Εξέγερση για τη ζωή

16:59 16/10/2024 - Πηγή: Τα Νεα

Συμμετείχαν μαζικά στις «Παρασκευές για το κλίμα» αλλά και στις πολύ πιο δυναμικές δράσεις της Extinction Rebellion. Στηρίζουν στη Γαλλία τα κινήματα κατά των μεγαδεξαμενών. Πήραν μέρος μαζικά στις διαδηλώσεις του Black Lives Matter. Οργάνωσαν τις μεγάλες φεμινιστικές απεργίες της 8ης Μάρτη και τα μεγάλα

κινήματα κατά των γυναικοκτονιών. Εφτασαν μαζικά στη Λέσβο για να δείξουν έμπρακτα αλληλεγγύη στους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Πιο πριν είχαν πάρει μέρος στο κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης και στα μεγάλα φοιτητικά κινήματα, αλλά και στα κινήματα των Αγανακτισμένων. Εκπροσωπούν έναν νέο ριζοσπαστισμό, έντονα αντικαπιταλιστικό, αντιεραρχικό, με έμφαση ταυτόχρονα στην άμεση δράση αλλά και την αλληλέγγυα συλλογική οργάνωση.

Για τους συντηρητικούς κύκλους είναι ο βασικός στόχος και είτε κατηγορούνται για τη «woke κουλτούρα» είτε βλέπουν τις δυναμικές διαμαρτυρίες τους να χαρακτηρίζονται παραβατικότητα. Για τους σχηματισμούς «αριστερά του Κέντρου» παραμένουν terra incognita όπως και για ένα μέρος από το συνδικαλιστικό κίνημα. Ωστόσο είναι εδώ, η παρουσία τους είναι αισθητή, η απήχησή τους πραγματική και τα ερωτήματα που θέτουν εξαιρετικά επείγοντα.

Αιτήματα για επιβίωση

Εάν, όμως, κάτι διαχωρίζει αυτές τις ακτιβίστριες και αυτούς τους ακτιβιστές σε σχέση με άλλα κύματα ριζοσπαστισμού στο παρελθόν είναι ότι επιμένουν σε ένα έντονο αίτημα για ζωή. Δεν είναι τυχαίο ότι στο επίκεντρο της αγωνίας τους είναι ζητήματα που αφορούν την επιβίωση, είτε πρόκειται για την επικείμενη κλιματική καταστροφή, είτε για την αστυνομική βία και αυθαιρεσία, είτε για την έμφυλη βία και τον ρατσισμό. Τη φιλοσοφία αυτής της γενιάς και των κινημάτων της προσπαθεί να αρθρώσει η φιλόσοφος Εύα φον Ρέντεκερ στο βιβλίο της «Επανάσταση για τη ζωή. Φιλοσοφία των νέων μορφών διαμαρτυρίας», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση του Αλέξανδρου Κυπριώτη και επιστημονική επιμέλεια του Κωνσταντίνου Καβουλάκου.

Εκπρόσωπος της νέας γενιάς της κριτικής θεωρίας, η Ρέντεκερ συνδιαλέγεται με νεότερα ρεύματα ριζοσπαστικής σκέψης, αλλά και μορφές όπως η Χάνα Αρεντ και η Σιμόν Βέιλ. Ξεκινάει από το πώς διαμορφώθηκαν οι νεωτερικές μορφές κυριαρχίας. Στην αποδιάρθρωση της φεουδαρχίας και την εμφάνιση των νέων καπιταλιστικών μορφών ιδιοκτησίας βλέπει την εμφάνιση μιας νέας μορφής εμπράγματης κυριαρχίας που δικαιολογεί τη δουλεία στις αποικίες, τη διάθεση της εργασιακής δύναμης προς εκμετάλλευση αλλά και τη μεταμόρφωση των γυναικών σε όντα οικειοποιήσιμα εντός γάμου. Πλάι στην εμπράγματη κυριαρχία, η έμφαση σε αυτό που αποκαλεί «κατοχή – φάντασμα», που δεν είναι ιδιοκτησία αλλά αντιμετωπίζει ανθρώπους ως διαθέσιμους, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την αναπαραγωγή του ρατσισμού.

Η δεύτερη διάσταση είναι αυτή της αξιοποίησης, που οδηγεί στο να αντιμετωπίζεται οτιδήποτε ως πηγή κέρδους, διαμορφώνοντας συνθήκη αντικειμενικής κυριαρχίας από την ίδια τη διαδικασία της γενικευμένης εμπορευματοποίησης. Αυτή η εμπράγματη αντικειμενική κυριαρχία δεν επιτείνει μόνο την εργασιακή εκμετάλλευση αλλά και οδηγεί στη διαρκή εξάντληση ανθρώπων αλλά και φυσικών μορφών. Το αποτέλεσμα είναι μια διαδικασία καταστροφής της ζωής, μια διαρκής ερήμωση. Γι’ αυτό και η Ρέντεκερ στέκεται στην ιδιαίτερη σημασία που έχουν ως μορφή διαμαρτυρίας ενάντια στην κλιματική καταστροφή τα die-in (όπου όσες συμμετέχουν πέφτουν κάτω προσποιούμενες ότι είναι νεκρές), που αποτυπώνουν τον φόβο για την επικείμενη καταστροφή.

Η επιστροφή της επανάστασης

Απέναντι σε όλα αυτά η Ρέντεκερ στέκεται στην επιστροφή της επανάστασης, αυτής της έννοιας που άλλαξε νόημα μέσα στη νεωτερικότητα και από περιστροφή έφτασε να σημαίνει ανατροπή. Υπογραμμίζει, πιάνοντας επί της ουσίας ένα νήμα από τον νεαρό Μαρξ, ότι η απλώς πολιτική επανάσταση και τα ανθρώπινα δικαιώματα που φέρνει εν τέλει προετοιμάζουν το έδαφος για μια εντατικοποιημένη αντικειμενική κυριαρχία και για ανεμπόδιστη αξιοποίηση και ανταγωνισμό. Στα δικά της μάτια το νέο κύμα ακτιβισμού είναι η διεκδίκηση μιας επανάστασης για τη ζωή: «Ενα βασικό χαρακτηριστικό του παρόντος μας είναι ότι έχει έρθει στο προσκήνιο μια νέα μορφή ακτιβισμού. Σε διάφορους τομείς συναντάμε κοινωνικά κινήματα νέου τύπου. Δεν διεξάγουν πρωτίστως αγώνες αναδιανομής, ούτε στοχεύουν στα πολιτικά δικαιώματα. Αντιρατσιστικοί αγώνες στη διάσωση στη θάλασσα ή ενάντια στη δολοφονική αστυνομική βία, φεμινιστικές απεργίες ενάντια στις σεξουαλικές επιθέσεις και τις γυναικοκτονίες, περιβαλλοντικοπολιτικές εξεγέρσεις ενάντια στην εξαφάνιση των ειδών και στην υπερθέρμανση του πλανήτη, εργατικοί αγώνες στους τομείς της υγείας και των τροφίμων σε καιρούς πανδημίας – όλες αυτές οι πλευρές συναρθρώνονται σε μια εξέγερση για τη ζωή» (σ. 189).

Ενάντια στον κοινωνικό θάνατο

Αυτή η έμφαση στη ζωή, στη διάσωσή της, στην υπεράσπισή της, στην αποτροπή του πρόωρου θανάτου, είναι εμφανής σε ένα φάσμα αγώνων, σε αυτούς για καλύτερη μέριμνα στην περίοδο της πανδημίας, σε αυτούς για τη διάσωση μεταναστών στα νερά της Μεσογείου, σε αυτούς ενάντια στην αστυνομική βία. Οπως λέει χαρακτηριστικά: «Η επανάσταση για τη ζωή δεν αγωνίζεται ενάντια στον θάνατο. Αγωνίζεται ενάντια στον κοινωνικό θάνατο, ενάντια στον διαφορικό πρόωρο θάνατο […] αφορά τη συνέχιση της αναπνοής, την κατάκτηση της ελευθερίας και της τολμηρής σύνδεσης» (σ. 245). Ταυτόχρονα, αποτυπώνεται στις φεμινιστικές απεργίες, στα κινήματα για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα, στις νέες μορφές αμφισβήτησης των παραδοσιακών οικογενειακών μορφών, αλλά και στο αίτημα για μια δημοκρατία που ως πυρήνα να έχει την αλληλεγγύη και το μοίρασμα των αγαθών που εκ της φύσεώς τους είναι κοινά. Ουσιαστικά, εάν η διάσωση είναι η πρώτη χειρονομία της επανάστασης για τη ζωή και η αναγέννηση ως απελευθέρωση της εργασίας η δεύτερη, τότε η τρίτη είναι ότι μοιράζεται και η τέταρτη ότι φροντίζει.

Επανάσταση

Οπως λέει χαρακτηριστικά η Ρέντεκερ: «Μπορούμε να αναζητήσουμε και να δημιουργήσουμε […] μια σχέση διαφορετική από την καταστρεπτική. Μπορούμε να διασώζουμε τη ζωή αντί να την καταστρέφουμε, να ανανεώνουμε την εργασία αντί να την εξαντλούμε, να μοιραζόμαστε αγαθά αντί να τα αξιοποιούμε και να φροντίζουμε την ιδιοκτησία αντί να κυριαρχούμε πάνω της. Παντού όπου το ξεκινάμε αυτό και το συνεχίζουμε αναπτύσσεται η επανάσταση για τη ζωή» (σ. 21).