Η Ειρήνη Μουντράκη είναι «Εντός, εκτός και Επί τα αυτά»

15:52 24/5/2021 - Πηγή: Τα Νεα

«Εντός, εκτός και Επί τα αυτά». Αυτός είναι ο τίτλος του νέου βιβλίου της Ειρήνης Μουντράκη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αιγόκερως και είναι αφιερωμένο στη σαγήνη της μελέτης του θεατρικού σύμπαντος, περιλαμβάνοντας ένα πλούσιο υλικό με κείμενα για τη νεοελληνική, την παγκόσμια δραματουργία και τη σκηνική πράξη.

Όλα τα κείμενα γράφτηκαν από τη συγγραφέα μέσα σε ένα διάστημα περίπου δεκαπέντε ετών και με διαφορετικές αφορμές. Η σύνθεσή τους διατρέχει όψεις της ιστορίας του θεάτρου και αποτυπώνει ανάγλυφα προσωπικές αναγνώσεις και θέσεις για τη δραματολογία και τους συγγραφείς

αλλά και για το θέατρο γενικότερα.

Ο τίτλος, «Εντός, Εκτός και Επί τα αυτά», υποδεικνύει την επιμέρους κατανομή των κειμένων σε τρεις ενότητες. Στο πρώτο μέρος, το Εντός, περιλαμβάνονται κείμενα για δεκαπέντε έλληνες συγγραφείς που σημάδεψαν με τη γραφή και το έργο τους το θέατρο του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα και των δύο πρώτων δεκαετιών του 21ου αιώνα: Λούλα Αναγνωστάκη, Γιώργος Διαλεγμένος, Γιώργος Μανιώτης, Μάριος Ποντίκας, Γιάννης Σολδάτος, Μαρία Λαϊνά, Λεία Βιτάλη, Μιχάλης Ρέππας – Θανάσης Παπαθανασίου, Βασίλης Κατσικονούρης, Άκης Δήμου, Σάκης Σερέφας, Λένα Κιτσοπούλου, Γιάννης Μαυριτσάκης, Πένυ Φυλακτάκη.

Το Εκτός περιλαμβάνει δεκατέσσερα κείμενα για την παγκόσμια δραματουργία. Μια διαδρομή από τον 16ο αιώνα μέχρι και έργα της πρόσφατης εσοδείας του παγκοσμίου θεάτρου, με το κύριο βάρος στους συγγραφείς του 20ού αιώνα. Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Άφρα Μπεν, Κάρλο Γκολντόνι, Άντον Τσέχωφ, Γκαμπριέλε ντ΄ Αννούντσιο, Άρθουρ Μίλλερ, Τενεσί Ουίλιαμς, Σάμουελ Μπέκετ, Ευγένιος Ιονέσκο, Ζαν Ζενέ, Χάρολντ Πίντερ, Ντέιβιντ Μάμετ, Άριελ Ντόρφμαν, Φρανσίς Βεμπέρ, Άντονι Νίλσον, Κόνορ Μακφέρσον, Λέοπολντ φον Ζάχερ-Μαζόχ.

Το τρίτο μέρος, Επί τα αυτά, περιέχει δεκατρία κείμενα που καλύπτουν θέματα όπως η κριτική, το ελληνικό έργο, η κυπριακή δραματουργία, η λογοτεχνία στο θέατρο, το μουσικό θέατρο, το φαινόμενο της παρενδυσίας, ο ρόλος του δραματολόγου, η σημασία των επιχορηγήσεων.

Η Ειρήνη Μουντράκη είναι υπεύθυνη Δραματολογίου, Βιβλιοθήκης, Αρχείου και Διεθνών Σχέσεων στο Εθνικό Θέατρο, όπου εργάζεται ως ειδικός καλλιτεχνικός συνεργάτης από το 1999. Εμπνεύστρια, δημιουργός και υπεύθυνη του Greek Play Project (GPP), της δίγλωσσης διαδικτυακής πλατφόρμας για τη μελέτη, ενίσχυση και προώθηση του σύγχρονου ελληνικού έργου (greek-theatre.gr). Διδάσκει στα Μεταπτυχιακά Προγράμματα των Τμημάτων Θεατρικών Σπουδών στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Πελοποννήσου. Είναι Πρόεδρος της Γνωμοδοτικής Επιτροπής Επιχορηγήσεων Ελεύθερου Θεάτρου του Υπουργείου Πολιτισμού (2017-σήμερα). Είναι Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Ένωσης Κριτικών Θεάτρου και Παραστατικών Τεχνών.

Η Ειρήνη Μουντράκη μιλάει στα «Νέα» για το βιβλίο της, το θέατρο και τους μεγάλους δημιουργούς.

Πώς προέκυψε η ιδέα για το βιβλίο;

Τα κείμενα, το γράψιμο γενικά είναι ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μου. Γράφω συνεχώς από παιδί, κρατούσα ημερολόγιο, τώρα κρατάω σημειώσεις, αποτυπώνω στο χαρτί σκέψεις, γράφω κριτικές, μελέτες, κείμενα κάθε είδους. Όλα αυτά τα χρόνια τα κείμενα που έγραφα συσσωρεύονταν όχι μόνο γύρω μου σκορπισμένα σε διάφορα βιβλία, έντυπα ή χαρτιά ομιλιών αλλά και μέσα μου. Αφού ολοκληρώθηκαν κάποια άλλα σχέδια ένιωθα πλέον επιτακτική την ανάγκη για την «τακτοποίησή» τους. Ήθελα να τα συγκεντρώσω και να τα οργανώσω. Να τους δώσω τον χώρο τους για να αναπνεύσουν και μαζί με αυτά και εγώ.

Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίσατε με την επιλογή των κειμένων του;

Δεν ήταν πολύ εύκολο να επιλέξω ποια θα συμπεριλάβω – έχω υλικό για αρκετά βιβλία ακόμη και άφησα έξω κείμενα που αγαπώ πολύ και συγγραφείς με τους οποίους συνδέομαι. Αποδείχθηκε όμως αυτή η περίοδος της ανασκαφής, αν μου

επιτρέπεται η έκφραση, και της επιλογής των κειμένων πολύ γόνιμη για μένα την ίδια. Ήταν μια αναμέτρηση με τον εαυτό μου. Χρειάστηκε να απορρίψω περισσότερα από όσα σχεδίαζα. Ήθελα όμως το βιβλίο να είναι στα χέρια του αναγνώστη ένα ταξίδι στον χρόνο και στην ιστορία του θεάτρου αλλά ταυτόχρονα να υπάρχει μια εκπροσώπηση διαφορετικών τάσεων, ρευμάτων, ειδών. Θα έλεγα ότι υπήρχε ένας χρονικός άξονας αλλά και μια πρόθεση περιπλάνησης.

Ποια σχέση σας συνδέει με τους μεγάλους συγγραφείς που αναφέρετε στα κείμενά σας;

Σχέση αγάπης. Δένομαι με τα κείμενα, αποκτώ σχέση μαζί τους. Οι συγγραφείς γίνονται δικοί μου άνθρωποι, τους μελετώ και επιστρέφω σε αυτούς όπως γυρνά κανείς στους αγαπημένους του. Άλλοτε έρχονται αυτοί σε μένα – μου έχει συμβεί πολλές φορές σε διάφορες φάσεις της ζωής μου να με παρηγορούν. Όταν έφυγε ο πατέρας μου από τη ζωή βρήκα καταφύγιο στο Προς Ελευσίνα του Μάτεσι, για παράδειγμα. Με ανακούφιζε η ανάγνωση και η καταβύθιση στον κόσμο του. Ταυτόχρονα όμως έχω και μια αυστηρή ματιά απέναντι στο έργο τους. Θέλω να καταλάβω το πώς και το γιατί της κάθε επιλογής τους, θέλω να τους εντάξω μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό πλαίσιο που λειτούργησαν. Να δω πως τους επηρέασε και τι αποτύπωμα άφησε πάνω τους. Μελετώ τη ζωή και το έργο τους παράλληλα προσπαθώντας όμως να τα βλέπω και αποσυνδεμένα το ένα από το άλλο.

Ποιο από τα κείμενα που περιλαμβάνετε στο βιβλίο είναι το πιο αγαπημένο σας;

Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιο από αυτά. Είναι όλα κείμενα πονεμένα κείμενα, με την έννοια ότι αγωνιώ από πάνω τους, τα δουλεύω με αφοσίωση. Επίσης, είναι σχεδόν όλα συνδεδεμένα με παραστάσεις, με ανθρώπους και συνεργασίες. Εάν έπρεπε να ξεχωρίσω κάποιο θα ήταν ίσως αυτό για την Άφρα Μπεν, μία από τις πρώτες αν όχι η πρώτη επαγγελματίας γυναίκα συγγραφέας με την έννοια ότι ζούσε από την πένα της, μια τρομερή προσωπικότητα με πολύ ενδιαφέρουσα ζωή. Κι αυτό γιατί προέκυψε από τη συνεργασία μου σε μία παράσταση που καθόρισε πολλά από όσα ήρθαν στην επαγγελματική μου ζωή στη συνέχεια. Ήταν το μακρινό 1999 όταν ο Νίκος Μαστοράκης θα σκηνοθετούσε το έργο της The Rover (παίχτηκε με τον

ατυχή κατά τη γνώμη μου τίτλο Το καρναβάλι του έρωτα) στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Θα ξεχώριζα ίσως και το κείμενο για το έργο του Ντόρφμαν Ο θάνατος και η κόρη που το έγραψα για μια παράσταση του Χρήστου Καρχαδάκη, του σκηνοθέτη και θεατρολόγου που έφυγε τόσο νωρίς.

Στην καριέρα σας όπως αναφέρετε στο προλογικό σημείωμα, κινείστε μεταξύ θεωρίας και πράξης. Τι σας μαγεύει στην καθεμιά;

Πρόκειται για δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Το ένα συμπληρώνει το άλλο και ξεκλειδώνει το άλλο. Δεν μπορώ να τα δω ξεχωριστά όσο και αν προσπαθώ. Η πορεία προς μια παράσταση είναι από τις γοητευτικότερες διαδικασίες που υπάρχουν. Με μαγεύουν αυτοί οι άνθρωποι που γίνονται μέτοχοι μιας μοναδικής συνθήκης, μοιράζονται ένα όραμα και προσπαθούν να το μετουσιώσουν σκηνικά για να μυήσουν μετά με τη σειρά τους τους θεατές. Και από την άλλη η καταβύθιση στα κείμενα, τη θεωρία, τη μελέτη. Όψεις που φανερώνονται, μια δίχως όρια ελευθερία και κόσμοι που συναντιούνται σε πολλαπλά επίπεδα. Μέσα και από τους δύο δρόμους η προσπάθεια είναι πάντοτε μία: να φτάσεις στον πυρήνα της ύπαρξης. Να εξηγήσεις, να καταλάβεις, να λυτρωθείς, να γίνει ο κόσμος πιο όμορφος.

Το βιβλίο αυτό αποτυπώνει ουσιαστικά την κοσμοθεωρία για το θέατρο;

Αποτυπώνει εμένα, τις σκέψεις μου πάνω στη δραματουργία και τη σκηνική πράξη. Είναι ένα κομμάτι του τρόπου που εγώ βλέπω το θέατρο και νομίζω ότι με αυτή την έννοια ναι.