Δ. Πικιώνης: το τοπίο ως έργο τέχνης

02:02 26/2/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Μία έκθεση αφιερωμένη στα έργα και τα κείμενα του Δημήτρη Πικιώνη που εγκαινιάστηκε στην Ισπανία, στο κέντρο πολιτισμού Circulo de Bellas Artes της Μαδρίτης επαναφέρουν στη σύγχρονη συζήτηση τον βασικό του προβληματισμό για τη συναισθηματική τοπογραφία.

Η έκθεση «Δημήτρης Πικιώνης.

Μια αισθητική τοπογραφία» προβάλλει το έργο του στις προσβάσεις της Ακρόπολης των Αθηνών,

γεμάτες με εικαστικές αναφορές στα λιθόστρωτά της, των οποίων οι εργασίες ολοκληρώθηκαν, ύστερα από μια μακρά και περίπλοκη διαδικασία κατασκευής, το 1958.

Οι επιμελητές της έκθεσης Χουάν Μιγκέλ Χερνάντες Λεόν και Κοβαντόνγκα Μπλάσκο παρουσιάζουν το όραμά του για το τοπίο ως έργο τέχνης μέσω της μελέτης της διαδικασίας δημιουργίας έξι αρχιτεκτονικών έργων.

Ο Πικιώνης δεν είχε εκδηλώσει μεγάλο ενδιαφέρον μόνο για την Απω και την Εγγύς Ανατολή. Υπήρξε ένας από τους καλύτερους γνώστες της δυτικής τέχνης, με συνεχείς αναφορές στους ευρωπαίους ζωγράφους της τον Σεζάν και τον Πάουλ Κλέε.

Μην ξεχνάμε και την πολύ στενή του φιλία, όπως έλεγε ο ίδιος για τη μυθοποιημένη του συνάντηση με τον Τζόρτζιο Ντε Κίρικο στο Παρίσι. Και ως καλός γνώστης της δυτικής κουλτούρας από την πλευρά του εκδηλώνει μία κριτική διαφοροποίηση στην πολυφωνία του δυτικού κόσμου. Αυτό το χαρακτηριστικό ήταν που συγκέντρωσε τη διεθνή προσοχή στο έργο του.

Στην έρευνά του, αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική, προσδίδει ανθρωπολογική διάσταση ψηλαφώντας τα ενδιάμεσα μονοπάτια της κλασικής φιλολογίας, της φιλοσοφίας, της λογοτεχνίας, της εθνολογίας και εκδηλώνει την προσήλωσή του στα λαϊκά έργα.

Και βλέπει το τοπίο διαβάζοντας «τις μορφές, τα χρώματα, την ύλη ως συναισθηματικά σύμβολα της οράσεως» όπως αποτυπώνει τις σκέψεις του για αισθητικά ζητήματα στο «Ιδεογράμματα της Οράσεως» στο «Κείμενα» (εκδ. ΜΙΕΤ Αθήνα 1985).

Ο Πικιώνης και οι ξένοι

Το διεθνές ενδιαφέρον για τον έλληνα αρχιτέκτονα που εισήγαγε τις ευρωπαϊκές καλλιτεχνικές πρωτοπορίες στην Ελλάδα μέσω της δημιουργίας του περιοδικού «Το Τρίτο Μάτι», μιας θεμελιώδους έκδοσης στη δεκαετία του ’30 για την αισθητική θεωρία και τις καλλιτεχνικές πρακτικές ξεκίνησε ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1960-1970 από τον ολλανδό αρχιτέκτονα Αλντο βαν Αϊκ ο οποίος επισκεπτόταν το έργο του στην Ακρόπολη και αναφερόταν συχνά σε αυτόν.

Ακολούθησε μία μεγάλη αποστολή στην Ελλάδα από τη λονδρέζικη σχολή αρχιτεκτονικής ΑΑ που οδήγησε στην αγγλόφωνη έκδοση Sentimental Topography όπου παρουσιάζουν την «πικιωνική» συναισθηματική τοπογραφία.

Στη συνέχεια ο άγγλος θεωρητικός της αρχιτεκτονικής Κένεθ Φράμπτον στην «Ιστορία της αρχιτεκτονικής» τοποθέτησε τον Πικιώνη στους πρωτεργάτες του κριτικού τοπικισμού. Την ίδια προσοχή στο έργο του έδωσε και η documenta 14 (Αθήνα – Κάσελ 2017). Τα τελευταία χρόνια η περίπτωση Πικιώνη θεωρήθηκε ως ένας εναλλακτικός μοντερνισμός απέναντι στην ισχυρή νεωτερικότητα.

Η έκθεση που συντελείται σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη της Αθήνας, το Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας / Πρεσβεία της Ισπανίας στην Ελλάδα και το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο της Μαδρίτης παρουσιάζει και μια ανέκδοτη συνέντευξη με την Αγνή Πικιώνη, κόρη του αρχιτέκτονα, όπως και μια μεγάλη τοπογραφική μακέτα που για πρώτη φορά δείχνει την πλήρη παρέμβαση του έργου αποκατάστασης των προσβάσεων στην Ακρόπολη.