Τι και ποιους εξυπηρετεί η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων;

09:52 16/7/2023 - Πηγή: KoutiPandoras

Με σκοπό, όπως είπε, την κατάργηση του… κρατικού μονοπωλίου στην ανώτατη εκπαίδευση. Η πρώτη παρατήρηση είναι ότι ο κ. Μητσοτάκης όφειλε να γνωρίζει ότι ούτε τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι κρατικά, ούτε και το άρθρο 16 του Συντάγματος υποστηρίζει κανένα μονοπώλιο. Τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι δημόσια ιδρύματα (ΝΠΔΔ), που απολαμβάνουν εκ του Συντάγματος διοικητικής και ακαδημαϊκής αυτοδιοίκησης.

Αν ήταν κρατικά, θα έπρεπε να διοικούνται από το ίδιο το κράτος και όχι από τα όργανα πανεπιστημιακής αυτοδιοίκησης, όπως ο πρύτανης, το Συμβούλιο Διοίκησης,

η Σύγκλητος κ.λπ. Πολλώ δε μάλλον που τα πανεπιστημιακά όργανα δεν διορίζονται από το κράτος, αλλά εκλέγονται απευθείας από την πανεπιστημιακή κοινότητα. Κι ακόμη, αν τα πανεπιστήμια ήταν κρατικά, θα έπρεπε οι καθηγητές να χαρακτηρίζονται από το Σύνταγμα ως κρατικοί και όχι ως δημόσιοι λειτουργοί. Η μόνη, αλλά θεμελιώδης υποχρέωση του κράτους απέναντι στα πανεπιστήμια είναι η θέσπιση του νομοθετικού πλαισίου λειτουργίας τους και η χρηματοδότησή τους.

Οσον αφορά τώρα το «κρατικό μονοπώλιο», αυτός είναι ένας όρος απολύτως άστοχος. Πρώτα γιατί τα πανεπιστήμια δεν είναι κρατικά ιδρύματα. Και δεύτερον γιατί η Παιδεία δεν είναι εμπόρευμα για να ισχύουν σε αυτήν μονοπώλια (μονο+πωλώ), αλλά δημόσιο αγαθό που αποτελεί πρωταρχική προϋπόθεση για ανάπτυξη, ευημερία και καταπολέμηση των ανισοτήτων. Και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο πρέπει να μπορεί να απευθύνεται ισότιμα σε όλους τους πολίτες. Κάτι που εξασφαλίζεται μόνο μέσω επαρκούς δημόσιας χρηματοδότησης. Το άρθρο 16 επομένως δεν προστατεύει κανένα μονοπώλιο και πολύ περισσότερο κρατικό.

Αντίθετα, διασφαλίζει τον δημόσιο χαρακτήρα των πανεπιστημίων ως ιδρυμάτων που προάγουν το δημόσιο συμφέρον. Και επιπλέον εγγυάται τη δημόσια χρηματοδότησή τους, που αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για ίσες ευκαιρίες στα αγαθά της ανάπτυξης και της ευημερίας. Η δεύτερη παρατήρηση για τη «μεταρρυθμιστική» και «εκσυγχρονιστική», όπως παρουσιάστηκε, εξαγγελία του πρωθυπουργού έχει να κάνει με τις ανάγκες που αυτή υπηρετεί και με τα προβλήματα που επιλύει. Οσο κι αν ακούγεται περίεργο, ουδείς από την εκπαιδευτική κοινότητα δεν έχει ποτέ διατυπώσει παρόμοιο αίτημα ως διέξοδο για τα προβλήματα της ανώτατης εκπαίδευσης.

Το αντίθετο μάλιστα, τόσο η ΠΟΣΔΕΠ όσο και η Σύνοδος των Πρυτάνεων έχουν διατυπώσει επιμόνως αιτήματα στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Ζητούν δηλαδή να γίνει σεβαστή η συνταγματική πρόβλεψη που η κυβέρνηση επιδιώκει να καταργήσει και να χρηματοδοτηθούν και να στελεχωθούν τα πανεπιστήμια στα ίδια επίπεδα με την υπόλοιπη Ευρώπη.

Καθώς είναι γνωστό ότι η Ελλάδα είναι από τις τελευταίες, αν όχι και η τελευταία χώρα τόσο ανάμεσα στις χώρες του ΟΟΣΑ όσο και της Ενωμένης Ευρώπης, όσον αφορά τη δημόσια χρηματοδότηση των πανεπιστημίων της.

Αλλά και πέρα από την εκπαιδευτική κοινότητα, κανένας συλλογικός φορέας ή επιμελητήριο δεν έχει συνδέσει ποτέ τα σύνθετα προβλήματα της χώρας με την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος. Προς επίρρωση της διαπίστωσης ότι η συγκεκριμένη «μεταρρύθμιση» δεν αντιμετωπίζει καμία πραγματική ανάγκη έρχεται η ευρωπαϊκή εμπειρία. Σύμφωνα με την οποία, παρά το γεγονός ότι εκεί η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι νόμιμη, αυτά δεν καλύπτουν παρά ένα μικρό μόνο μέρος των συνολικών εκπαιδευτικών αναγκών. Καθώς στην Ευρώπη ο κορμός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης καλύπτεται από δημόσια πανεπιστήμια.

Αυτό δεν είναι, βέβαια, καθόλου τυχαίο. Συμβαίνει γιατί η επένδυση που χρειάζεται για την ίδρυση ιδιωτικών Πολυτεχνικών ή Ιατρικών Σχολών, που διαθέτουν ακριβά εργαστήρια και κλινικές, είναι τόσο μεγάλη ώστε η ανάκτηση του κόστους και συνεπώς και η κερδοφορία να φαντάζουν πρακτικά αδύνατες. Γι’ αυτό και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια παντού ανήκουν συνήθως στις λεγόμενες «χαμηλού κόστους» σχολές.

Εντελώς διαφορετική είναι η περίπτωση των ΗΠΑ. Οπου όμως τα μεγάλα και αναγνωρισμένα Πανεπιστήμια Harvard, MIT κ.λπ. μπορεί να μην είναι δημόσια, δεν είναι όμως ούτε και ιδιωτικά. Είναι μη κρατικά και συγχρόνως μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια που συντηρούνται από μεγάλες χορηγίες και δωρεές και από τα δίδακτρα των φοιτητών τους. Που κι αυτά όμως τα ιδρύματα τελευταία αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα επιβίωσης.

Ο μόνος λόγος που η κυβέρνηση επιμένει στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι οι πιέσεις που δέχεται από συγκεκριμένη ομάδα οικονομικών συμφερόντων. Που επιδιώκουν να ιδρύσουν φτηνές και χαμηλής ποιότητας εκπαιδευτικές επιχειρήσεις τύπου «bon pour l’ orient» που θα απευθύνονται σε χαμηλών προσδοκιών εκπαιδευτική ζήτηση. Μια «τομή» όμως που καμία βελτίωση, λόγω ανταγωνισμού, δεν πρόκειται να προκαλέσει στα πολύ καλού επιπέδου δημόσια πανεπιστήμια της χώρας.

Αντίθετα, θα τα αποδυναμώσει ακόμη περισσότερο. Αφού και πριν ακόμη καταργηθεί το άρθρο 16, η κυβέρνηση έχει εγκαταλείψει την υποχρέωσή της να τα χρηματοδοτεί. Κι αυτό όχι λόγω οικονομικής ανάγκης, αλλά λόγω εξυπηρέτησης αλλότριων σκοπιμοτήτων. Για να ανοίξει, δηλαδή, τεχνητά τον δρόμο για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων και να τα προικοδοτήσει με… έτοιμη πελατεία. Μόνο που αυτό δεν συνιστά μεταρρύθμιση. Αλλά… απορρύθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης με σκοπό τη… ρύθμιση της επιχειρηματικής αγοράς προς όφελος συγκεκριμένων οικονομικών συμφερόντων.

Πηγή: Efsyn