Ευρωπαϊκή παρακμή

00:13 21/4/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Περισσότερα από τριάντα χρόνια έχουν περάσει από εκείνη τη μέρα και δεν την έχω ξεχάσει. Ηταν η πρώτη μέρα μου στο διπλωματικό ρεπορτάζ και ο τότε υπουργός Εξωτερικών μου έκανε την τιμή να με δεχτεί για λίγο στο γραφείο του, ως μια χειρονομία αβροφροσύνης προς την εφημερίδα για την οποία εργαζόμουν. Δεν κράτησε πολύ η κουβέντα μας, παρ’ όλα αυτά καταφέραμε να διαφωνήσουμε για το καυτό θέμα της εποχής, την ευρωπαϊκή ενοποίηση που τότε αρμένιζε πλησίστια. Εκείνος, γνωστός για τις επιφυλάξεις του προς την Ευρώπη και τη συμπάθειά του για το τριτοκοσμικό συνονθύλευμα, υποστήριζε

ότι η χώρα μας δεν έπρεπε να μπλέξει βαθιά με αυτό που ετοιμαζόταν στην Ευρώπη, επειδή «ποιος μας λέει ότι δεν θα διαλυθεί αύριο;». Ετσι ακριβώς το έθετε. Από τη φιλοευρωπαϊκή πλευρά, εγώ επέμενα ότι αυτό που φοβόταν δεν μπορούσε να γίνει, για τον απλό λόγο ότι η αποσυναρμολόγηση της ένωσης θα χρειαζόταν τον χρόνο που χρειάστηκε για να συναρμολογηθεί, αν όχι περισσότερο.

Ως προς το τελευταίο, δεν είχα άδικο. Το Μπρέξιτ απέδειξε πόσο δύσκολο είναι να απεμπλακεί μια χώρα. Σε τελευταία ανάλυση όμως και έπειτα από τριάντα τόσα χρόνια, αντιλαμβάνομαι ότι κανείς από τους δύο δεν είχε όλο το δίκιο με το μέρος του στη συγκεκριμένη διαφωνία. Γιατί είναι αλήθεια ότι το ευρωπαϊκό πρότζεκτ δεν διαλύεται εύκολα εις τα εξ ων συνετέθη. Εντούτοις, αυτό δεν αποκλείει ότι μπορεί να περιέλθει σε στασιμότητα, να ξεθωριάσει στην ασημαντότητα και, στο τέλος, να μην έχει πια σημασία. Αυτό όχι μόνο είναι δυνατόν, αλλά ίσως να βρισκόμαστε ήδη στο στάδιο αυτό.

Η ευρωπαϊκή ευημερία μας βασιζόταν σε τρεις πυλώνες. Στη φθηνή ενέργεια, κατ’ αρχάς, που την εξασφαλίζαμε από τη Ρωσία, παρά την έντονη ενόχληση των Αμερικανών. Επειτα, δεν είχαμε να ανησυχούμε για την άμυνα, με την κλασική έννοια του όρου, επειδή πλήρωνε η θεία από την Αμερική. Τέλος, ήταν το ελεύθερο εμπόριο, το οποίο για τους Γερμανούς ειδικά ήταν η επίσημη ιδεολογία της Ενωσης. Η πεποίθηση ότι όλα τα πολιτικά προβλήματα μπορούσαν να διευθετηθούν μέσα από τους δρόμους του εμπορίου και την οικονομική ανάπτυξη ήταν χαραγμένη σε πέτρα. Ο πρώτος πυλώνας τινάχτηκε στον αέρα με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι άλλοι δύο με την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ.

Οι αισιόδοξοι εκτιμούν ότι αυτές οι ανατροπές θα λειτουργήσουν ως επιταχυντής των εξελίξεων προς την ενοποίηση. Αν εννοούν την ενοποίηση στα λόγια, συμφωνώ μαζί τους. Ενδεχομένως να επιταχύνουν και τις διαδικασίες παραγωγής περισσότερης γραφειοκρατίας. Αμέσως δημιουργήθηκε θέση για επίτροπο Αμυνας, λ.χ., ενώ ακόμη η συζήτηση γίνεται σε επίπεδο (εκλεπτυσμένου) καφενείου ή, μάλλον, σε επίπεδο salon της περιόδου του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Η κοινή άμυνα, όμως, προϋποθέτει θυσίες (περικοπές δαπανών από άλλους τομείς) και, για να μην κοροϊδευόμαστε, σε τελευταία ανάλυση προϋποθέτει και κοινό ευρωπαϊκό πορτοφόλι. Ολα αυτά, δε, σε μία Ευρώπη η οποία ακόμη δεν μπορεί να ολοκληρώσει την ενοποίηση της εσωτερικής αγοράς της. Αν πραγματικά το εννοούμε ότι θέλουμε να προχωρήσει το πρότζεκτ στο επόμενο στάδιό του, τότε είναι απαραίτητη μια νέα ευρωπαϊκή συνθήκη. Διαφορετικά, η Ευρώπη θα καταφεύγει σε μπαλώματα και ad hoc λύσεις, αμφίβολης βιωσιμότητας και πρακτικής αξίας.

Ποιες είναι οι ευρωπαϊκές προσωπικότητες με το κύρος και την εμβέλεια για να αναλάβουν το εγχείρημα της προετοιμασίας της νέας συνθήκης; Ποιες προσωπικότητες θα διαπραγματευτούν με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, για να πετύχουν έναν συμβιβασμό που θα έχει νόημα και θα πηγαίνει την Ευρώπη παρακάτω; Ποιοι είναι οι ανάλογοι Ντελόρ ή Ζισκάρ ντ’ Εστέν της εποχής μας; Η Ούρσουλα, η Κάγια (τη θαυμάζετε στη φωτογραφία) και η Ρομπέρτα. Με άλλα λόγια, ξεχάστε το καλύτερα. Δεν είναι τυχαίο όμως ότι στην Ευρώπη σήμερα μεσουρανούν τέτοιες ανούσιες προσωπικότητες, που διακρίνονται κυρίως για τον συνδυασμό της ρηχότητας με τις υψηλές επιδόσεις στις δημόσιες σχέσεις. Τέτοιοι άνθρωποι ταιριάζουν σε αυτές τις θέσεις, γιατί στη σημερινή Ευρώπη η διαδικασία και το πρωτόκολλο υπερισχύουν της ουσίας. Τέτοια πρόσωπα χρειάζονται για την αυτοσυντήρηση του γραφειοκρατικού οικοδομήματος. Δεν είναι όμως τα κατάλληλα για να πάνε την Ευρώπη παρακάτω. Ας συνηθίσουμε, λοιπόν, στην ιδέα της ευρωπαϊκής παρακμής. Τίποτα δεν είναι για πάντα.