Ο διπλός θάνατος των Γλυπτών του Παρθενώνα

12:43 11/12/2019 - Πηγή: Τα Νεα

Λεηλάτησε τον Παρθενώνα στον μέγιστο βαθμό που μπορούσε. Η ακόρεστη πλεονεξία του όμως δεν του επέτρεψε να αποχωριστεί κι εκείνα τα γλυπτά που δεν κατάφερε να αποσπάσει από το κορυφαίο μνημείο της κλασικής αρχαιότητας. Γι' αυτό και ο λόρδος Ελγιν πριν αναχωρήσει από την Αθήνα προσέλαβε ειδικούς τεχνίτες για να δημιουργήσουν εκμαγεία των περισσοτέρων από τα γλυπτά που θα άφηνε πίσω του. Η ανάλυση αυτών των εκμαγείων αποκαλύπτει λεπτομέρειες που χάθηκαν συν τω χρόνω και μπορούν να φέρουν στο φως επιπλέον αθέατα στοιχεία για τα σημαντικά αυτά έργα τέχνης της κλασικής αρχαιότητας.

«Τα εκμαγεία του Ελγιν θα μπορούσαν να αποτελούν σημαντικά τεκμήρια σχετικά με την κατάσταση των Γλυπτών στις αρχές του 19ου αιώνα, πριν η μόλυνση του περιβάλλοντος επισπεύσει την επιδείνωση της κατάστασής τους» λέει η ερευνήτρια με ειδίκευση στη συντήρηση από το Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου Εμα Πέιν, η οποία παρουσιάζει τα αποτελέσματα της μελέτης της στην αρχαιολογική επιθεώρηση «Antiquity». Και καταλήγει στο συμπέρασμα πως η δυτική ζωφόρος ήταν σε αξιοσημείωτα καλύτερη κατάσταση στις αρχές του 19ου αιώνα σε σχέση με σήμερα.

Για τις ανάγκες της έρευνάς της η Πέιν συνέκρινε τα εκμαγεία του 1802 με τρισδιάστατες σαρώσεις των γλυπτών της δυτικής ζωφόρου του Παρθενώνα που καταβιβάστηκε από το μνημείο το 1993 και βρίσκεται στο Μουσείο Ακρόπολης. Και διαπίστωσε όχι μόνο ότι έχουν χαθεί σημαντικά χαρακτηριστικά των μορφών - συμπεριλαμβανομένων και ολόκληρων προσώπων -, αλλά μπόρεσε να διακρίνει τα σημάδια που έχουν αφήσει πίσω τα σκαρπέλα των βικτωριανών βανδάλων, οι οποίοι επί τούτου πελέκησαν και κατέστρεψαν τα Γλυπτά τα οποία δεν απομάκρυναν από το μνημείο.

Αν και είναι προ πολλού γνωστό ότι τα εκμαγεία διατηρούν ορισμένα στοιχεία των Γλυπτών που έχουν πλέον απολεσθεί, η έρευνα της Πέιν έδειξε ότι τελικά τα αντίγραφα που προέκυψαν από τα εκμαγεία ήταν περισσότερο ακριβή από το αναμενόμενο, με τις αποκλίσεις να κυμαίνονται στην τάξη του χιλιοστού, γεγονός που τα καθιστά τα καλύτερα διατηρημένα τρισδιάστατα τεκμήρια των «ωραιότερων γλυπτών που έφτιαξε ο άνθρωπος», όπως τα έχει χαρακτηρίσει ο επικεφαλής επιμελητής του Βρετανικού Μουσείου, ειδικός στην κλασική γλυπτική, Ιαν Τζέκινς.

Τα δεύτερα εκμαγεία

Η Πέιν προχώρησε και στην ανάλυση ενός δεύτερου συνόλου εκμαγείων, τα οποία έγιναν το 1872 κατόπιν παραγγελίας του Βρετανικού Μουσείου. Και σε αυτή την περίπτωση αποδείχθηκε πως η καταστροφή που έγινε στις επτά αυτές δεκαετίες (1802-1872) ήταν μεγαλύτερη από εκείνη των 120 χρόνων που ακολούθησαν, γεγονός που μεταφράζεται ως εξής: η μόλυνση του περιβάλλοντος της Αθήνας προκάλεσε μικρότερη ζημιά στα Γλυπτά από εκείνη των βανδάλων της βικτωριανής εποχής.

Μία ακόμη ενδιαφέρουσα πτυχή της έρευνας είναι η διαπίστωση ότι οι τεχνίτες που έφτιαξαν τα εκμαγεία της εποχής του Ελγιν σε ορισμένες περιπτώσεις επιχείρησαν να συμπληρώσουν χονδροειδώς τμήματα των Γλυπτών που έλειπαν ήδη από εκείνη την περίοδο.

«Τα αποτελέσματα της έρευνας σαφώς και εστιάζουν στις ικανότητες των τεχνιτών που έφτιαξαν τα εκμαγεία, δείχνουν όμως ότι υπάρχουν ακόμη πληροφορίες τις οποίες μπορούμε δυνητικά να αντλήσουμε για τα γλυπτά του Παρθενώνα, καθώς τα εκμαγεία δεν έχουν μελετηθεί στη λεπτομέρειά τους» λέει η Εμα Πέιν.

Θα μπορούσε άραγε η αναγνώριση της σημασίας που έχουν για την έρευνα τα συγκεκριμένα εκμαγεία να συμβάλει ώστε να περιοριστεί το μένος εναντίον του Ελγιν και της απόσπασης των γλυπτών από τον Παρθενώνα; «Τάσσομαι υπέρ της διάσωσής τους από τον λόρδο Ελγιν και πιστεύω ότι η καταγραφή της δυτικής ζωφόρου αποτελεί μέρος του δυνατού αισθήματος ευλάβειας για το παρελθόν και την αρχαιότητα» απαντά ο Ιαν Τζέκινς, ο οποίος έχει ταχθεί κατά του ελληνικού αιτήματος περί επαναπατρισμού των Γλυπτών.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ «ΤΑ ΝΕΑ»