Στο μυαλό ενός κατά συρροή δολοφόνου

12:06 5/3/2014 - Πηγή: Ysterografa

Ο τίτλος του άρθρου είναι ίσως παραπλανητικός και ίσως να παραπέμπει σε κάποια από τα ευπώλητα βιβλία αστυνομικής λογοτεχνίας του Νορβηγού Τζο Νέσμπο που έχουν κατακλύσει τις προθήκες των βιβλιοπωλείων στην Ελλάδα και όχι μόνο. Τις τελευταίες μέρες η Νορβηγία συγκεντρώνει πολλές αναφορές στη διεθνή επικαιρότητα.

Η ετήσια έκθεση του ΟΗΕ με την κατάταξη των χωρών παγκοσμίως αναφορικά με το δείκτη ευτυχίας περιλαμβάνουν τη Νορβηγία στις πρώτες θέσεις όπως ήταν αναμενόμενο

άλλωστε. Η συγκεκριμένη χώρα μαζί με τις υπόλοιπες Σκανδιναβικές είναι στην πρωτοπορία σε ζητήματα βιοτικού επιπέδου, αναδιανομής εισοδήματος, υψηλού προσδόκιμου ζωής, κοινωνικής υποστήριξης και ελευθερίας επιλογών για τους πολίτες τους.

Επίσης, ήρθε στο επίκεντρο της επικαιρότητας λόγω της ανάδειξης σε ρυθμιστικού παράγοντα του Κόμματος της Προόδου το οποίο ανήκει πολιτικά στον ακροδεξιό χώρο γεγονός το οποίο μάλιστα καλύφθηκε εκτενώς από τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης μετά και από τον ατυχή παραλληλισμό έλληνα δημοσιογράφου με τη νεοναζιστική Χρυσή Αυγή. Η είδηση η οποία όμως έχει τη σημασία της ήταν η απόφαση του Πανεπιστημίου του Όσλο να δεχτεί ως φοιτητή τον Μπρεϊβικ ο οποίος ευθύνεται για τη δολοφονία 77 νέων και το σοβαρό τραυματισμό δεκάδων άλλων, μια υπόθεση που είχε συγκλονίσει τη διεθνή κοινή γνώμη πριν από λίγα χρόνια. Ο Μπρεϊβικ έγινε εν μέρει αποδεκτός στο προπτυχιακό πρόγραμμα πολιτικής επιστήμης και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να παραθέσουμε την απάντηση του Πρύτανη του Πανεπιστημίου του Όσλο σχετικά με το σκεπτικό αποδοχής του (μετάφραση του συγγραφέα):

Αποτελεί ευθύνη των πανεπιστημίων μας να υπερασπιστούν τις δημοκρατικές ελευθερίες, ιδανικά και πρακτικές, ακόμη και όταν προκαλούνται από ειδεχθείς πράξεις. Έχοντας γίνει αποδεκτός να σπουδάσει πολιτική επιστήμη, ο Μπρειβικ θα πρέπει να μελετήσει σχετικά με τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη και πως ο πλουραλισμός και ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η προστασία των μειονοτήτων και των θεμελιωδών ελευθεριών έχουν καθοδηγήσει την ιστορική εξέλιξη στη σύγχρονη Ευρώπη. Σε καμία περίπτωση ο Μπρεϊβικ δεν θα γίνει δεκτός στο χώρο του πανεπιστημίου. Αλλά στο κελί του θα του δοθούν όλες οι δυνατότητες να προβληματιστεί για τις θηριωδίες που διέπραξε και για τις παρανοήσεις του.

Μέσα σε μια παράγραφο δίνεται το περίγραμμα των αρχών και των αξιών του Διαφωτισμού, των θεμελίων που οικοδομήθηκε η σύγχρονη Ευρώπη. Ο Μπρεϊβικ δεν είναι κάποιος παράφρονας που αποφάσισε να οργανώσει μια τυφλή πράξη μίσους. Για αυτό το λόγο άλλωστε και οι ψυχίατροι που τον εξέτασαν δεν αποφάσισαν τον εγκλεισμό του σε ψυχιατρική κλινική. Στόχος του ήταν με την τρομοκρατική του πράξη να ανατρέψει το πολιτισμικό υπόβαθρο της χώρας του, τις σύγχρονες αξίες και ιδεώδη που έχουν οδηγήσει τη Νορβηγία να βρίσκεται κάθε χρόνο στις πρώτες θέσεις στους δείκτες ανθρώπινης ανάπτυξης. Η μαζική εκτέλεση των εφήβων και οι βομβιστικές επιθέσεις στο κέντρο του Όσλο ήταν μόλις η πρώτη πράξη ή το πρελούδιο του σχεδίου του. Η δεύτερη πράξη παίχτηκε στο δικαστήριο με την απολογία του η οποία εξελίχθηκε σε ένα παραλήρημα μισαλλοδοξίας και ρατσιστικού μένους. Η συνέχεια αφορούσε την αίτηση του να εγγραφεί στο Πανεπιστήμιο του Όσλο. Δεν θέλησε ξαφνικά να σπουδάσει ή να σωφρονιστεί μέσω της μελέτης των μεγάλων πολιτικών στοχαστών. Θέλησε για ακόμη μια φορά να προκαλέσει τους θεσμούς και να προβοκάρει με την επιλογή του. Ακόμη πιο πρόσφατα διαμαρτυρήθηκε δημοσίως για τη μη εκπλήρωση αιτήματος προς τις αρχές των φυλακών για την παροχή Playstation!

Η απάντηση του δόθηκε σε όλες τις περιπτώσεις τόσο από τη συλλογική όσο και από τη θεσμική έκφραση της κοινωνίας της Νορβηγίας. Αν και 77 οικογένειες έχασαν τα παιδιά τους δεν διοργανώθηκαν μαζικές εκδηλώσεις οργής και επεισοδίων. Δεν ζητήθηκε η επαναφορά της θανατικής καταδίκης ούτε προτάθηκε το δημόσιο λιντσάρισμα. Η κοινωνία αντέδρασε ώριμα, ψύχραιμα και με εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Η δικαιοσύνη με τη σειρά της σε μια μακράς διάρκειας δίκη δεν υπέπεσε στις προβοκάτσιες του Μπρειβικ και τον αντιμετώπισε ως όφειλε, με το γράμμα του νόμου. Τέλος η ακαδημαϊκή κοινότητα υπερασπίστηκε την ελευθερία και τα δημοκρατικά ιδεώδη με την ιστορικής σημασίας απάντηση του πρύτανη ακύρωσαν το σχέδιο του Μπρεϊβικ. Πολίτες, δικαιοσύνη και πανεπιστήμιο υπερασπίστηκαν τις αξίες και το πολιτιστικό υπόβαθρο της χώρας τους χωρίς να χάσουν το μέτρο και να καταφύγουν σε προτάσεις, σκέψεις και ιδέες με βάση το θυμικό.

Μια πρόσφατη τάση που έχει ανακύψει σε όλες τις σκανδιναβικές χώρες είναι η άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων όπως αυτό του Κόμματος της Προόδου στη Νορβηγία. Ο Μπρειβικ πίστεψε ότι είναι η αιχμή του δόρατος σε αυτή την αλλαγή και με αυτό τον τρόπο θα επιταχύνει την ιστορική εξέλιξη. Προφανώς και δεν κατανόησε τις βασικές λεπτομέρειες που οδήγησαν εκεί. Οι σκανδιναβικές κοινωνίες έχοντας πετύχει άλματα προόδου τις τελευταίες δεκαετίες κατόρθωσαν να μετακινηθούν από το μεταβιομηχανικό στάδιο σε αυτό της μετανεωτερικότητας. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται πλέον στη διαχείριση της κοινωνίας του ρίσκου, δηλαδή σε ζητήματα όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η κλιματική αλλαγή, η διεθνής αναπτυξιακή συνεργασία, η ενδυνάμωση του γυναικείου φύλλου, η εξάπλωση των νέων τεχνολογιών στην καθημερινότητα. Τα κόμματα τα οποία εναλλάσσονταν στην εξουσία προφανώς έχουν αμβλύνει τις διαφορές καθώς τα παραπάνω ζητήματα απαιτούν μια μετριοπαθή προσέγγιση τεχνοκρατικού χαρακτήρα. Η κόπωση του εκλογικού σώματος και η αδυναμία των φτωχότερων εισοδηματικά και εξαρτώμενων από την επιδοματική πολιτική του κράτους, κοινωνικών ομάδων να συμμετάσχουν στη μετανεωτερικότητα φέρνει στο προσκήνιο την άνοδο κομμάτων με λαϊκίστικη και υπερσυντηρητική ατζέντα. Η διαφορά όμως με άλλες κρίσεις όπως αυτή της Ελλάδας για παράδειγμα είναι ότι η κρίση της μετανεωτερικότητας δεν εξελίσσεται σε κρίση των θεσμών και ισχυρά σοκ δεν μπορούν να οδηγήσουν σε χαοτικές καταστάσεις και συστημικούς κραδασμούς.

Η Νορβηγία μπορεί να αντέξει πολλούς Μπρεϊβικ γιατί υποστηρίζεται από ένα ισχυρό υπόβαθρο με αναφορές στον ορθολογισμό, την ανεκτικότητα και την κοινωνική συναίνεση. Η διαχείριση των κρίσεων έγκειται στην ψύχραιμη ανάλυση της πραγματικότητας και την προστασία και ενίσχυση της θεσμικής λειτουργίας του κράτους. Αυτά τα στοιχεία είναι που φέρνουν στην πρώτη θέση παγκοσμίως τη Νορβηγία στους αντίστοιχους δείκτες ευτυχίας και όχι η εξόρυξη πετρελαίου. Αυτό επίσης θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά στην Ελλάδα αναφορικά με την εκμετάλλευση του πετρελαίου εάν και εφόσον επιβεβαιωθούν τα κοιτάσματα. Αντί για Δανία του Νότου ή Αραβία της Μεσογείου, εθνικός στόχος θα πρέπει να γίνει η Ελλάδα του κράτους δικαίου και των ισχυρών θεσμών.