Κρίση ισονομίας, κρίση εμπιστοσύνης ή κρίση δικαιοσύνης;

14:22 28/2/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Η συζήτηση για (τη) δικαιοσύνη συχνά καταλήγει σε αντιφατικές φράσεις-κλισέ: από την πολιτικώς ορθή δήλωση: «έχω εμπιστοσύνη στη ελληνική Δικαιοσύνη», στον αφορισμό: «η Δικαιοσύνη είναι σαν το φίδι: δαγκώνει μόνο τους ξυπόλητους». Η αλήθεια είναι ότι σήμερα η εμπιστοσύνη στο δικαστικό σύστημα φαίνεται εξαιρετικά χαμηλή, καθώς η πλειονότητα των πολιτών πιστεύει ότι στην υπόθεση των Τεμπών δεν θα αποδοθεί δικαιοσύνη! Πώς φτάσαμε ως εδώ;

Το δίκαιο δεν είναι ουδέτερο, έχει ταξικά χαρακτηριστικά και υπηρετεί ένα συγκεκριμένο

κοινωνικοοικονομικό σύστημα. Στη εποχή μας, όμως, το δίκαιο (και η εφαρμογή του)

εξασφαλίζουν – παράλληλα – ένα επίπεδο ισορροπίας και «ισότητας» για όλους, ενώ ο θεσμός της Δικαιοσύνης, ως καταλύτης, παράγει συναινέσεις και, τελικά, κοινωνική ειρήνη. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και η προστασία των αδυνάτων συνιστούν βασικές εγγυήσεις ευστάθειας της σύγχρονης αστικής δημοκρατίας. Οταν, όμως, η Δικαιοσύνη δεν «ορθοτομεί το δίκαιο» τότε θεριεύει η πίστη ότι «όλοι είναι ίσοι, αλλά μερικοί είναι πιο ίσοι από τους άλλους». Τέτοιες περιπτώσεις ανισονομίας δεν είναι λίγες:

n Μεγάλες ποινικές υποθέσεις – σκάνδαλα (π.χ. Siemens, Novartis, υποκλοπές) έμειναν δικαστικά ανεκκαθάριστες. Η δικαιοσύνη δεν απονεμήθηκε, κάθαρση δεν υπήρξε. Το πολιτικό σύστημα είναι, βέβαια, συνυπεύθυνο, καθώς κοινοβουλευτικές επιτροπές και νόμος περί ευθύνης υπουργών απέκλεισαν την απονομή οποιασδήποτε δικαιοσύνης.

n Διαφορετικά «μέτρα και σταθμά» σε υποθέσεις ισχυρών και ανίσχυρων ή πολιτικά μη αρεστών ή, τέλος, κοινωνικά ευάλωτων θυμάτων (π.χ. πλαστογραφία καθαρίστριας του Βόλου, προφυλάκιση «Ινδιάνου», φόνοι Ζακ Κωστόπουλου και των Ρομά Σαμπάνη / Φραγκούλη).

Προκύπτει απ’ αυτά ότι η Δικαιοσύνη δεν ζυγίζει το ίδιο ακριβοδίκαια όλες τις περιπτώσεις ή όλους του πολίτες. Αντίθετα, συχνά μένει η εντύπωση μιας «α λα καρτ» επιείκειας ή αυστηρότητας. Ομως, η Δικαιοσύνη έχει ανάγκη την εμπιστοσύνη· χωρίς αυτήν μένει σκέτος καταναγκασμός. Γι’ αυτό, όπως δέχεται και το ΕΔΔΑ, τα φαινόμενα έχουν σημασία: η Δικαιοσύνη πρέπει όχι μόνο να απονέμεται αλλά και να φαίνεται ότι απονέμεται ορθά.

Η ανισονομία γέννησε δυσπιστία κι αυτή, με τη σειρά της, δημιούργησε κρίση δικαιοσύνης. Η ευθύνη της ηγεσίας του Αρείου Πάγου (Δικαστηρίου και Εισαγγελίας) είναι μεγάλη, γιατί εμφανίστηκε να πολιτεύεται ή να αντιδικεί, και μάλιστα, με πολεμικό τρόπο. Με τη στάση τους κυβέρνηση, Βουλή και  Αρειος Πάγος ενίσχυσαν την αμφισβήτηση των πολιτών στην ετοιμότητα της πολιτείας μας να αποδώσει δικαιοσύνη για τα Τέμπη. Η ανάκτηση του κύρους της Δικαιοσύνης επείγει· προϋποθέτει, όμως, μεγάλες θεσμικές πρωτοβουλίες και πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Χρειάζεται δηλαδή ένα restart!

Οι συγκεντρώσεις για το «έγκλημα των Τεμπών» δεν ζητούν κρεμάλες για «όποιον πάρει ο χάρος», ζητούν ισονομία. Δεν θέλουν να γκρεμίσουν τη Δικαιοσύνη, θέλουν οξυγόνο, θέλουν δηλαδή περισσότερη δικαιοσύνη. Η Δικαιοσύνη, άραγε, θέλει και μπορεί; «Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα»!

Ο Ευτύχης Φυτράκης είναι δικηγόρος, διδάσκων στο ΕΑΠ