Αυτοκίνητο: Μια… πολυεθνική κατασκευή

06:02 17/4/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Ενα αυτοκίνητο, σε γενικές γραμμές, αποτελείται από 20.000 έως 30.000 εξαρτήματα, ανάλογα με το μοντέλο και το επίπεδο εξοπλισμού. Καμία εταιρεία δεν επιτρέπει την πλήρη αποσυναρμολόγηση των οχημάτων της για να φανεί ποιος παράγει το κάθε κομμάτι – για λόγους εμπορικού απορρήτου και για να μη δώσει πλεονεκτήματα στον ανταγωνισμό. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι περίπου το 75% της αξίας ενός οχήματος προέρχεται από ένα τεράστιο δίκτυο κατασκευαστών εξαρτημάτων. Αυτό σημαίνει

πως η επιβολή ενός δασμού 25%, όπως αυτού που ενέκρινε αρχικά η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ, δεν πλήττει μόνο τα μεγάλα ονόματα του κλάδου, όπως οι Volkswagen, Mercedes-Benz ή Audi, αλλά και μια πλειάδα μικρότερων εταιρειών, λιγότερο γνωστών αλλά με σημαντική συμβολή στην απασχόληση σε όλη την Ευρώπη – και εκτός αυτής. Για παράδειγμα, ακόμα και αν ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο κατασκευάζεται στην Ευρώπη, είναι σύνηθες οι μπαταρίες του να προέρχονται από την Κίνα.

Η «βόμβα διασποράς» των αμερικανικών δασμών πλήττει εταιρείες όπως οι ισπανικές Gestamp, Cie Automotive, Antolin και Teknia, τις γαλλικές Valeo και Forvia, αλλά και αμερικανικές με παρουσία στην Ευρώπη, όπως οι Lear Corporation και BorgWarner, που παράγουν αντίστοιχα καθίσματα και μετατροπείς ρεύματος.

Η αυτοκινητοβιομηχανία είναι από τις πιο διασυνδεδεμένες και παγκοσμιοποιημένες στον κόσμο. Η εφοδιαστική αλυσίδα είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Κανένα κράτος δεν κατασκευάζει ένα αυτοκίνητο ολοκληρωτικά μόνο του. Τα εξαρτήματα ταξιδεύουν από χώρα σε χώρα και πολλές φορές μπαίνουν και ξαναβγαίνουν για διαδικασίες επεξεργασίας ή συναρμολόγησης. Σε πολλές περιπτώσεις, οι ίδιοι οι κατασκευαστές εξαρτημάτων έχουν προμηθευτές που παράγουν κομμάτια των κομματιών τους. Είναι το κλασικό παράδειγμα του «just in time» (παράδοση την κατάλληλη στιγμή). Αυτό οφείλεται στη διαρκή επιδίωξη για μείωση του κόστους, εξειδίκευση και εμπορικές συμφωνίες.

Για παράδειγμα, η Ισπανία, αν και δεν εξήγαγε ούτε ένα αυτοκίνητο στις ΗΠΑ πέρυσι – κάτι που αναμένεται να συνεχιστεί και το 2025 -, εξήγαγε εξαρτήματα αξίας 1,021 δισεκατομμυρίων ευρώ, καθιστώντας τις ΗΠΑ όγδοο μεγαλύτερο πελάτη της. Οι δασμοί του Τραμπ πλήττουν άμεσα αυτές τις εξαγωγές, αλλά και έμμεσα την πώληση εξαρτημάτων στη γερμανική βιομηχανία, η οποία επηρεάζεται βαθιά: μόνο το 2024 η Γερμανία εξήγαγε στις ΗΠΑ οχήματα αξίας 24,78 δισεκατομμυρίων δολαρίων (περίπου 22,15 δισ. ευρώ).

Η παγκόσμια αγορά εξαρτημάτων ξεπέρασε το 1,5 τρισ. δολάρια το 2023. Από αυτά, περίπου 45% προέρχονται από εξαρτήματα πρωτογενούς εξοπλισμού (OEM), δηλαδή εξαρτήματα που ενσωματώνονται στο όχημα κατά την κατασκευή του. Οι κορυφαίες αγορές παραγωγής εξαρτημάτων είναι οι Κίνα, ΗΠΑ, Γερμανία, Ιαπωνία και Μεξικό.

Κάθε εξάρτημα, και μία χώρα

Η παραγωγή των εξαρτημάτων είναι γεωγραφικά κατανεμημένη με τρόπο που αντανακλά την εξειδίκευση, τις εμπορικές συμφωνίες και τις επενδυτικές στρατηγικές κάθε χώρας.

Για παράδειγμα, τα συστήματα πέδησης (φρένα) μπορεί να προέρχονται από εργοστάσια στη Γερμανία (Bosch), την Ιταλία (Brembo), τη Γαλλία (Valeo), αλλά και από τον Καναδά ή την Ελβετία. Τα πεντάλ, οι σερβομηχανισμοί φρένου, οι δίσκοι και τα δοχεία υγρών φρένων φέρουν υπογραφές από τουλάχιστον έξι διαφορετικές χώρες.

Αντίστοιχα, τα καθίσματα και οι ζώνες ασφαλείας σχεδιάζονται και κατασκευάζονται από εταιρείες σε ΗΠΑ, Ιαπωνία, Ιρλανδία, Γαλλία, Γερμανία και Καναδά, με υποστήριξη από δίκτυα υπεργολαβιών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι καθρέφτες (εσωτερικοί και εξωτερικοί), τα παράθυρα, τα υποβραχιόνια και οι ταπετσαρίες συνθέτουν έναν ολόκληρο τομέα εσωτερικού εξοπλισμού με συμμετοχή από εργοστάσια στην Ισπανία, τη Βουλγαρία, την Τσεχία, το Βέλγιο και τη Γαλλία.

Στο σασί και την καρότσα η Γερμανία διατηρεί κυρίαρχο ρόλο, αλλά πλαισιώνεται από τη Σλοβακία, την Ουγγαρία και την Πολωνία, με εξαρτήματα που κυκλοφορούν σε μορφή ημι-τελικών προϊόντων, για περαιτέρω κατεργασία και συγκόλληση.

Η αυτοκινητοβιομηχανία βασίζεται πλέον στη λεγόμενη αρθρωτή (modular) παραγωγή, όπου διαφορετικές μονάδες κατασκευάζουν προκαθορισμένες ομάδες εξαρτημάτων (modules) που ενώνονται σε κεντρικό σημείο συναρμολόγησης. Ετσι, το μπροστινό σύστημα (front-end module) μπορεί να κατασκευάζεται στην Ουγγαρία, το ταμπλό στην Ισπανία και το ηλεκτρονικό σύστημα μετάδοσης στην Κίνα.

Κάθε μέρος του αυτοκινήτου φέρει τη σφραγίδα διαφορετικής χώρας. Στον τομέα των καθισμάτων και της εσωτερικής άνεσης συμμετέχουν εταιρείες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία, την Ιρλανδία, τη Γαλλία, την Ινδία και την Τσεχία.

Κινητήρας και μετάδοση

Η «καρδιά» του οχήματος, ο κινητήρας, αποτελεί ίσως το πιο σύνθετο παράδειγμα κατανεμημένης παραγωγής. Ενα μπλοκ κινητήρα μπορεί να χυτεύεται στην Ελβετία, να επεξεργάζεται στην Ισπανία, να συνδέεται με εξαρτήματα από την Ιαπωνία (π.χ. μπουζί από την Denso ή την Niterra) και να συμπληρώνεται με σύγχρονα εξαρτήματα διανομής (βαλβίδες, εκκεντροφόρους, γρανάζια) από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και τη Γερμανία.

Τα κιβώτια ταχυτήτων και τα διαφορικά αποτελούν επίσης προϊόντα διεθνούς σύμπραξης: εταιρείες όπως η ZF Friedrichshafen (Γερμανία), η Buhler (Ελβετία), η Fagor Ederlan (Ισπανία), η Horse (Γαλλία) και η LCN Automotive (Ισπανία) συνεισφέρουν σε διαφορετικά στάδια παραγωγής. Η τελική συναρμολόγηση συχνά δεν γίνεται στη χώρα κατασκευής των εξαρτημάτων, αλλά στο εργοστάσιο συναρμολόγησης της αυτοκινητοβιομηχανίας, ανάλογα με την αγορά προορισμού.

Ηλεκτροκίνηση

Η μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση έχει αναδείξει νέες χώρες και επιχειρήσεις ως κλειδιά στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Οι μπαταρίες υψηλής τάσης προέρχονται κυρίως από την Κίνα (CATL, BYD, Envision), τη Νότια Κορέα (LG, Samsung SDI, SK Innovation) και την Ιαπωνία (Panasonic). Ομως εξαρτήματα όπως το battery box, το inverter, τα καλώδια υψηλής τάσης και οι ηλεκτρονικοί μετατροπείς προέρχονται από εταιρείες στην Ευρώπη, τη Γερμανία, την Ισπανία και τις ΗΠΑ.

Τα συστήματα infotainment, οι ψηφιακές οθόνες και οι κονσόλες ενδείξεων είναι μια ακόμη ταχέως αναπτυσσόμενη υποκατηγορία, με συμμετοχή από κατασκευαστές όπως η Bosch, η Schott, η Marelli και η Antolin, με εξειδίκευση στην ενσωμάτωση τεχνολογίας και υλικών. Πλέον, η ηλεκτροκίνηση αλλάζει τις απαιτήσεις. Ενα παραδοσιακό αυτοκίνητο περιέχει 30-40 κιλά ηλεκτρονικών εξαρτημάτων. Ενα ηλεκτρικό όχημα έχει μεγάλες απαιτήσεις σε μπαταρίες, καλωδιώσεις και συστήματα ψύξης. Ο χάρτης προμηθευτών μεταβάλλεται, με την Κίνα και τη Ν. Κορέα να αποκτούν ισχύ.

Το παγκόσμιο εργοστάσιο

Η δομή αυτή της παγκοσμιοποιημένης παραγωγής φέρνει αποτελεσματικότητα και εξειδίκευση, αλλά και μεγάλη εξάρτηση από εμπορικές ροές και γεωπολιτικές σταθερές. Οι τελωνειακοί δασμοί, οι ρυθμιστικές παρεμβάσεις, οι κρίσεις πρώτων υλών και οι διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα – όπως εκείνες που προκάλεσε η πανδημία ή η σύγκρουση στην Ουκρανία – έχουν δείξει πόσο ευαίσθητο είναι το σύστημα. Αρκεί ένα μικρό εξάρτημα, όπως ένας αισθητήρας θερμοκρασίας ή ένας διακόπτης, να καθυστερήσει στην παράδοση για να σταματήσει ολόκληρη η γραμμή παραγωγής ενός εργοστασίου 1.000 εργαζομένων.

Κίνδυνος απώλειας θέσεων εργασίας και νέοι γεωπολιτικοί συσχετισμοί

Η παγκόσμια βιομηχανία εξαρτημάτων βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Με την τεχνολογία να εξελίσσεται, την ηλεκτροκίνηση να κυριαρχεί και τις πολιτικές εντάσεις να εντείνονται, το επόμενο βήμα θα είναι η περαιτέρω αυτοματοποίηση, η αναδιάταξη της παραγωγής σε περιφερειακούς κόμβους και η προσαρμογή στις νέες απαιτήσεις ασφάλειας και βιωσιμότητας.

Το παγκόσμιο αυτοκίνητο – είτε ηλεκτρικό είτε θερμικό – θα συνεχίσει να συναρμολογείται σε εργοστάσια στη Γερμανία, τη Γαλλία, τη Σλοβακία ή τις ΗΠΑ. Αλλά θα συνεχίσει να «κατασκευάζεται», «εξαρτησιακά» και τεχνολογικά, σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Οι ειδικοί αναφέρουν ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος απώλειας θέσεων εργασίας στη βιομηχανία αυτοκινήτου. Αν οι δασμοί γίνουν μόνιμο μέτρο, υπάρχει κίνδυνος να μεταφερθεί η παραγωγή στις ΗΠΑ. Η επιβολή αυτών των δασμών αποτελεί ακόμα ένα εμπόδιο, σε μια βιομηχανία που ήδη αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις. Η ΕΕ εξάγει περίπου 800.000 οχήματα στις ΗΠΑ κάθε χρόνο, εκ των οποίων 500.000 προέρχονται από τη Γερμανία, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ενωση Κατασκευαστών Αυτοκινήτων. Η προστατευτική πολιτική των ΗΠΑ δυσκολεύει περαιτέρω τη βιωσιμότητα και την κερδοφορία του κλάδου.

Η Κίνα στο προσκήνιο

Η εχθρική στάση των ΗΠΑ ενδέχεται να ωθήσει την Ευρώπη προς στενότερη συνεργασία με την Κίνα, παρότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τής έχει ήδη επιβάλει πρόσθετους δασμούς για κρατικές επιδοτήσεις. Οι κινεζικές εταιρείες μπορεί να δουν ευκαιρία στην ευρωπαϊκή αγορά, είτε μέσω αύξησης πωλήσεων ηλεκτρικών οχημάτων είτε μέσω ίδρυσης εργοστασίων στην Ευρώπη – κάτι που ενδιαφέρει πολύ τους ευρωπαίους προμηθευτές, οι οποίοι θα είναι οι πρώτοι πληγέντες από τους δασμούς του Τραμπ.

Προσωρινή απαλλαγή στους δασμούς για τα οχήματα

Σε μια κίνηση που συνδυάζει πίεση και τακτική υποχώρηση, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε ότι εξετάζει την πιθανότητα προσωρινής εξαίρεσης από τους δασμούς στις εισαγωγές αυτοκινήτων και ανταλλακτικών. Η απόφαση αυτή, που ενδέχεται να προσφέρει μια ανάσα στον δοκιμαζόμενο κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας, έρχεται καθώς πλησιάζει η ημερομηνία εφαρμογής των νέων τελωνειακών επιβαρύνσεων.

«Εξετάζω κάτι που θα βοηθήσει τις αυτοκινητοβιομηχανίες» δήλωσε ο Τραμπ από το Οβάλ Γραφείο. «Μεταβαίνουν σε εξαρτήματα που κατασκευάζονται στον Καναδά, στο Μεξικό και αλλού, αλλά χρειάζονται λίγο χρόνο επειδή σκοπεύουν να τα παράγουν εδώ». Οι δηλώσεις αυτές αναζωπύρωσαν τις ελπίδες για ένα χρονικό περιθώριο προσαρμογής των επιχειρήσεων, χωρίς όμως να εξαλείψουν την αβεβαιότητα που έχει προκληθεί από τη συνολική δασμολογική πολιτική του προέδρου.

Σύμφωνα με τις αποφάσεις που έχουν ήδη τεθεί σε ισχύ, από τις 3 Απριλίου 2025 επιβάλλεται δασμός ύψους 25% σε όλα τα εισαγόμενα επιβατικά οχήματα και ελαφρά φορτηγά. Αντίστοιχα, από τις 3 Μαΐου ο δασμός αυτός επεκτείνεται σε κρίσιμα ανταλλακτικά, όπως κινητήρες, κιβώτια ταχυτήτων και ηλεκτρονικά συστήματα. Αν και προβλέπεται εξαίρεση για εξαρτήματα που συμμορφώνονται με τη Συμφωνία ΗΠΑ – Μεξικού – Καναδά (USMCA), η διαδικασία αξιολόγησης χαρακτηρίζεται περίπλοκη και ασαφής, προκαλώντας σύγχυση στη βιομηχανία.

Επιπτώσεις

Οι οικονομικές επιπτώσεις αναμένονται σοβαρές. Εκτιμάται ότι το κόστος παραγωγής ανά όχημα για τις αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες (Ford, GM, Stellantis) θα αυξηθεί κατά περίπου 4.900 δολάρια, ενώ για τον τελικό καταναλωτή η τιμή των νέων οχημάτων μπορεί να αυξηθεί από 2.500 δολάρια έως και πάνω από 20.000 δολάρια, ιδιαίτερα στην κατηγορία των πολυτελών μοντέλων. Συνολικά, η επιβάρυνση για την εγχώρια βιομηχανία εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια.

Την ίδια στιγμή, οι δηλώσεις του Τραμπ για πιθανές απαλλαγές στους δασμούς φαίνεται να έδωσαν ώθηση στις μετοχές των μεγάλων αυτοκινητοβιομηχανιών. Ωστόσο, το τοπίο παραμένει θολό, καθώς η ασταθής φύση των παρεμβάσεων προκαλεί αβεβαιότητα στις επενδύσεις και στις στρατηγικές αποφάσεις των εταιρειών.

Η Volkswagen, για παράδειγμα, ανακοίνωσε ήδη ότι θα επιβάλει «τέλος εισαγωγής» στις τιμές των αυτοκινήτων της στις ΗΠΑ για να καλύψει το αυξημένο κόστος, ενώ άλλες εταιρείες επανεξετάζουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους.

Το πλέγμα αποφάσεων του Τραμπ αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής «επαναπατρισμού της παραγωγής» και επαναπροσδιορισμού των εμπορικών σχέσεων των ΗΠΑ. Ωστόσο, οι απότομες και ενίοτε αντιφατικές ανακοινώσεις του προκαλούν περισσότερη σύγχυση παρά σαφή προσανατολισμό – και οι επόμενοι μήνες θα δείξουν αν πρόκειται για αποτελεσματική οικονομική στρατηγική ή για ένα ακόμα επεισόδιο εμπορικής αναταραχής.