4+1 νόμοι που παραμένουν στα χαρτιά

08:02 23/1/2023 - Πηγή: Τα Νεα

Η καθημερινότητα των πολιτών ορίζεται από τους νόμους. Πολιτικοί, νομικοί και απλοί πολίτες συχνά διαμαρτύρονται για την έλλειψή τους ή για την ύπαρξη πολλών αλληλοκαλυπτόμενων νόμων. Τι γίνεται, όμως, όταν οι νόμοι υπάρχουν, αλλά δεν εφαρμόζονται; «Το κράτος χάνει την αξιοπιστία του όταν δεν εφαρμόζει τους νόμους του» ξεκαθαρίζει ο Παναγιώτης Μαντζούφας, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Οι λόγοι για τη μη εφαρμογή τους ποικίλλουν. Οπως εξηγεί ο καθηγητής, αιτία

μπορεί να είναι η έλλειψη πολιτικής βούλησης ή υλικοτεχνικών υποδομών, η ύπαρξη ήπιων κυρώσεων που δεν αποθαρρύνουν τον παραβάτη, ο συγκερασμός συμφερόντων στη διαδικασία της νομοθέτησης, η απουσία ελέγχων, η μη πειστικότητα του ίδιου του νόμου, ή ακόμα και η αδράνεια των πολιτών.

«ΤΑ ΝΕΑ» εντόπισαν πέντε νόμους που σε θεωρητικό επίπεδο θα άλλαζαν την καθημερινότητα των πολιτών, όμως, στην πράξη παραμένουν στα χαρτιά. Για κάποιους από αυτούς, δεν υπήρξε η απαραίτητη πολιτική βούληση. Σε άλλες περιπτώσεις, η έλλειψη υλικοτεχνικών υποδομών έχει βάλει τις όποιες αλλαγές στον πάγο. Τέλος, στην περίπτωση της χρήσης του αιγιαλού και της παραλίας, βλέπουμε πώς η πολυνομία οδηγεί ουσιαστικά στην ανομία.

1. Αντικαπνιστικός νόμος
Από το μακρινό... 1856
Νομοθεσία για τον περιορισμό του καπνίσματος σε κλειστούς χώρους στην Ελλάδα υπάρχει από το μακρινό... 1856, όταν βασιλικό διάταγμα του Οθωνα απαγόρευε το κάπνισμα σε δημόσια γραφεία και καταστήματα προς αποφυγή πυρκαγιάς. Περίπου 150 χρόνια αργότερα, το 2008, ψηφίστηκε ο νόμος 3730/2008, που αποτελεί και τη βάση της σημερινής νομοθεσίας. Σύμφωνα με αυτόν, το κάπνισμα απαγορεύεται σε όλους τους κλειστούς χώρους εργασίας και στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος. Οι δε παραβάτες, καπνιστές και υπεύθυνοι χώρων, αντιμετωπίζουν χρηματικές ποινές. Ο νόμος έφερε αλλαγές, αλλά δεν εφαρμόστηκε καθολικά μέχρι το φθινόπωρο του 2019. Ακολούθησε η αυστηρή τήρησή του για μερικούς μήνες, ωστόσο, η επιστροφή της νυχτερινής ζωής μετά τον εγκλεισμό λόγω Covid, άναψε ξανά τα τσιγάρα. Οπως λέει στα «ΝΕΑ» ο Παναγιώτης Μπεχράκης, πνευμονολόγος-εντατικολόγος και επικεφαλής της πρωτοβουλίας «Smoke Free Greece», «οι παραβιάσεις αφορούν δύο κατηγορίες: κλειστούς χώρους που "βαφτίζονται" ανοιχτοί και χώρους νυχτερινής διασκέδασης όπου μετά τη 1.00 π.μ. επιτρέπεται επί της ουσίας το κάπνισμα, καθώς δεν γίνονται έλεγχοι». Και καταλήγει: «Η ελλιπής εφαρμογή του δεν είναι νομικό θέμα, αλλά θέμα πολιτικής βούλησης. Η έκθεση εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, εργαζομένων και πελατών σε χώρους εστίασης, στο παθητικό κάπνισμα παραβιάζει μια σειρά από διεθνείς συμβάσεις».

2. Πλαστικά μιας χρήσης
Χρειάζεται ενημέρωση του πολίτη
Με τον νόμο 4736/2020, η παρούσα κυβέρνηση ενσωμάτωσε στην ελληνική νομοθεσία την ευρωπαϊκή οδηγία για τον περιορισμό των πλαστικών μιας χρήσης. Μεταξύ άλλων, ο νόμος απαγορεύει την πώληση μιας σειράς πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης όπως καλαμάκια, μαχαιροπίρουνα, πιάτα, μπατονέτες κ.ά., επιβάλλει ειδική εισφορά προστασίας περιβάλλοντος ανά πλαστικό μιας χρήσης που διατίθεται από καταστήματα εστίασης, προβλέπει να δίνεται η δυνατότητα σε καταναλωτές να χρησιμοποιούν δικά τους σκεύη για μη συσκευασμένα τρόφιμα και ποτά, καθώς και να λαμβάνουν έκπτωση σε αυτήν την περίπτωση. Ο Αχιλλέας Πληθάρας, υπεύθυνος Προγραμμάτων Μείωσης Αποτυπώματος του WWF Ελλάς, υπογραμμίζει πως «παίρνουμε κάτω από τη βάση στην εφαρμογή του νόμου». Παραδέχεται πως «στα περισσότερα προϊόντα των οποίων η πώληση απαγορεύθηκε, ο νόμος εφαρμόζεται, με εξαίρεση το πλαστικό καλαμάκι που διακινείται ακόμα ευρέως», όμως σημειώνει πως «δεν υπάρχουν οι απαραίτητοι μηχανισμοί για την εφαρμογή του νόμου, ούτε επαρκής τεκμηρίωση και ενημέρωση επιχειρήσεων και πολιτών». «Το 99% των πολιτών δεν γνωρίζει ότι βάσει νόμου δικαιούται έκπτωση αν χρησιμοποιεί δικά του σκεύη» συνεχίζει. Ετσι, ο στόχος της μείωσης των πλαστικών μιας χρήσης υπονομεύεται: «Ο νόμος από μόνος του δεν αρκεί, χρειάζεται σωστή νομοθέτηση και ενημέρωση του πολίτη».

3. Περιορισμός διαδηλώσεων
Με επικοινωνιακά κριτήρια
Με τον αμφιλεγόμενο νόμο 4703/2020, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη επιχείρησε να θέσει κανόνες για τις διαδηλώσεις. Ο νόμος ορίζει πως οι δημόσιες συναθροίσεις πρέπει να γνωστοποιούνται στην Αστυνομία και καθιερώνει τον ρόλο του οργανωτή, ο οποίος ορίζεται υπεύθυνος για την ομαλή πραγματοποίησή της. Επιπλέον, προβλέπει την ύπαρξη αστυνομικού διαμεσολαβητή, καθώς και τη χωροθέτηση των διαδηλώσεων ανάλογα με το μέγεθός τους, προκειμένου να μην κλείνουν δρόμοι για μια συνάθροιση μερικών δεκάδων ατόμων. Ο νόμος υπαγορεύει επίσης τη δημιουργία διαδραστικής διαδικτυακής πλατφόρμας που θα παρέχει πληροφόρηση σε πραγματικό χρόνο, αλλά και ρυθμίσεις για την απαγόρευση διαδηλώσεων υπό συνθήκες. Δυόμισι χρόνια μετά, βέβαια, παραμένει πρακτικά ανεφάρμοστος. Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Μαντζούφα, καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου στο ΑΠΘ, ο νόμος υπονομεύεται, τόσο από ορισμένες διατάξεις του, όσο και από τον τρόπο με τον οποίο τον εφαρμόζει το κράτος. «Ο νόμος προβλέπει την υποχρέωση γνωστοποίησης, όμως η μη γνωστοποίηση δεν σημαίνει την απαγόρευση της συνάθροισης. Ετσι οι περισσότερες συναθροίσεις γίνονται αυθόρμητες, με συνέπεια να μην υπάρχει οργανωτής» σημειώνει. Σε ό,τι αφορά το κλείσιμο των δρόμων, υπογραμμίζει ότι η εφαρμογή της εν λόγω διάταξης γίνεται «επιλεκτικά» και με επικοινωνιακό κριτήριο. «Αυτό υπονομεύει την αρχή της ισότητας του νόμου», τονίζει.

4. Νόμος για τα ζώα συντροφιάς
Ανεφάρμοστες διατάξεις
Οι περισσότερες διατάξεις του νόμου 4830/2021 για τα ζώα συντροφιάς παραμένουν ανεφάρμοστες. Ο νόμος προβλέπει τη δημιουργία ηλεκτρονικού Εθνικού Μητρώου Ζώων Συντροφιάς, στο οποίο θα πρέπει να καταγράφονται όλα τα ζώα συντροφιάς, δεσποζόμενα ή αδέσποτα. Ομως, το ΕΜΖΣ δεν έχει ακόμα τεθεί σε λειτουργία. Για την καταγραφή των στοιχείων και της κατάστασης του κάθε ζώου υπεύθυνοι ορίζονται οι κτηνίατροι. «Θα πρέπει να περνούν πέντε ώρες την ημέρα για να εισάγουν στοιχεία στο Μητρώο, δεν θα κάνουν ιατρικές πράξεις» επισημαίνει η Ειρήνη Μολφέση, πρόεδρος της Πανελλήνιας Φιλοζωικής Ομοσπονδίας. Επιπλέον, ο νόμος υποχρεώνει τους ιδιοκτήτες ζώων συντροφιάς να τοποθετήσουν ηλεκτρονική σήμανση (τσιπ) και να στειρώσουν τα κατοικίδιά τους. Η πρόεδρος της ΠΦΟ προειδοποιεί πως «η υποχρεωτική στείρωση δεν βγάζει νόημα, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις ζώων για τα οποία είναι επικίνδυνη» και τονίζει πως «όπου έχουν δοκιμαστεί ανάλογα μέτρα στο εξωτερικό, έχουν υπάρξει τα αντίθετα των επιθυμητών αποτελέσματα». Εξάλλου, ο νόμος ορίζει τους δήμους αποκλειστικά υπεύθυνους για τη φροντίδα και τη διαχείριση των αδέσποτων και πρακτικά αφήνει τις περισσότερες φιλοζωικές οργανώσεις εκτός. Σύμφωνα με την Ειρήνη Μολφέση, λοιπόν, «το να μην εφαρμοστεί ποτέ ο συγκεκριμένος νόμος θα είναι η καλύτερη δυνατή εξέλιξη».

5. Χρήση αιγιαλού και παραλίας
Πολυνομία και παρατυπίες
Η ισχύουσα νομοθεσία για τον αιγιαλό ορίζεται από τον νόμο 2971/2001, ο οποίος τροποποιήθηκε τελευταία φορά με τον νόμο 4607/2019. Ο νόμος ορίζει πως «ο αιγιαλός αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας, που προστατεύεται από την Πολιτεία, η οποία το διαχειρίζεται, σύμφωνα με τη φύση του και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του». Ωστόσο, όπως επισημαίνει η Σοφία Αυγερινού-Κολώνια, ομότιμη καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών, «δεν εφαρμόζεται πάντα το πνεύμα του νόμου». Μεταξύ άλλων, ο νόμος θέτει μια σειρά από κανόνες για τη λειτουργία επιχειρήσεων στον παράκτιο χώρο, η εμπειρία όμως δείχνει πως αυτοί συχνά δεν τηρούνται. Για παράδειγμα, δεν προβλέπεται η λειτουργία beach bar, αλλά μόνο οι τροχήλατων ή ρυμουλκούμενων καντινών. «Συχνά, επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην παραλία δεν είναι απόλυτα νόμιμες» σημειώνει η καθηγήτρια. Εξάλλου, η χρήση της παραλίας είναι αντικείμενο πολλών διαφορετικών νόμων. «Η πολυνομία είναι δεδομένη και δεν βοηθά στην εφαρμογή των νόμων» υπογραμμίζει η Σοφία Αυγερινού-Κολώνια και φέρνει το παράδειγμα του νόμου για τις δημόσιες επενδύσεις του 2021, ο οποίος «ανοίγει παραθυράκια για την καταστρατήγηση του 4607/2019».