Αυταρχισμός, λαϊκισμός, ιμπεριαλισμός

15:16 25/1/2025 - Πηγή: Τα Νεα

O τελευταίος ιμπεριαλιστής πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ο Ουίλιαμ ΜακΚίνλεϊ, που η θητεία του ξεκίνησε το 1897. Αποκαλείται ιμπεριαλιστής επειδή πρόσθεσε στην αμερικανική επικράτεια τη Χαβάη, το Γκουάμ, τις Φιλιππίνες και το Πουέρτο Ρίκο. Του άρεσαν κι αυτού οι δασμοί: πριν εκλεγεί πρόεδρος πίεζε το Κογκρέσο να τους αυξήσει κατά 50%. Υποστηριζόταν κι αυτός από τους εμπορικούς τιτάνες της εποχής: ο Τζ. Π. Μόργκαν και ο Τζον Ροκφέλερ ενίσχυσαν την εκστρατεία του με 8 εκατομμύρια δολάρια σε σημερινές τιμές. Δολοφονήθηκε

όμως, ο δυστυχής, έξι μήνες μετά την επανεκλογή του.

O Τραμπ θα είναι πολλές φορές πιο επικίνδυνος απ’ αυτόν. Εχει στη διάθεσή του τον ισχυρότερο στρατό όλων των εποχών. Η κυβέρνησή του απασχολεί 4,3 εκατομμύρια ανθρώπους, έναντι 150.000 που απασχολούσε ο ΜακΚίνλεϊ. Ως ποσοστό του ΑΕΠ, οι κυβερνητικές δαπάνες είναι σήμερα εννιά φορές μεγαλύτερες απ’ό,τι τη δεκαετία του 1890. Και ο σημερινός ένοικος του Λευκού Οίκου έχει ήδη πέσει θύμα μιας δολοφονικής απόπειρας, ξέρει πλέον να φυλάγεται.

Αν ο νέος πρόεδρος πετύχει τους στόχους του, λέει στη «Libération» ο αμερικανός ιστορικός Γκάρι Γκερσλ (American Crucible, 2001, The Rise and Fall of the Neoliberal Order, 2022), θα βρεθούμε σε έναν κόσμο όπου τρεις ή τέσσερις μεγάλες δυνάμεις θα διαπραγματεύονται ή και θα πολεμούν μεταξύ τους και πολυεθνικοί οργανισμοί που χαρακτήριζαν την εποχή του Νιου Ντιλ ή του νεοφιλελευθερισμού, όπως το ΝΑΤΟ, δεν θα έχουν καμία δύναμη. Η διεθνής σκηνή θα θυμίζει τον 19ο αιώνα, πριν από τον θρίαμβο του ελεύθερου εμπορίου.

Ο Γκερσλ διαφωνεί πάντως με όσους πιστεύουν ότι η Αμερική θα γίνει μια χιτλερική δικτατορία, όπου δεν θα γίνονται εκλογές και θα εξυμνείται η ανώτερη φυλή. Βλέπει περισσότερο την ανάπτυξη ενός «soft» ή «ανταγωνιστικού» αυταρχισμού, όπου ο ηγέτης θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να αποδυναμώνει την αντιπολίτευση και να περιορίζει τις πιθανότητες επιστροφής της στην εξουσία. Ενα καλό μοντέλο για να καταλάβουμε τι μπορεί να συμβεί είναι η Ουγγαρία του Ορμπαν, η Τουρκία του Ερντογάν, η Ινδία του Μόντι ή πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπου η δημοκρατία πηγαίνει κι έρχεται και οι ηγέτες που εκλέγονται χρησιμοποιούν διάφορα μέσα για να παραμείνουν στην εξουσία.

Ως τώρα έχουμε λοιπόν τον ιμπεριαλισμό και τον soft αυταρχισμό. O γνωστός πολιτειολόγος Γιάσα Μουνκ, καθηγητής στο John Hopkins University, ειδικός για τον λαϊκισμό και συγγραφέας βιβλίων όπως το «The People vs. Democracy και το The Great Experiment», λανσάρει έναν άλλο όρο: τον πολυεθνικό λαϊκισμό. Η ανάγνωση του Ντόναλντ Τραμπ που κάναμε ως τώρα είναι ανακριβής, λέει σε συνέντευξή του στην «El País». Θεωρούσαμε ότι αποτελεί την έκφραση των ηλικιωμένων λευκών ανδρών, την τελευταία τους ευκαιρία να καταργήσουν τις πολιτισμικές αλλαγές που έκαναν οι Δημοκρατικοί. Στον λόγο που εκφώνησε όμως μετά την ορκωμοσία του, αναφέρθηκε στον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και ευχαρίστησε τους Ισπανόφωνους, τους Αφροαμερικανούς και τους Ασιατοαμερικανούς που τον ψήφισαν. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι ελπίζουν ότι θα κατακτήσουν το αμερικανικό όνειρο χάρις στον Τραμπ.

Μια πολυεθνική βάση λοιπόν υποστηρίζει τη λήψη μέτρων κατά της μετανάστευσης: πώς γίνεται; «Μα τα ανοιχτά σύνορα με το Μεξικό τρομάζουν και τους Ισπανόφωνους, αφού τα τελευταία χρόνια εισήλθαν στην Αμερική εκατομμύρια άνθρωποι. Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι ψηφοφόροι θέλουν κατασταλτικά μέτρα, αλλά όχι σε υπερβολικό βαθμό. Αν ο Τραμπ αρχίσει να απελαύνει εργαζόμενους που ζουν εδώ και πολλά χρόνια στην Αμερική ή να βάζει παιδιά στα κλουβιά, θα υπάρξουν αντιδράσεις».

Τι μάθημα πρέπει να διδαχθούν οι Δημοκρατικοί; «Να εγκαταλείψουν τον πολιτισμικό δογματισμό που τους έκανε αντιδημοφιλείς. Να πάψουν να ασχολούνται με κάθε μικροσκάνδαλο και να επικεντρώσουν την προσοχή τους σε μεγάλα θέματα όπως οι απελάσεις και η χρησιμοποίηση του στρατού στα σύνορα. Το πρόβλημα σήμερα δεν είναι ο υποτιθέμενος ναζιστικός χαιρετισμός του Μασκ. Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί δισεκατομμυριούχοι της Σίλικον Βάλεϊ που υποστήριζαν την Αριστερά απομακρύνθηκαν από αυτήν είτε από οπορτουνισμό, όπως ο Ζάκερμπεργκ, είτε επειδή οι Δημοκρατικοί έβαλαν εμπόδια και κανόνες στην καινοτομία. Η πιθανότητα οι άνθρωποι αυτοί να αναπτύξουν αυταρχικές τάσεις είναι σοβαρή».