Αλέξης Ηρακλείδης: Εμείς και οι άλλοι στο Κυπριακό

16:12 22/2/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Η κυπριακή καταγωγή τού, ομότιμου τώρα, καθηγητή Αλέξη Ηρακλείδη κρατά συνεχή και αδιάπτωτη την έγνοια του για την Κύπρο. Καθώς νιώθει να πνίγεται από το αίσθημα αγωνίας για το μέλλον της Κύπρου και του λαού της, σκύβει ξανά στο Κυπριακό, το οποίο εξετάζει και επανεξετάζει κάθε τόσο σε πλείστα από τα βιβλία και άρθρα που έχει γράψει. Το υπό αναφορά νέο του βιβλίο, «Το κυπριακό πρόβλημα. 50+1 ερωτήσεις και απαντήσεις» (Θεμέλιο,

2025) αποτελεί επιτομή του κυπριακού προβλήματος από της μεταπολεμικής ανακίνησής του (1945) μέχρι σήμερα. Σε ένα πυκνό συνοπτικό κείμενο δίνει όλα τα σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν την υπό εξέταση περίοδο. Δεν πρόκειται όμως για μια μηχανιστική καταγραφή. Αντλώντας από την ογκώδη ερευνητική βιβλιογραφία, δίνει, σε απλή κατανοητή γλώσσα, τη δαιδαλώδη διαδρομή του Κυπριακού. Χρήσιμο εγχειρίδιο στον μέσο πολίτη για να δει τη μεγάλη εικόνα, αλλά και ένας παραπεμπτικός οδηγός σε εκείνον που, με εκκίνηση το βιβλίο, θα ψαύσει στις πρώτες πηγές.

Ξεκινώντας με μια σύντομη αναφορά σε άλυτες ή παγωμένες εθνικές/εθνοτικές συγκρούσεις ανά το παγκόσμιο, ενημερώνει τον – κύπριο κυρίως και κατά δεύτερο λόγο τον ελλαδίτη – αναγνώστη για τις τόσες άλυτες ή δυσεπίλυτες κρίσεις που, αν και σε διαφορετικά περιβάλλοντα και με διαφορετικούς δρώντες, έχουν τόσα κοινά με τη δική μας περίπτωση. Συμπυκνώνοντας στο φοβικό «κρητικό σύνδρομο» τη σφοδρή εναντίωση των Τουρκοκυπρίων στην Ενωση, και στο «σύνδρομο της περικύκλωσης» τον «γεωπολιτικό» φόβο της Τουρκίας σε ενδεχόμενη ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, βοηθά τον αναγνώστη που έχει ελλιπή αποσπασματική γνώση να κατανοήσει τις περίπλοκες διεθνοπολιτικές διαστάσεις του κυπριακού προβλήματος. Επιπλέον τον ωθεί σε μια στάση ενσυναίσθησης απέναντι στον «άλλο», τον «εχθρό», απαραίτητη προϋπόθεση για τη στάση εκείνη που οδηγεί στη συναινετική επίλυση συγκρούσεων.

Παραθέτοντας τις διαδοχικές τουρκικές θέσεις και στάσεις στη μακρά διαδρομή του Κυπριακού, καταδεικνύει ότι, στο πλαίσιο ορθολογικής εκτίμησης συμφερόντων, αναδιαμορφώνονται οι τουρκικές θέσεις με προσεγγίσεις σε συναινετικές λύσεις όταν η ψυχρή εκτίμηση των εθνικών συμφερόντων και οι συγκυρίες το επιβάλλουν (1960-62, 1968-74, 1978, 1991-93, 2002-04, 2008-10, 2013-17). Με τη γνώση καταρρέει, στη συνείδηση του αναγνώστη, ο μύθος περί πάγιων και αναλλοίωτων επεκτατικών βλέψεων της Τουρκίας κατά της Κύπρου. Οπότε και η κριτική αναζήτηση ευθυνών κύπριων πολιτικών ηγετών που, σε κρίσιμες ευνοϊκές συγκυρίες, έμειναν εγκλωβισμένοι στα περί «εχθρού» στερεότυπα και έσυραν την ελληνοκυπριακή κοινότητα στο, βολικό μεν αλλά όχι τόσο σταθερό όπως νομιζόταν, στάτους κβο. Στην κριτική αποτίμηση του ρόλου των ηγετών, αγγίζει και τον μύθο του Μακάριου και αποδομεί τον μύθο – αμφιλεγόμενο ούτως ή άλλως – του Γρίβα.

Τέλος, υπό μορφή επιλόγου, εξετάζει ενδεχόμενες μορφές λύσης του Κυπριακού. Αφού παραθέσει τα όσα συζητούνται κατά το οκτάχρονο αδιέξοδο από το Κραν Μοντανά – δύο χωριστά κράτη, ανταγωνιστικό/βελούδινο διαζύγιο, ενιαίο κράτος, ομοσπονδία –, στέκεται με σαφήνεια στην υποστήριξη της ομοσπονδίας. Προχωρώντας όμως πιο πέρα από το πλαίσιο της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, όπως έχει τελικά διαμορφωθεί στο πλαίσιο των ΗΕ, εισηγείται εξέταση μιας μορφής «τριζωνικής» ομοσπονδίας με μία ελληνοκυπριακή, μία τουρκοκυπριακή και μία μεικτή πολιτεία, αυτή της Λευκωσίας (κάτι που παραπέμπει στην Πολιτεία της Ουάσιγκτον στις ΗΠΑ), και επιπλέον μία αυτόνομη περιοχή στην Καρπασία. Η τελευταία αυτή μορφή λύσης εξετάζεται επισταμένως σε ακαδημαϊκούς κύκλους. Ο διακεκριμένος καθηγητής στο Warwick University Νεόφυτος Λοϊζίδης έχει παρουσιάσει σοβαρή δουλειά επί τούτου. Είναι μια ιδέα που αξίζει να εξεταστεί, έστω τη δωδέκατη ώρα.

Ο Χρυσόστομος Περικλέους είναι ελληνοκύπριος πολιτικός, ποιητής και ιστορικός. Εχει γράψει τρία βιβλία για το Κυπριακό και ένα με εκείνον ως επιμελητή, με τελευταίο το βιβλίο «20 χρόνια από το “όχι” του 2004: ηγέτες κατώτεροι των περιστάσεων» (εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2024)