεπίπεδο έργο, σπουδή στην ανθρώπινη ψυχή, βαθύ σχόλιο για την αγάπη και το μίσος, το φως και το σκοτάδι, το καλό και το κακό. Το βιβλίο που εκδόθηκε το 1847 έχει κεντρικό στόρι τον κατατρεγμένο έρωτα της Κάθριν και του Χίθκλιφ με φόντο την άγρια φύση και την ομίχλη του αγγλικού βορρά. Δεν είναι τυχαίο που το έχουμε δει τόσες φορές στο σινεμά.

Μποβαρύ ή Ντιράς

Τον έρωτα ή μάλλον την ψυχική απελευθέρωση που υπόσχεται ο έρωτας αναζητά στα μέσα του 19ου αιώνα η Eμα Μποβαρύ στη Ρουέν της Νορμανδίας. Η «Μαντάμ Μποβαρύ» (Εξάντας, μτφρ. Μπάμπης Λυκούδης) ονειρεύεται την τέλεια ζωή, παντρεύεται έναν επαρχιακό γιατρό για να την αποκτήσει, όμως σύντομα οι υψηλές προσδοκίες της προσκρούουν στην πραγματικότητα. Στην προσπάθειά της να διασκεδάσει την πλήξη της αναζητά τη συγκίνηση στην αγκαλιά άλλων αντρών. Το πρώτο μυθιστόρημα του Γκιστάβ Φλομπέρ (δημοσιεύτηκε το 1856) σφράγισε μια νέα εποχή για τη λογοτεχνία.

«Γράφω για τον έρωτα αλλά όχι για την τρυφερότητα. Δεν μου αρέσουν οι τρυφεροί άνθρωποι. Είμαι πολύ σκληρή. Οταν ερωτεύομαι κάποιον τον επιθυμώ. Η τρυφερότητα όμως προϋποθέτει τον αποκλεισμό της επιθυμίας» δήλωνε η Μαργκερίτ Ντιράς (1914-96) στη συνέντευξη που είχε δώσει στον Αλαν Ράιντινγκ για τους «New York Times» (Μάρτιος 1990). Το αυτοβιογραφικό έργο της ο «Εραστής» (Μεταίχμιο, μτφρ. Eφη Κορομηλά) λαμβάνει χώρα στην Ινδοκίνα του μεσοπολέμου και αφορά τον έρωτα ανάμεσα σε ένα λευκό δεκαπεντάχρονο κορίτσι και έναν πλούσιο Κινέζο, δώδεκα χρόνια μεγαλύτερο. Η Μαργκερίτ Ντιράς μέσα από το μοτίβο του καταδικασμένου έρωτα αποτυπώνει έναν κόσμο αντίρροπων δυνάμεων, την αποικιοκρατική κοινωνία που αναζητά ταυτότητα ανάμεσα σε δύο πολιτισμούς.

Φθορά και πάθος

Τον Ιούλιο του 1947 ο Πολ Μπόουλς έχοντας αφήσει πίσω του τη Νέα Υόρκη και εγκαταστημένος μόνιμα στην πόλη Φεζ του Μαρόκου άρχισε να γράφει το «Sheltering sky» (στα ελληνικά αποδόθηκε ως «Τσάι στη Σαχάρα» –Μεταίχμιο, μτφ Νίκος Μάντης– λόγω του ελληνικού τίτλου που δόθηκε το 1990 στην κινηματογραφική μεταφορά του από τον Μπερτολούτσι). Το βιβλίο που αρχικά απορρίφθηκε από τον οίκο Doubleday δημοσιεύτηκε το 1949 από τον οίκο New Directions χωρίς ιδιαίτερες προσδοκίες. Τότε δεν περνούσε καν από το μυαλό του εκδότη ότι όχι μόνο η έκδοση δεν θα αποτελούσε οικονομική καταστροφή αλλά ότι το πρώτο μυθιστόρημα του Μπόουλς θα αναδεικνυόταν σε αγαπημένο ανάγνωσμα της μπιτ γενιάς και από τα πιο σημαντικά κείμενα της αμερικανικής λογοτεχνίας. Η ιστορία αφορά ένα ζευγάρι Αμερικανών που έπειτα από δεκαετή συμβίωση βιώνει τη φθορά. Ο Πορτ και η Κιτ Μόρσμπερι προσπαθώντας να αποφύγουν την εμπόλεμη ζώνη βρίσκονται σε διαρκή κίνηση σε χώρες που δεν εμπλέκονται στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η διαμονή τους στη βόρεια Αφρική θα είναι η τελευταία ευκαιρία τους να αφυπνίσουν το παλιό πάθος. Ωστόσο, στην περιοχή ξεσπά επιδημία τύφου.

Στα «Απομεινάρια μιας μέρας» (Ψυχογιός, μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου) του Καζούο Ισιγκούρο ο Τζέιμς Στίβενς αποτελεί το πρότυπο του τέλειου μπάτλερ. Γιος μπάτλερ, μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον που του έμαθε να σέβεται την κοινωνική ιεραρχία και να υπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο εκείνους που κοιτάζουν τον κόσμο από ψηλά. Ηλικιωμένος πλέον, το καλοκαίρι του 1956 αποφασίζει να κάνει διακοπές. Στις έξι μέρες που διαρκεί το ταξίδι του αναπολεί τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του και αργά πλέον παραδέχεται στον εαυτό του ότι αναλώθηκε προσφέροντας τις υπηρεσίες του στο μακαρίτη λόρδο Ντάρλινγκτον, που αποδείχτηκε πολύ κατώτερος των περιστάσεων, ενώ βασανίζεται από το ερώτημα πώς θα ζούσε αν είχε τολμήσει να εκδηλώσει τον έρωτά του στην οικονόμο του σπιτιού. Πολυεπίπεδο έργο για τις χαμένες ευκαιρίες, την αυτοεικόνα που τρέφεται από το βλέμμα των άλλων και ταυτόχρονα σχόλιο πάνω στην κατάρρευση του παλιού κόσμου. Ο Ισιγκούρο περιγράφει αριστοτεχνικά τη ματαιωμένη ζωή ενός ανθρώπου που απαρνήθηκε τον έρωτα για να είναι αποδεκτός σε εκείνους που τελικά δεν αποδεχόταν ο ίδιος.

Τα «Μαύρα φεγγάρια του έρωτα» (Πατάκη, μτφρ. Γιάννης Στρίγκος) του Πασκάλ Μπρικνέρ πραγματεύονται το αδιέξοδο του έρωτα και την αιώνια ερώτηση πώς μπορεί να μείνει ζωντανό το πάθος σε μια σχέση που έρχεται αντιμέτωπη με την πραγματικότητα. Αφηγείται ο Φραντς στον συνταξιδιώτη του Ντιντιέ πάνω στο πλοίο από Μασσαλία για Κωνσταντινούπολη: «Η αιωνιότητα, κύριε, άρχισε για μένα ένα βράδυ του Ιούλη, στο λεωφορείο 96 που εκτελεί τη διαδρομή ανάμεσα στο Μονπαρνάς και την πύλη Λιλά […] Μη σας φαίνεται αστείο το λεωφορείο· ο κεραυνοβόλος έρωτας δεν κάνει την εμφάνισή του μόνο σε ξεχωριστά μέρη. Ακόμα κι ένα κουτί με ρόδες μπορεί να μετατραπεί σε προθάλαμο του παραδείσου, αν πιστεύει κανείς στην τύχη…».