«Διαμαρτυρόμαστε για τα δάση, αλλά τα μπαλκόνια μας είναι άδεια και ξερά»

16:45 7/2/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Πέρα από την παρουσία του στην αρχιτεκτονική πράξη, τα κείμενά του για την αρχιτεκτονική και το design καθώς και οι επιμέλειές του σε εκθέσεις αρχιτεκτονικής δείχνουν ότι η ματιά του Μέμου Φιλιππίδη είναι πολυπρισματική. Μοντερνιστής στον σχεδιασμό, ευρυμαθής στο θεωρητικό του υπόβαθρο, εμμονικός της φωτογράφισης αρχιτεκτονικών λεπτομερειών, των σκιών και του φωτός πάνω στις επιφάνειες, εξακολουθεί ως περιπατητής να καταγράφει τους μετασχηματισμούς της πόλης.

Με στεναχωρεί η εγκατάλειψη των κτιρίων. Εχω μια συναισθηματική σχέση

με τα κτίρια και τα δέντρα. Συμπάσχω. Τα δέντρα είναι φίλοι μου. Η συνεργασία μου δηλαδή με landscape designers όπως η Ελλη Παγκάλου, για μένα, είναι πολύ σημαντική. Με την ίδια έννοια τα κτίρια που έχουν εγκαταλειφθεί και έχουν περασμένα μεγαλεία θα ήθελα πάρα πολύ να ανακαινιστούν και να αποκτήσουν ζωή. Αν μέσα σε αυτή την κίνηση της ανακαίνισης συμβάλλει ένα τουριστικό σύστημα, βλέπω ότι είναι κομμάτι του όλου μηχανισμού και το θεωρώ καλοδεχούμενο. Τώρα, αν φτάσουμε σε ένα σημείο που προφανώς έχει και κάποια ψεγάδια, ας κρατήσουμε ότι σε ένα γενικό πλαίσιο η πόλη στην οποία ζούμε πρέπει να διαθέτει μια ζωντάνια και μια ενέργεια. Αυτό είναι κάτι που το αποζητώ. Μου αρέσουν η πυκνότητα και η ζωντάνια της πόλης.

Είμαι περιπατητής μέσα στην πόλη γιατί μου αρέσει να καταγράφω ό,τι βλέπω. Περπατάω και παρατηρώ συνέχεια τα κτίρια, φωτογραφίζω τα νεοκλασικά και τις λεπτομέρειές τους γιατί βλέπω ότι καθένα από αυτά έχει τη δική του ιστορία. Δεν έχω νιώσει αν η παρουσία τους είναι λίγη ή έντονη μέσα στην πόλη. Πολλά από αυτά είναι σε ύπνωση, δεν χρησιμοποιούνται. Ομως τα κτίρια του μοντερνισμού δεν έχουν τόσο πολλή ιστορία να πούνε. Τα νεοκλασικά, τα οποία έχουν μία δομή, μια άρθρωση και διακοσμητικά στοιχεία, έχουν το καθένα τους μια μικρή παραλλαγή το ένα από το άλλο και τα βλέπω πλέον με τελείως άλλο μάτι.

Είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτή η αξία του τοπίου. Είμαστε μια κοινωνία βαθιά υποκριτική, η οποία διαμαρτύρεται για τα δάση, αλλά τα μπαλκόνια μας είναι όλα άδεια και ξερά. Σε προσωπικό επίπεδο κανείς δεν έχει αναλάβει να φροντίσει κάτι. Φροντίζουμε γάτες και σκυλιά, αλλά όχι μπαλκόνια, γιατί δεν αγαπάμε τα φυτά. Με αποτέλεσμα να υπάρχει φοβία για τη φύση ότι λερώνει επειδή πέφτουν τα φύλλα όταν φυσάει. Μέχρι πρότινος το πρότυπο για κήπους ήταν ο συνδυασμός γκαζόν και κυπαρισσιών λέιλαντ. Τελείως ξένα με το ελληνικό μεσογειακό τοπίο. Οπότε, όταν υπάρχει τέτοια δυσκολία αντίληψης της αξίας της φύσης και του τοπίου, είναι φυσικό να υπάρχει η αντίρροπη δύναμη μεγιστοποίησης των χτισμένων όγκων. Γιατί δεν είναι αντιληπτή η αξία τού να περπατάς πάνω σε χαλίκι, να περπατάς σε έναν κήπο. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που τα μεγάλα μας πάρκα, όπως ο Εθνικός Κήπος, είναι μέτρια συντηρημένα και δεν συχνάζουμε σε αυτά. Αυτό δείχνει ότι ακόμα και μέσα στα πυκνά αστικά κενά υπάρχει μεγάλη απαξίωση τοπίου. Είναι συγκοινωνούντα δοχεία με το πώς διαχειριζόμαστε τα κτίρια.

Η άλλη μου ματιά στα νεοκλασικά κατέληξε σε ένα κείμενο, θα έλεγα αιρετικό. Δεν απευθύνεται μόνο σε ειδικό κοινό γιατί αγγίζει θέματα κοινωνιολογικά, ανθρωπολογικά, τέχνης, αρχιτεκτονικής, σύγχρονης κοινωνίας και το τεκμηριώνουν οι πολλές βιβλιογραφικές σημειώσεις και η πλούσια εικονογραφία. Μιλάω για άλλα πράγματα, από μια ξερή τεχνική αρχιτεκτονική μελέτη. Μιλάω για γυναίκες, για τα πρότυπά τους, για τα σώματά τους. Για το πώς αρχιτεκτονική και σώμα σχετίζονται, το οποίο είναι κάτι που πάει πάρα πολύ πίσω, στον Βιτρούβιο, στον Διαφωτισμό. Η αρχιτεκτονική και το σώμα έχουν κοινά στοιχεία. Το πώς μπορείς να διαβάσεις πράγματα μεταξύ τους δεν είναι απλό. Και πέρα από κάποιες παλιές ταυτίσεις που έλεγαν τι είναι, για παράδειγμα, ιωνικός ρυθμός ή ότι ο δωρικός είναι πιο απαιτητικός, σημασία έχει να δούμε πώς σήμερα μιλάς για τα φύλα, πώς μιλάς για τη γυναίκα, το σώμα της, τις στάσεις της, ακόμα και για τις Καρντάσιαν, τα πρότυπα ή τα αρχέτυπα σε σχέση με την αρχιτεκτονική. Υπάρχουν υπόγειες διαδρομές που συνδέουν το ένα με το άλλο. Και όπως έβλεπα διάφορες εικόνες στο Ιντερνετ καταλάβαινα ότι περπατούσα πάνω σε πάγο, αφού δεν μπορούσα να βρω τίποτα σχετικό. Αλλά δεν ένιωθα ότι έκανα κάτι υπερβατικό, ποιητικό, φιλοσοφικό, το οποίο δεν έχει βάση. Απλώς δεν έχουμε ενώσει αυτές τις τελείες μεταξύ τους. Οπότε, ένας άνθρωπος ο οποίος αγαπάει πολύ τις γυναίκες, τις θαυμάζει, προσπαθεί να καταλάβει τι είναι αυτό που τις κάνει ωραίες, δεν μπορούσε παρά κάποια στιγμή να γράψει αυτό το κείμενο.

Συμπεριφέρομαι στα αρχιτεκτονικά πρότζεκτ σαν να είναι σώματα. Στη διαδικασία σχεδιασμού ενός υπνοδωματίου δεν λέω για μία διάσταση ότι έχει πρόβλημα, αλλά ότι «πονάει». Ο τρόπος ανάλυσης των προοπτικών, περιγραφής της εικόνας έχει σχέση με την ψυχολογία. Οτι, για παράδειγμα, πρέπει το σημείο να δίνει μια διαφυγή και μια ελπίδα. Η αντιμετώπιση της αρχιτεκτονικής πρέπει να βγάζει συναισθήματα.