Εσείς ξέρατε τον Χουάν ντε Φούκα, τον έλληνα θαλασσοπόρο;

05:33 9/3/2021 - Πηγή: Τα Νεα

«Οταν βρισκόμουν στη Βενετία, τον Απρίλιο του 1596, έφτασε εκεί ένας ηλικιωμένος άνδρας περίπου εξήντα ετών, τον οποίο αποκαλούσαν Χουάν ντε Φούκα, αλλά στην πραγματικότητα ονομαζόταν Απόστολος Βαλεριάνος. Ηταν ελληνικής εθνικότητας, γεννημένος στη νήσο Κεφαλονιά, ναυτικός το επάγγελμα, πρώην πλοηγός πλοίων» γράφει ο άγγλος έμπορος και πρόξενος στη Βενετία Μάικλ Λοκ στο έργο του για τη Βορειοδυτική Δίοδο, διασώζοντας μια πληροφορία για έναν έλληνα θαλασσοπόρο με καταγωγή από την Κεφαλονιά του 16ου αιώνα,

ο οποίος πλησίασε στην περιοχή που μέχρι σήμερα αποτελεί το «ιερό δισκοπότηρο» για τις διεθνείς εμπορικές μεταφορές.

Ο Γιάννης Κιτσίκης, έμπειρος συγγραφέας ταξιδιωτικών εμπειριών, παρουσιάζει τη μυθιστορηματική βιογραφία του Χουαν ντε Φούκα που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσιες ΑΩ. Βασισμένος σε όλες τις υπάρχουσες πηγές, βιογραφεί το ιστορικό πρόσωπο. Και μέσα από την ιστορία του γραικού θαλασσοπόρου αναπλάθει την ταραγμένη και βίαιη εποχή των αποικιών, των ευρωπαίων κατακτητών, της πειρατείας και του ανταγωνισμού των μεγάλων ναυτικών δυνάμεων για την εμπορική, οικονομική και πολιτική κυριαρχία τους στον κόσμο εκείνης την εποχής.

Το Βορειοδυτικό Πέρασμα είναι η διαδρομή που συνδέει τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό μέσω του Αρκτικού Ωκεανού, κατά μήκος της βόρειας ακτής της Βόρειας Αμερικής, μέσω των πλωτών οδών που βρίσκονται ανάμεσα στα νησιά του Καναδικού Αρκτικού Αρχιπελάγους. Ο διάπλους του Βορειοδυτικού Περάσματος την εποχή των μεγάλων εξερευνήσεων αποτελούσε ένα όνειρο για τους πρωτοπόρους των εμπορικών οδών. Ο εντοπισμός του θα μείωνε την απόσταση των θαλάσσιων ταξιδιών προς την Ασία. Οι πρώτες προσπάθειες για την εξεύρεση ενός βόρειου περάσματος έγιναν λίγο μετά την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο. Οι αντίξοες συνθήκες της αρκτικής ζώνης έκαναν αυτό το εγχείρημα ακατόρθωτο. Το μεγαλύτερο εμπόδιο ήταν ο πάγος.

Στην ιστορία των θαλάσσιων ανακαλύψεων και της περιπέτειας για τον εντοπισμό του Βορειοδυτικού Περάσματος συμμετέχει ο Ιωάννης Απόστολος Φωκάς ή Απόστολος Βαλεριάνος, ο οποίος έγινε γνωστός με το ισπανικό όνομα Χουάν ντε Φούκα. Και τον 16ο αιώνα, στην υπηρεσία του ισπανικού στέμματος, εξερεύνησε τις δυτικές ακτές της Βόρειας Αμερικής ως το Βανκούβερ.

Αρνήθηκαν την ύπαρξή του

Η ιστορία του Φωκά, έτσι όπως ο ίδιος τη μετέφερε στον Μάικλ Λοκ, πρωτοδημοσιεύτηκε το 1625 στο βιβλίο του άγγλου ταξιδιωτικού συγγραφέα Σάμιουελ Πέρτσες «Hakluytus Posthumus or Purchas His Pilgrimes Contayning a History of the World in Sea Voyages and Lande Travells by Englishmen and others». Πολλοί σύγχρονοί του αρνήθηκαν την ύπαρξή του θεωρώντας πως ήταν επινόηση του Μάικλ Λοκ. Ωστόσο στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα τεκμηριώθηκε η ιστορία του.

Ο Κεφαλονίτης από το Βαλεριάνο εργάστηκε ως πλοηγός στον στόλο των Δυτικών Ινδιών της Ισπανίας. Το 1588 πήγε στο Μεξικό και ο ισπανός αντιβασιλέας Λουίς ντε Βελασέο του έδωσε μια μικρή καραβέλα με την εντολή να εξερευνήσει τις δυτικές ακτές της Βόρειας Αμερικής και να βρει τα μυθικά Στενά του Ανιάν που υποτίθεται πως ένωναν τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό. Το πρώτο του ταξίδι το 1592 έληξε άδοξα. Κατά το δεύτερο ταξίδι του ανέβηκε βόρεια και νόμισε πως πραγματικά είχε βρει το πέρασμα προς τον Ατλαντικό μεταξύ του 47ου και 48ου γεωγραφικού παραλλήλου. Το 1593 ή 1594 έφυγε για την Ισπανία ελπίζοντας πως θα τον ανταμείψει ο βασιλιάς της Ισπανίας. Τελικά δεν βρήκε καμία ανταπόκριση και απογοητευμένος αποφάσισε να αποσυρθεί στην πατρίδα του. Στην πορεία του προς την Κεφαλονιά πέρασε από τη Φλωρεντία και τη Βενετία. Εκεί γνωρίστηκε με τον άγγλο πρόξενο Μάικλ Λοκ, εξιστόρησε τις εξερευνήσεις του και τον έπεισε να μεσολαβήσει ώστε η Αγγλία να του χορηγήσει πλοία για να συνεχίσει τις εξερευνήσεις του για το πέρασμα ανάμεσα στον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό. Ο Λοκ προσπάθησε να έρθει σε επαφή με τη βρετανική κυβέρνηση, η απάντηση καθυστερούσε και ο Φωκάς έφυγε τελικά για την Κεφαλονιά. Η αλληλογραφία του Λοκ με το Βαλεριάνο, όπου εγκαταστάθηκε ο Φωκάς, συνεχίστηκε χρόνια. Οι λεπτομέρειες αναφέρονται στο βιβλίο του Πέρτσας. Ωστόσο, όταν ο Λοκ, ύστερα από έξι χρόνια, βρήκε το αναγκαίο ποσό και ειδοποίησε τον Φωκά να είναι έτοιμος να ξεκινήσουν για το Λονδίνο, ο τελευταίος ήταν ετοιμοθάνατος.

Το 1787 ο βρετανός πλοίαρχος Τσαρλς Μπάρκλεϊ, αναγνωρίζοντας τον πορθμό ανάμεσα στη νήσο Βανκούβερ και την Πολιτεία Ουάσιγκτον των ΗΠΑ ως τα μέρη που εξερεύνησε ο Φωκάς, έδωσε στην περιοχή το όνομα Στενά του Χουάν ντε Φούκα.