Γιάννης Καλπούζος: «Στόχος μου είναι να συναρπάζει η γλώσσα»

13:48 7/4/2023 - Πηγή: Τα Νεα

Στο νέο του μυθιστόρημα με τίτλο «Καλντερίμι» (εκδ. Ψυχογιός) πρωταγωνιστής είναι και πάλι η Ιστορία –αυτή τη φορά της Θεσσαλονίκης στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού. Μαζί με τις μικρές ιστορίες των ανθρώπων που τη ζουν, τους καημούς και τα πάθη τους. Δύο άγνωστοι απειλούν με μαχαίρι και πιστόλι τον Παράσχο. Έχουν απαγάγει την κόρη του και απαιτούν ο γιος του να ελευθερώσει τον κομιτατζή Ασάν Τάνο. Σε παράλληλο χρόνο ο παππούς Αντίπας ζει με την ανάμνηση της Ρωξάνης. Το κυνήγι της ευτυχίας,

η μεταμόρφωση μιας πόλης, τα όνειρα και οι ψευδαισθήσεις τριών γενιών – όλα κινούνται με φόντο τη βαβυλωνία φυλών και γλωσσών: συμμορίες, χοροεσπερίδες, καφέ σαντάν, χαμαιτυπεία, πόρνες, κατάσκοποι, βομβιστικές επιθέσεις, πυρκαγιές. Μιλήσαμε με τον συγγραφέα Γιάννη Καλπούζο για το νέο έργο του.  

1.    Ποια είναι η εποχή και η μεγάλη εικόνα πίσω από τις περιπέτειες των ηρώων στο "Καλντερίμι"; Πόσο διάστημα κράτησε η έρευνα; 

Η έρευνα και η γραφή κράτησαν δύο χρόνια με πολλές ώρες εργασίας καθημερινά. Η Θεσσαλονίκη αυτά τα χρόνια χαρακτηρίζεται από το πολυφυλετικό της περιβάλλον και τη βαβυλωνία των γλωσσών που μιλούν οι κάτοικοί της, ενώ η καχυποψία και οι προκαταλήψεις δεν επιτρέπουν να αναπτυχθούν σχέσεις σε ευρεία έκταση μεταξύ των αλλοφύλων. Η μεγαλύτερη αριθμητικά φυλή είναι οι Εβραίοι, δεύτερη οι μουσουλμάνοι και τρίτη οι Έλληνες. Καθώς εξελίσσεται η μυθοπλασία, η πόλη διαρκώς αλλάζει, από το γκρέμισμα των θαλάσσιων τειχών έως την ανάπτυξή της προς τα δυτικά και κυρίως ανατολικά, προς την Καλαμαριά, την καλή μεριά. Αναφέρω επιγραμματικά και ορισμένα σημαντικά ιστορικά γεγονότα: Την ίδρυση της βουλγαρικής Εξαρχίας και την εξάπλωση της προπαγάνδας των Βουλγάρων στη Μακεδονία και στη Θράκη· τις βομβιστικές επιθέσεις το 1903 από ομάδα Βουλγάρων· τον Μακεδονικό αγώνα· το κίνημα των Νεότουρκων· την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης· τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μαζί τη διαμάχη μεταξύ Βενιζέλου και βασιλιά Κωνσταντίνου εάν η Ελλάδα θα μπει σ’ αυτόν· την απόβαση και εγκατάσταση στη Θεσσαλονίκη άνω των διακοσίων χιλιάδων στρατιωτών της Αντάντ· το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης· τον σχηματισμό κυβέρνησης από τον Βενιζέλο στη Θεσσαλονίκη· την καταστροφική πυρκαγιά του 1917… 

 2.    Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά στην ψυχολογία του Παράσχου και πώς συνομιλούν με την εποχή του; 

Ο Παράσχος είναι άνθρωπος της εποχής του και γαλουχημένος με όσα αυτή επιτάσσει. Ωστόσο πολύ νωρίς, όχι χωρίς εσωτερικό βασάνισμα και διλήμματα, έρχεται κόντρα με τις πατρογονικές διδαχές. Ωστόσο δεν αποτινάσσει και τα δεσμά των αυστηρών ηθών, με τη διαφορά ότι απαιτεί να τηρούνται από τη γυναίκα του και τις κόρες του. Νιώθει να τον καταδυναστεύει η φτώχεια και αναζητά την ευτυχία στη λίγδα του χρήματος μέσα από παραβατικές ενέργειες κι άλλοτε στην εφήμερη ηδονή, ενώ καταφέρεται εναντίον του στωικού χαρακτήρα του πατέρα του. Προσπαθεί να γεμίσει με το λίγο ή το ευκαιριακό τα πολλά κενά της ζωής του, αν και ποτέ δεν παύει να φέγγει, έστω αχνά, το καντήλι της όμορφης πλευράς ψυχής του. 

 3.    Τι σας έκανε προσωπικά εντύπωση όσο ερευνούσατε τη συγκεκριμένη περίοδο; Κάτι που πιθανότατα δεν γνωρίζατε ή κάποια σκηνή που χρειάστηκε να επεξεργαστείτε; 

Πολλά δε γνώριζα. Όπως ότι τον Ιούνιο του 1913 ο ελληνικός στρατός εκδίωξε, ύστερα από αιματηρές μάχες, το σύνταγμα των Βουλγάρων που είχε εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη και έως ένα βαθμό συγκυριαρχούσε. Όσον αφορά κάποιες σκηνές, θα έλεγα όσες σχετίζονται με τα στρατεύματα της Αντάντ που κατέκλυσαν τη Θεσσαλονίκη από το 1915 μέχρι το 1918 και ειδικότερα για τη συμπεριφορά τους στα καφέ σαντάν. Οι πληροφορίες είναι ελάχιστες και έπρεπε να επινοήσω ή να συνδυάσω στοιχεία από άλλες πηγές, χρονικές περιόδους και περιοχές. 

 4.    Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση κατά τη συγγραφή του βιβλίου; Και πώς αντιμετωπίσατε το ζήτημα της γλώσσας; 

Αναζητούσα επί μακρόν να βρω ποια ήταν η καθημερινή γλώσσα των Ελλήνων Θεσσαλονικέων. Πέρα από ορισμένους ιδιωματισμούς δε διέφερε από αυτή των Ηπειρωτών ή των Θεσσαλών. Κοντολογίς μιλούσαν τη ρωμαίικη γλώσσα. Βεβαίως χρησιμοποίησα μόνο ψήγματα της καθαυτό ντοπιολαλιάς, έτσι για να υπάρχει κάτι από το άρωμά της. Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν η διαχείριση του τεράστιου όγκου πληροφοριών που συνέλεξα και η λειτουργική ένταξη στη μυθοπλασία όσων από αυτά επέλεξα ως υπόστρωμα. Εξίσου μεγάλη πρόκληση ήταν να κρατήσω το ενδιαφέρον τη μυθοπλασίας, μια και αφηγούμαι τη ζωή τριών αντρών διαφορετικών γενιών, καθώς και των γυναικών που τους πλαισιώνουν. 

 5.    Τι πιστεύετε ότι μπορεί να φανεί συναρπαστικό στους νέους αναγνώστες του 2023 από τη συγκεκριμένη ιστορία της Θεσσαλονίκης; 

Δεν μπορώ να το ξέρω με σιγουριά. Ίσως ότι η πόλη είχε τείχη και από την πλευρά της θάλασσας ή οι βομβαρδισμοί του γερμανικού αερόστατου Ζέπελιν το 1916 ή το πόσο διαφορετικός και ταυτόχρονα όμοιος ήταν ο κόσμος και η ζωή. Ιδιαιτέρως σε ό,τι αφορά τα της ψυχής. Όμως ο στόχος μου είναι να συναρπάσει η γλώσσα, η μυθοπλασία, οι χαρακτήρες των ηρώων, τα θέματα που πραγματεύεται το βιβλίο, ο ανθρωπογεωγραφικός και τοπιογραφικός καμβάς, όλα.