Επιδημιολογία και πρόληψη του σακχαρώδους διαβήτη

06:16 15/11/2024 - Πηγή: Τα Νεα

Το 1921 ο δρ Frederick Banting και ο φοιτητής Ιατρικής Charles Best εκτελούν πειράματα (αφαίρεση του παγκρέατος) σε σκύλους, στο Τορόντο του Καναδά.

Τα γλυκά τετράποδα αίφνης αρρωσταίνουν, εμφανίζοντας συμπτώματα διαβήτη. Επειτα τους χορηγούν ενέσιμη θεραπεία ανακτώντας και πάλι την υγεία τους. Είναι η χρονιά που «γεννιέται» η ινσουλίνη.

Εναν χρόνο μετά η πειραματική αυτή θεραπεία χορηγείται για πρώτη φορά σε άνθρωπο – σε ένα αγόρι 14 ετών με διαβήτη τύπου Ι, τον Leonard Thompson. Εκτοτε η ιστορία είναι λίγο-πολύ γνωστή σε όλους μας.

H ινσουλίνη αποτελεί έως και σήμερα θεραπεία

πρώτης γραμμής, αποτρέποντας τον θάνατο των ασθενών, οι οποίοι έως τότε υποβάλλονταν σε αυστηρές δίαιτες λιμοκτονίας, μετρώντας μόλις λίγους μήνες ζωής. Ο Leonard για την ιστορία έζησε για επιπλέον 13 χρόνια.

Η σύντομη αυτή εξιστόρηση μιας μακράς ερευνητικής διαδρομής που θεωρείται (δικαίως) σταθμός στο πεδίο των θεραπειών έχει άρρηκτη σχέση με την Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη, η οποία έχει καθιερωθεί να εορτάζεται στις 14 Νοεμβρίου.

Πρόκειται για την ημερομηνία γέννησης του Frederick Banting, αποτίοντας έτσι έναν ελάχιστον φόρο τιμής στον επίμονο αυτόν επιστήμονα που άλλαξε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.

Είναι άλλωστε τεκμηριωμένο πως ο σακχαρώδης διαβήτης έχει εξελιχθεί σε «μάστιγα» του 20ού αιώνα.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία από τις ΗΠΑ, σήμερα το ποσοστό των διαγνωσμένων ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη ανέρχεται σε 12% του γενικού ενήλικου πληθυσμού. Θεωρείται μάλιστα ότι υπάρχει και ένα επιπρόσθετο 5% περίπου με αδιάγνωστο σακχαρώδη διαβήτη. Ανάλογα είναι τα ποσοστά και για τη χώρα μας, η συχνότητα του διαβήτη είναι 12%, ενώ περίπου 12% έχει προδιαβήτη.

Με αφορμή λοιπόν την ημέρα αυτή, οι καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής ΕΚΠΑ), Σταυρούλα (Λίνα) Πάσχου (επίκουρη καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας ΕΚΠΑ, υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Νοσοκομείου Αλεξάνδρα) και Νικόλαος Τεντολούρης (καθηγητής Παθολογίας ΕΚΠΑ, υπεύθυνος Διαβητολογικού Κέντρου Νοσοκομείου Λαϊκό) παραθέτουν στοιχεία για την επιδημιολογία του διαβήτη και τις δυνατότητες πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης της νόσου.

Οι 3 κύριες μορφές του ΣΔ

Ο σακχαρώδης διαβήτης εμφανίζεται όταν τα β κύτταρα του παγκρέατος δεν παράγουν αρκετή ινσουλίνη ή όταν το σώμα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει με αποτελεσματικό τρόπο την ινσουλίνη που παράγεται. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που καθιστά τα κύτταρα ικανά να προσλαμβάνουν γλυκόζη και να τη χρησιμοποιούν ως πηγή ενέργειας. Η ανεπάρκεια παραγωγής ινσουλίνης, δράσης της ινσουλίνης ή ο συνδυασμός τους οδηγεί σε υπεργλυκαιμία στο αίμα. Οι 3 κύριες μορφές σακχαρώδους διαβήτη είναι:

Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1.

Στον τύπο αυτόν υπάρχει αυτοάνοση καταστροφή των β κυττάρων του παγκρέατος, οπότε τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 δεν παράγουν ινσουλίνη και χρειάζονται εξωγενή χορήγηση ινσουλίνης.

Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2.

Είναι η πιο συχνή μορφή (ως και 90% των περιπτώσεων συνολικά) και σχετίζεται κυρίως με την παχυσαρκία. Επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες, όπως η έλλειψη σωματικής άσκησης, το οικογενειακό ιστορικό, η υπέρταση και η δυσλιπιδαιμία. Παράλληλα, γενετικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο, καθώς άτομα με οικογενειακό ιστορικό διαβήτη έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν την πάθηση. Ο τύπος αυτός αντιμετωπίζεται με δίαιτα, άσκηση για απώλεια βάρους, καθώς και με διάφορα αντιδιαβητικά φάρμακα, από του στόματος ή ενέσιμα. Σπανιότερα απαιτείται ινσουλίνη.

Σακχαρώδης διαβήτης κύησης.

Είναι ο τύπος διαβήτη που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της κύησης. Συνήθως υποχωρεί με το πέρας της, αυξάνει όμως την πιθανότητα για εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 στο μέλλον.

Πέντε βασικές στρατηγικές

Παρ’ όλο που ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 δεν μπορεί να προληφθεί, οι στρατηγικές για την πρόληψη του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 μπορεί να είναι αποτελεσματικές και επικεντρώνονται κυρίως στην υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών. Τα βασικά μέτρα πρόληψης περιλαμβάνουν:

1. Υγιεινή διατροφή: Μια ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε φυτικές ίνες, λαχανικά, φρούτα και ψάρια, συμβάλλει στη διατήρηση του βάρους και στη σταθεροποίηση των επιπέδων σακχάρου. Αποφυγή επεξεργασμένων τροφών, ζάχαρης και κορεσμένων λιπαρών είναι επίσης απαραίτητη. Η καθημερινή προσήλωση στη μεσογειακή διατροφή είναι σημαντική, αφού είναι ένα πρότυπο διατροφής που σχετίζεται με μειωμένη πιθανότητα ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη.

2. Τακτική σωματική άσκηση: Η άσκηση βοηθά στη μείωση του σωματικού βάρους και βελτιώνει τη δράση της ινσουλίνης, μειώνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη. Τόσο η αερόβια όσο και η αναερόβια σωματική δραστηριότητα δρουν ευεργετικά, ενώ ακόμη και 30 λεπτά άσκησης, όπως περπάτημα, 5 φορές την εβδομάδα, είναι ευεργετικά.

3. Ελεγχος σωματικού βάρους: Η απώλεια βάρους, έστω και κάποιου από το υπερβάλλον σωματικό βάρος, μπορεί να μειώσει αποτελεσματικά τον κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη, καθώς μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη.

4. Περιορισμός αλκοόλ και αποφυγή καπνίσματος.

5. Τακτικοί ιατρικοί έλεγχοι: Για άτομα με αυξημένο κίνδυνο, οι τακτικές εξετάσεις για την παρακολούθηση των επιπέδων γλυκόζης (γλυκόζη νηστείας, γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, καμπύλη σακχάρου) μπορούν να βοηθήσουν στην έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη.