Αδεια πανεπιστημιακά αμφιθέατρα: Η επιτομή μιας πολλαπλής αποτυχίας

19:02 25/10/2024 - Πηγή: Τα Νεα

Οι άδειες ή μισοάδειες αίθουσες διδασκαλίας είναι ένα θλιβερό γεγονός, η επιτομή μιας πολλαπλής αποτυχίας. Εκκινώντας από το σύμπτωμα των μικρών ποσοστών παρακολούθησης των διαλέξεων, αναρωτιόμαστε για τις αιτίες του φαινομένου και ευθαρσώς παραδεχόμαστε ότι:

1 Δεν ξέρουμε να διδάσκουμε. Η διδακτική ικανότητα αρχικά διδάσκεται και στη συνέχεια βελτιώνεται με την εξάσκηση. Αυτό συμβαίνει στα περισσότερα πανεπιστήμια στην Ευρώπη. Ομως στα ελληνικά πανεπιστήμια η μεγάλη πλειονότητα των διδασκόντων δεν διδάχτηκε ποτέ πώς να διδάξει. Αυτοσχεδιάζουμε. Κάποιοι καλύτερα, κάποιοι χειρότερα. Η

αξιολόγηση του διδακτικού έργου είναι μια παρωδία. Για αυτή την ανεπάρκειά μας δεν φταίνε οι φοιτητές.

2 Συνήθως ο τρόπος εξέτασης ωθεί τους φοιτητές σε στρατηγικές αποστήθισης, αλλά και αντιγραφής, παρακάμπτοντας άλλα μέσα αξιολόγησης όπως εργασίες, ασκήσεις, δοκίμια λόγου, παρουσιάσεις και άλλα, που αποσκοπούν στην καλλιέργεια διαφορετικών προσωπικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων. Είναι αυτονόητο ότι οι παραπάνω τρόποι αξιολόγησης των φοιτητών λειτουργούν συμπληρωματικά, συνδυάζονται εκλεκτικά και δεν αποτελούν κατ’ ανάγκην υποκατάστατα της γραπτής εξέτασης. Για αυτή την αδιαφορία μας δεν φταίνε οι φοιτητές.

3 Κάποιοι διδάσκοντες προτείνουν τη διδακτέα ύλη με τη μορφή σελίδων σε κάποιο εγχειρίδιο. Η παγκοσμίως διαβόητη πρωτοτυπία του ενός εγχειριδίου δωρεάν διανεμόμενου! Δεν υπάρχει κάτι περισσότερο αντιεπιστημονικό και αδιέξοδο. Επιστήμη σημαίνει πολλαπλότητα πηγών και θεάσεων, πολλές κρίσεις και πολλές αναιρέσεις. Η διδακτέα ύλη αποτελείται από θεματικές ενότητες και οι φοιτητές είναι (ή θα έπρεπε να είναι) ελεύθεροι (με καθοδήγηση ή και χωρίς) να διαβάσουν ό,τι θέλουν, ανάλογα με τη αισθητική τους, το υπόβαθρο και την προγενέστερη κατανόησή τους. Δεν φταίνε οι φοιτητές για την αβελτηρία στην οποία τους ωθούμε.

4 Πολλοί εξ ημών είμαστε όμηροι μιας λειτουργιστικής αμηχανίας η οποία συνοψίζεται στο σλόγκαν «πανεπιστήμιο συντονισμένο στις ανάγκες της αγοράς εργασίας». Εγκλωβισμένοι σε μια γλώσσα εξόχως χρηστική, δίχως κανένα ίχνος ενθουσιασμού και ανάτασης. Ετσι υποβαθμίζονται η αμφιβολία, η κριτική (και αυτοκριτική), η απορία, το ταξίδι της γνώσης και της μάθησης, το οποίο είναι αυταξία και διανοητική περιπέτεια. Δεν φταίνε οι φοιτητές για τα βολικά αδιέξοδά μας.

5 Αρκετές φορές η επιλογή του πανεπιστημιακού τμήματος που παρακολουθούν οι φοιτητές δεν είναι στις πρώτες προτιμήσεις τους. Και αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα με τους υποψηφίους που έχουν λάβει μικρότερη βαθμολογία. Κάποιοι από αυτούς εγγράφονται τυπικώς για να αποκτήσουν τη φοιτητική ιδιότητα, δίχως να έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις σπουδές τους. Αν δεν αλλάξουν τμήμα και προσανατολισμό σε εύλογο χρονικό διάστημα, συγκροτούν μια «λιμνάζουσα» αδρανή μάζα, η οποία ταλαιπωρεί διοικητικά και εκπαιδευτικά τη λειτουργία του πανεπιστημίου. Για αυτές τις αρρυθμίες οι υπεύθυνοι είναι πολλοί, αλλά οι φοιτητές είναι εκείνοι με το μικρότερο μερίδιο ευθύνης.

6 Τέλος, υπάρχει και μια ιδιαίτερη κατηγορία πανεπιστημιακών δασκάλων οι οποίοι είναι περισσότερο ερευνητές παρά δάσκαλοι. Δύσκολα θα τους συναντήσουν οι φοιτητές στα αμφιθέατρα. Το όνομά τους αναφέρεται στα προγράμματα σπουδών, σύμφωνα με τον νόμο, και κοσμεί τις ιστοσελίδες των πανεπιστημίων τους, παραπλανώντας όμως τους φοιτητές και την επιλογή τους για το τμήμα που επέλεξαν.

Για να επιστρέψουν οι φοιτητές στις αίθουσες διδασκαλίας, πρέπει να κάνουμε σοβαρά την αυτοκριτική μας, να αναστοχαστούμε επί του ρόλου μας, να τους δελεάσουμε σε μια διαφορετική (εκπαιδευτική) εμπειρία/ταξίδι με φαντασία και μεράκι. Να κάνουμε περισσότερο εντατική και ζωντανή την ακαδημαϊκή τους ζωή. Να σταματήσει το πανεπιστήμιο να είναι εξεταστικό κέντρο. Να εισαγάγουμε πολλαπλούς τρόπους αξιολόγησης και φυσικά αλυσίδες μαθημάτων για να τονιστεί η αλληλουχία της γνώσης. Να εστιάσουμε στην κατανόηση, όχι στην αποστήθιση, να αναδειχθεί ότι στο πανεπιστήμιο μαθαίνεις το γιατί και το πώς των πραγμάτων. Να επιστρέψει ο πληθυντικός αριθμός. Απαραίτητη αλλά όχι αναγκαία συνθήκη.

Για να αποφύγουμε την κριτική ενός ρηχού φορμαλισμού, να πούμε ευθαρσώς πως το τι διδάσκουμε δεν είναι υπεράνω κριτικής. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα αναχρονιστικών προγραμμάτων σπουδών με σύνθεση θεματικών ενοτήτων που δεν έχουν την παραμικρή γνωσιο-θεωρητική νομιμοποίηση και συνοχή, προϊόντα αδυναμίας της προσφοράς διδασκόντων. Υπάρχουν αντικείμενα σε προγράμματα σπουδών τα οποία είναι ξεπερασμένα. Ο κόσμος αλλάζει.

Βέβαια, να ομολογήσουμε πως τα άδεια αμφιθέατρα δεν δηλώνουν πάντα την αδιαφορία των φοιτητών. Σταθμίζουν τα οφέλη και το κόστος της παρουσίας τους. Αν το κόστος ξεπερνά τα οφέλη, τα αμφιθέατρα θα παραμένουν άδεια. Καμία αύξηση της χρηματοδότησης των πανεπιστημίων και καμία πρόσληψη διοικητικών υπαλλήλων δεν αποτρέπει αυτή τη σύγκριση μια και υπάρχουν δομικές και συγκυριακές αιτίες.

Ο Aθανάσιος Καμπάς και ο Σταύρος Ζωγραφάκης είναι καθηγητές στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο