Μια επέτειος για τη μετά θάνατον «αρχή» του Σαίξπηρ

20:57 13/11/2023 - Πηγή: Τα Νεα

Ο Νοέμβριος είναι ο μήνας που φέτος συμπληρώνονται 400 χρόνια από την έκδοση ενός διάσημου βιβλίου, του First Folio του Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Η ιστορία του πολύτιμου βιβλίου, που εκδόθηκε το 1623, επτά χρόνια μετά τον θάνατο του Σαίξπηρ, από φίλους του ηθοποιούς αποτελεί τεκμήριο της συγγραφικής ιδιοφυΐας αλλά και της εκδοτικής πρακτικής που διέσωσε και διέδωσε το έργο του Σαίξπηρ.

Το First Folio είναι εξίσου διάσημο ως κατεξοχήν παράδειγμα της ιστορίας του βιβλίου των

αρχών του 17ου αιώνα. Τα έργα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο, χωρισμένο στις ενότητες «Κωμωδίες, Ιστορίες και Τραγωδίες» τα συγκέντρωσαν οι ηθοποιοί και φίλοι του βάρδου John Heminges and Henry Condell. Από τα 36 θεατρικά έργα του First Folio, τα μισά είχαν εκδοθεί κατά τη διάρκεια της ζωής του Σαίξπηρ και 18 δεν είχαν κυκλοφορήσει. Μεταξύ αυτών είναι και θεατρικά έργα που δεν είχαν εκδοθεί μέχρι τότε και θα μπορούσαν να είχαν χαθεί, όπως τα «Οπως σας αρέσει», «Ιούλιος Καίσαρας», «Αντώνιος και Κλεοπάτρα», «Μάκβεθ», «Τρικυμία», «Δωδεκάτη Νύχτα».

Χάρη στους φίλους του και πρωταγωνιστές των έργων του στον θεατρικό οργανισμό Lord Chamberlain’ s Men ο Σαίξπηρ υπήρξε ο πρώτος συγγραφέας που είχε έναν τόμο Folio. Και είναι το πρώτο μεγάλου σχήματος βιβλίο αποκλειστικά αφιερωμένο σε θεατρικά έργα, τα οποία παραδοσιακά θεωρούνταν επιπόλαια. Η έκδοση σε σχήμα Folio μέχρι το 1623 χρησιμοποιούνταν για έργα ιστορίας, θεολογίας και εξερεύνησης. Επρόκειτο για μεγάλους τόμους, φτιαγμένους από ολόκληρα φύλλα χαρτιού που διπλώνονταν μόνο μία φορά. Τα θεατρικά έργα, αντίθετα, παράγονταν στο μικρότερο μέγεθος Quarto, που αποτελούνταν από ολόκληρα φύλλα χαρτιού διπλωμένα δύο φορές το καθένα για να δημιουργηθεί ένα μικρό τετράγωνο βιβλίο. Η τιμή τους ήταν κατά πολύ χαμηλότερη από τα Folio και συχνά οι κάτοχοί τους τα διάβαζαν ως άδετα φυλλάδια που στη συνέχεια τα πετούσαν.

Τα δικαιώματα

Τα έργα του Σαίξπηρ γράφονταν για τον θεατρικό θίασο που τα παρουσίαζε και ο οποίος μπορούσε να πουλήσει τα εκδοτικά δικαιώματα. Η έκδοση του First Folio προϋπέθετε την αγορά αυτών των πνευματικών δικαιωμάτων από διαφορετικούς ιδιοκτήτες ή τη σύναψη συμφωνιών μεταξύ τους. Αν και δεν σώζονται αρχεία, οι ειδικοί υπολογίζουν ότι θα είχαν βγει περίπου 750 αντίτυπα του First Folio. Λόγω των διαφορετικών εκδοχών τα κείμενα παρουσίαζαν διαφορές, αφού κατά τον 17ο αιώνα τα βιβλία συνήθως πωλούνταν χωρίς βιβλιοδεσία. Ενώ για τα περισσότερα βιβλία οι αλλαγές και οι διορθώσεις του κειμένου γίνονταν κατά τη διαδικασία εκτύπωσης και οι ενδιαφερόμενοι τα πήγαιναν σε βιβλιοδέτη μετά την αγορά τους. Μόνο λίγες από αυτές τις αρχικές βιβλιοδεσίες επιβιώνουν σήμερα και κανένα αντίτυπο του Folio δεν είναι ακριβώς το ίδιο με ένα άλλο είτε ως προς το περιεχόμενο είτε ως προς την εμφάνιση. Από αυτά είναι γνωστό ότι σήμερα επιβιώνουν διακόσια τριάντα πέντε αντίτυπα του First Folio, προσφέροντας ένα παράθυρο στη δημιουργία ενός λογοτεχνικού έργου που άντεξε στο πέρασμα των αιώνων.