Ο αντίκτυπος των μέσων ενημέρωσης στην ψυχική υγεία – Πώς δημιουργείται το στίγμα;

15:02 8/3/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Όταν συμβαίνει ένα τραγικό, βίαιο περιστατικό, είναι σύνηθες τα μέσα ενημέρωσης και το κοινό να χαρακτηρίζουν τον δράστη ως «τρελό», «σχιζοφρενή» ή κάποιον άλλον χαρακτηρισμό που σχετίζεται με την ψυχική υγεία.

Ενώ τέτοιες δηλώσεις μπορεί να φαίνονται απλές, δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματική σχέση μεταξύ ψυχικής ασθένειας.

Ο χαρακτηρισμός κάποιου ως «τρελού» ενισχύει επικίνδυνα στερεότυπα, ενώ στην πραγματικότητα, τα άτομα με ψυχικές παθήσεις είναι συχνότερα θύματα βίας παρά θύτες.

Δυστυχώς, οι απεικονίσεις των ψυχικών ασθενειών από τα μέσα ενημέρωσης συχνά επικεντρώνονται

σε ακραίες, εντυπωσιοθηρικές απεικονίσεις που αποτυγχάνουν να αποτυπώσουν την πολυπλοκότητα και την ποικιλομορφία των εμπειριών που αντιμετωπίζουν τα άτομα με ψυχικές παθήσεις.

Είτε πρόκειται για τηλεοπτικές εκπομπές, ταινίες, άρθρα ειδήσεων ή μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η αναπαράσταση της ψυχικής ασθένειας συχνά συμβάλλει στις αρνητικές κοινωνικές στάσεις που αντιμετωπίζουν καθημερινά τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας.

Οι συνέπειες του στιγματισμού

Ο στιγματισμός αναφέρεται σε αρνητικές πεποιθήσεις, στάσεις και συμπεριφορές που στρέφονται προς τα άτομα με βάση τα διακριτικά τους χαρακτηριστικά.

Στην περίπτωση της ψυχικής υγείας, ο στιγματισμός προκύπτει όταν κάποιος διαγιγνώσκεται με μια πάθηση ψυχικής υγείας ή εμφανίζει συμπτώματα που η κοινωνία θεωρεί ανεπιθύμητα.

Αυτό το στίγμα έχει ως αποτέλεσμα την κοινωνική απόρριψη και την έλλειψη υποστήριξης για τα άτομα που πάσχουν.

Με τραγικό τρόπο, το στίγμα μπορεί να καταστήσει πιο δύσκολο για τα άτομα να αναζητήσουν βοήθεια, να ακολουθήσουν τα σχέδια θεραπείας ή να συμμετάσχουν στην κοινωνία χωρίς να αισθάνονται περιθωριοποιημένα.

Υπεργενίκευση και ευτελισμός

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συχνά γενικεύουν υπερβολικά τις ψυχικές ασθένειες, παρουσιάζοντας όλα τα άτομα με μια συγκεκριμένη πάθηση να εμφανίζουν τα ίδια χαρακτηριστικά.

Για παράδειγμα, τα άτομα με κατάθλιψη παρουσιάζονται συχνά ως μονίμως θλιμμένα ή αυτοκτονικά, ενώ τα άτομα με σχιζοφρένεια απεικονίζονται ως άτομα που βιώνουν συνεχώς παραισθήσεις ή παραληρητικές ιδέες.

Στην πραγματικότητα, τα συμπτώματα αυτών των παθήσεων ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό από άτομο σε άτομο και πολλά άτομα με ψυχική ασθένεια δεν παρουσιάζουν τις ακραίες συμπεριφορές στις οποίες συχνά εστιάζουν τα μέσα ενημέρωσης.

Ταυτόχρονα, η ψυχική ασθένεια μπορεί επίσης να ευτελίζεται στις απεικονίσεις των μέσων ενημέρωσης.

Για παράδειγμα, οι διατροφικές διαταραχές όπως η νευρική ανορεξία συχνά απεικονίζονται ως απλές «ιδιορρυθμίες» ή ως καταστάσεις που μπορούν εύκολα να ξεπεραστούν, ενώ στην πραγματικότητα η ανορεξία έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας μεταξύ των διαταραχών ψυχικής υγείας.

Αυτός ο ευτελισμός όχι μόνο υποβαθμίζει τη σοβαρότητα της πάθησης, αλλά και αποτυγχάνει να εκπαιδεύσει το κοινό σχετικά με τις επικίνδυνες συνέπειές της.

Ο μύθος της βίας: Σύνδεση της ψυχικής ασθένειας με το έγκλημα

Ένα από τα πιο επιβλαβή στερεότυπα στην απεικόνιση της ψυχικής ασθένειας από τα μέσα ενημέρωσης είναι η σύνδεση μεταξύ των διαταραχών ψυχικής υγείας και της βίας.

Οι ταινίες, οι τηλεοπτικές εκπομπές και τα βιντεοπαιχνίδια συχνά απεικονίζουν χαρακτήρες με ψυχικές διαταραχές ως βίαιους, ασταθείς ή επιρρεπείς σε εγκληματική συμπεριφορά.

Αυτή η απεικόνιση ενισχύει την εσφαλμένη πεποίθηση ότι τα άτομα με ψυχική ασθένεια είναι εγγενώς επικίνδυνα.

Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι τα άτομα με ψυχικές ασθένειες δεν είναι πιο πιθανό να διαπράξουν βίαιες πράξεις από τον γενικό πληθυσμό.

Στην πραγματικότητα, είναι πολύ πιο πιθανό να πέσουν οι ίδιοι θύματα βίας.

Ο ευτελισμός της θεραπείας και της ανάρρωσης

Μια άλλη συνήθης παραποίηση από τα μέσα ενημέρωσης είναι η απεικόνιση της ψυχικής ασθένειας ως μη θεραπεύσιμης ή απελπιστικής.

Πολλές εκπομπές και ταινίες παρουσιάζουν χαρακτήρες που παλεύουν με καταστάσεις ψυχικής υγείας χωρίς να παρέχουν καμία ελπίδα για ανάρρωση.

Εναλλακτικά, η θεραπεία παρουσιάζεται συχνά ως αναποτελεσματική, με τους χαρακτήρες είτε να απορρίπτουν τη θεραπεία είτε να μην αντιμετωπίζουν πραγματική βελτίωση.

Αντίθετα, η πραγματικότητα των ψυχικών ασθενειών είναι ότι είναι θεραπεύσιμες και πολλά άτομα αναρρώνουν ή διαχειρίζονται την κατάστασή τους με την κατάλληλη φροντίδα.

Η θεραπεία, η φαρμακευτική αγωγή και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των ατόμων που ζουν με προβλήματα ψυχικής υγείας.

Προχωράμε μπροστά: Μια έκκληση για αλλαγή

Για την καταπολέμηση αυτών των ζητημάτων, οι επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης θα πρέπει να θέτουν ως προτεραιότητα την ακρίβεια και την ενσυναίσθηση στην απεικόνιση των ψυχικών ασθενειών.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων ψυχικής υγείας στη δημιουργία περιεχομένου, τη χρήση ακριβούς γλώσσας και την αποφυγή του εντυπωσιασμού.

Επιπλέον, θα πρέπει να δίνεται μεγαλύτερη προσοχή στις θετικές πτυχές της θεραπείας και της ανάρρωσης από την ψυχική υγεία, ώστε να βοηθηθεί η αμφισβήτηση της πεποίθησης ότι η ψυχική ασθένεια είναι ισόβια καταδίκη.

Τέλος, οι εκστρατείες εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης μπορούν να βοηθήσουν το κοινό να κατανοήσει καλύτερα την ψυχική υγεία.

Η μείωση του στίγματος απαιτεί μια πολιτισμική αλλαγή και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των στάσεων.

Παρουσιάζοντας πιο ρεαλιστικές και συμπονετικές απεικονίσεις των ψυχικών ασθενειών, τα μέσα ενημέρωσης μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των στερεοτύπων, να ενθαρρύνουν την κατανόηση και τελικά να υποστηρίξουν όσους ζουν καθημερινά με καταστάσεις ψυχικής υγείας.