Η Χαιρώνεια πέρα από τον λέοντα

18:11 14/12/2023 - Πηγή: Τα Νεα

Πόσες φορές έχει κάποιος την ευκαιρία να αντικρίσει έναν νεκρό ιερολοχίτη; Εναν επίλεκτο θηβαίο στρατιώτη που ηττήθηκε από το ιππικό των Μακεδόνων, σε εκείνη τη μάχη στην οποία έκανε την πρώτη του εμφάνιση στη διεθνή πολιτική σκηνή ο Αλέξανδρος, της Χαιρώνειας; Να διακρίνει τα ίχνη από τη μάχαιρα που έχουν κόψει το μισό του πρόσωπο ή να δει τον μοναδικό σκελετό – από τους 254 – που για επιστημονικούς λόγους δεν βρίσκεται θαμμένος κάτω από τον τύμβο τον οποίο φυλάει ο αγέρωχος μαρμάρινος Λέων;

Κι αν δεν «συναντήθηκε»

ποτέ με έναν θαρραλέο ιερολοχίτη και δεν αντίκρισε το εσωτερικό του πολυάνδρειου όπου έχουν ταφεί όλοι τους όπως ακριβώς ήταν παρατεταγμένοι στη μάχη – οι πιο ψηλοί και δυνατοί μπροστά και δεξιά, στα πιο ευάλωτα σημεία του σχηματισμού τους –, μήπως είχε το βλέμμα του την ευκαιρία να «ψηλαφίσει» τα εκατοντάδες οστά – απομεινάρια της ταφικής πυράς – των Μακεδόνων που προστάτεψαν τον Αλέξανδρο στη μάχη; Εκείνων που ακολούθησαν τα προστάγματά του, βρέθηκαν στο πλευρό του, αλλά τελικά έπεσαν ηρωικά στο πεδίο της μάχης;

Ολα αυτά μπορούν να συμβούν άμεσα χωρίς τη χρήση της τεχνολογίας ή την επιστράτευση της επιστημονικής φαντασίας. Διότι όλα όσα περιγράφηκαν προηγουμένως δεν είναι παρά μερικά μόνο από τα εκθέματα που συνθέτουν τη νέα αρχαιολογική έκθεση-εμπειρία που διοργανώνει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης υπό τον τίτλο «Χαιρώνεια, 2 Αυγούστου 338 π.Χ.: Μια μέρα που άλλαξε τον κόσμο», την οποία επιμελήθηκε το νέο δίδυμο που ανέλαβε επισήμως από χθες την επιστημονική διεύθυνση του μουσείου: ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ραντμπάουντ της Ολλανδίας, Παναγιώτης Ιωσήφ, και ο επίκουρος καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Ιωάννης Φάππας.

Μια επίσκεψη είναι απίθανο να είναι αρκετή για να μπορέσει κάποιος να παρατηρήσει τις σε μεγάλο ποσοστό παρουσιασμένες για πρώτη φορά και με κινηματογραφικό σχεδόν τρόπο 240 αρχαιότητες και ιστορικά τεκμήρια που ταξίδεψαν στην Αθήνα από 27 μουσεία, ιδρύματα και τέσσερις ιδιωτικές συλλογές. Να περιεργαστεί το μοναδικό ταφικό σύνολο του πολεμιστή από την Ηγουμενίτσα με τον σιδερένιο θώρακα και το επαργυρωμένο κράνος. Την εξαιρετικής αισθητικής και ιστορικής σημασίας μακεδονική ασπίδα με την επιγραφή «Βασιλέως Αλεξάνδρου». Τα οστά των ιερολοχιτών και των μακεδόνων πεσόντων. Να παρατηρήσει ότι ο νεκρός ιερολοχίτης τάφηκε χωρίς τα όπλα του, τα οποία είχαν αρπάξει οι Μακεδόνες, αλλά με τη στλεγγίδα του, απαραίτητο εξάρτημα του πολίτη (και ουχί του οπλίτη) που σύχναζε στο Γυμνάσιο για να καθαρίζει το σώμα του από το μείγμα χώματος και ελαίων μετά τις προπονήσεις.

Να ακουμπήσει το βλέμμα του στη μικρή γυάλινη χάντρα που συνόδευσε στην ταφική πυρά έναν νεκρό Μακεδόνα, φυλαχτό που του είχε δώσει η μητέρα ή η σύντροφός του αλλά δεν κατάφερε να τον προστατεύσει. Να δει για πρώτη φορά το εσωτερικό του πολυάνδρειου των ιερολοχιτών, όπως έχει αποτυπωθεί σε ένα τεράστιο σχέδιο στον τοίχο, αλλά και να διαπιστώσει με πόση λεπτομέρεια ο ερασιτέχνης αρχαιολόγος Παναγιώτης Σταματάκης κατέγραψε τους σκελετούς και τα τραύματά τους το 1880. Να περιεργαστεί μια χούφτα σπασμένων αγγείων, ό,τι απέμεινε από την καταστροφή της Θήβας από τους Μακεδόνες το 335 π.Χ. Να εξερευνήσει με το βλέμμα του τον ζωγραφιστό – μακεδονικής λογικής – κιβωτιόσχημο τάφο από την Τανάγρα που εκτίθεται για πρώτη φορά και να «διαβάσει» το προφίλ του νεκρού: ενός πολεμιστή που ήταν αριστοκρατικής καταγωγής και διέθετε υψηλή μόρφωση.

Ολιστική προσέγγιση

Κι αν τα αρχαιολογικά τεκμήρια αναλαμβάνουν να διηγηθούν τη μάχη της Χαιρώνειας με τις συνέπειες κοσμοϊστορικού χαρακτήρα – καθώς μετά από αυτήν ο στρατός του Φιλίππου και, κυρίως, του Αλεξάνδρου θα φτάσει στα όρια του γνωστού κόσμου και θα φέρει πρωτόφαντο πλούτο στον ελλαδικό χώρο από τα θησαυροφυλάκια των περσών βασιλέων –, είναι και πολλές άλλες πτυχές της έκθεσης που δικαιολογούν την άποψη των επιμελητών περί «ολιστικής προσέγγισης»: από το πορτρέτο του Αλεξάνδρου διά χειρός Αντι Γουόρχολ ως μια εντυπωσιακή αναπαράσταση της μάχης με playmobil αλλά κι ένα επιτοίχιο κόμικ στην τελευταία αίθουσα.

Οι εκπλήξεις από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης δεν θα λείψουν με τη νέα χρονιά, καθώς τον Απρίλιο θα φιλοξενήσει, όπως ανακοίνωσε η πρόεδρός του, Σάντρα Μαρινοπούλου, την πρώτη μουσειακή έκθεση της Σίντι Σέρμαν στην Ελλάδα.