Η Τέχνη του Εγκέλαδου

14:08 7/10/2022 - Πηγή: Τα Νεα

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα οι σεισμοί καταστρέφουν πολιτισμούς- αλλά και παράγουν. Έργα τέχνης, μνημεία, ποιήματα, διηγήματα και τραγούδια, μοιρολόγια και θρήνοι που φτιάχτηκαν με αφορμή μεγάλα καταστροφικά σεισμικά γεγονότα συλλέχθηκαν μετά από έρευνες ετών από τον σεισμολόγο Γεράσιμο Παπαδόπουλο και παρουσιάστηκαν στο Safe Thessaloniki, ένα από τα μεγαλύτερα διεθνή συνέδρια Πολιτικής προστασίας και Νέων Τεχνολογιών,  που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγες ημέρες στη συμπρωτεύουσα.

Ενδεικτική είναι η περίπτωση

των Επτανήσων, όπου την εποχή της Ενετοκρατίας υπήρχε τεράστια άνθηση της αγιογραφίας, της ξυλογλυπτικής και της αργυροχοϊας. Δεν ήταν τυχαίο: Σύμφωνα με τους αναλυτές, το γεγονός αυτό οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στον οργασμό ανοικοδόμησης και ανακαίνισης ιερών ναών και μοναστηριών που γνώριζε η περιοχή εξαιτίας των καταστροφικών σεισμών που έπλητταν συχνά τα Επτάνησα.

Zakynthos: Η ζωγράφος Μαρία Ρουσέα, αδελφή της ηθοποιού Τζένης, εμπνεύστηκε αυτόν το ζωγραφικό έργο μετά το σεισμό του 1953 στη Ζάκυνθο και τον αφιέρωσε στη μνήμη της Τέτας Τσιροπούλου Στάμου που προτίμησε να καεί μαζί με την παράλυτη μητέρα της αντί να την εγκαταλείψει.

Ο σεισμός που συνέβη το Δεκέμβριο του 1820 στη Ζάκυνθο, ήταν η αφορμή για να δημιουργηθεί ένα ιδιαίτερο ποίημα από τον εθνικό μας ποιητή, Διονύσιο Σολωμό. Ο Σολωμός, σε ηλικία 22 ετών τότε, είχε μόλις επιστρέψει από την Ιταλία όπου βρισκόταν για σπουδές, και έζησε το σεισμό εκείνο. Συγκινημένος έγραψε στην ιαταλική γλώσσα το σονέτο  Preghiere al Santo Dionisio- Προσευχή στον Άγιο Διονύσιο όπου έλεγε μεταξύ άλλων: «Ώ Άγιε Διονύσιε, ψυχή αγνή και θεία, Βάστα το νού μας μη συμβή, μην τύχη κι απ’ τον  τρόμο τα λογικά μας χάσουμε, μήπως η γη χαλάση… Tο χάσμα π’ άνοιξ’ ο σεισμός κ’ ευθύς εγιόμισ’ άνθη».

Rhodes: Erhard Reurrich, 1483. Πίνακας εμπνευσμένος από το σεισμό που έπληξε τη Ρόδο το 1481.

Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα της σχέσης του Εγκέλαδου με τον Πολιτισμό είναι σύμφωνα με τον Δρ. Γεράσιμο Παπαδόπουλο και η περίπτωση της Ρόδου. Ο τρομερός σεισμός που σημειώθηκε στο νησί το 1957 προκάλεσε τρόμο στους 9000 κατοίκους του Κάστρου. Μερίδα του πληθυσμού του νησιού, συνεπικουρούμενο από τον τοπικό Τύπο αλλά και κρατικές υπηρεσίες ξεκίνησαν τότε μια εκστρατεία κατά των «ερειπίων» ζητώντας την κατεδάφισή των αρχαίων κτισμάτων για να... χτιστούν καινούριες κατοικίες. Σκοπός του Δήμου Ρόδου ήταν να φτιαχτούν πλατείς, ίσιοι δρόμοι από την πύλη της Ελευθερίας ως την Κόκκινη Πόρτα, να εξαφανιστεί δηλαδή η παλιά πόλη του Κάστρου, η οποία αποτελεί πλέον παγκόσμιο πόλο έλξης. Τελικά, το Κάστρο δοεσώθη μετά από μια αιφνιδιαστική κίνηση της αρχαιολογικής υπηρεσίας που κήρυξε την περιοχή αρχαιολογικό χώρο...

«Μελετώντας επί χρόνια την ιστορία των σεισμών στην Ελλάδα και σε άλλες περιοχές του κόσμου υπήρξε η δυνατότητα να συλλέξουμε μαζί με τους συνεργάτες μου, πάμπολλα σχετικά κείμενα που περιέχουν πληροφορίες για σεισμούς, από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Μέσα στα κείμενα αυτά ενυπάρχει ένας τεράστιος πλούτος πληροφοριών που αναφέρονται και στις πολιτισμικές επιπτώσεις των σεισμών. Έτσι σήμερα διαθέτουμε ένα πολύ εκτεταμένο αρχείο που έχει εμπλουτιστεί και με υπαίθριες παρατηρήσεις που κατά καιρούς πραγματοποιήσαμε σε σεισμόπληκτες περιοχές», λέει ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος.

«Πολλά τεκμήρια που αναφέρονται στη σχέση των σεισμών με τον πολιτισμό, π.χ. βιβλία, απεικονίσεις, έγγραφα, έχουν αποκτηθεί και από δημοπρασίες, σε ορισμένες περιπτώσεις μετά από έντονο ανταγωνισμό», εξηγεί.» Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η επιστολή του Ζακύνθιου Ν. Βαρβιάνη προς την  Ακαδημία Αθηνών αμέσως μετά τους φοβερούς σεισμούς του Αυγούστου 1953 που ισοπέδωσαν τη Ζάκυνθο, την Κεφαλονιά και την Ιθάκη. Ο συγγραφέας της επιστολής περιγράφει τις δραματικές προσπάθειες διάσωσης πολιτισμικών αγαθών στη Ζάκυνθο μετά τους σεισμούς και την πυρκαγιά που έκαψε την πόλη επί τρία συνεχή μερόνυχτα. Στην ίδια επιστολή απευθύνει έκκληση προς την Ακαδημία Αθηνών να συνδράμει το έργο της διάσωσης», λέει ο κ. Παπαδόπουλος.