Ο Ελληνας καθηγητής που εξερευνά τα μυστήρια του ανοσοποιητικού συστήματος

07:47 24/4/2019 - Πηγή: Τα Νεα

Πόσες φορές έχουμε ακούσει να μιλούν γύρω μας για τα αυτοάνοσα νοσήματα; Ο καθηγητής Παναγιώτης Βεργίνης το ακούει μάλλον περισσότερο από τον καθένα μας. Κι αυτό γιατί αποτελεί ακριβώς το αντικείμενο της έρευνάς του: πώς λειτουργεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα και πώς μπορούμε να το ενισχύσουμε;

«Το ανοσιακό σύστημα προστατεύει τον οργανισμό από τις λοιμώξεις και την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων» λέει ο Παναγιώτης Βεργίνης μιλώντας στα «ΝΕΑ». «Μερικές φορές όμως ενεργοποιείται αυτόνομα και ανεξέλεγκτα προκαλώντας αυτοάνοσα νοσήματα» εξηγεί. «Η ραγδαία εξέλιξη στον τομέα της ανοσολογίας

τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει όχι μόνο στην καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών άμυνας του οργανισμού αλλά και στην ανάπτυξη νέων καινοτόμων θεραπευτικών προσεγγίσεων για μεγάλο πλήθος ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων των αυτοάνοσων νοσημάτων και του καρκίνου. Ωστόσο, ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών δεν ανταποκρίνεται στις νέες ανοσοθεραπείες ή παρουσιάζει υποτροπή. Είναι λοιπόν αναγκαία η περαιτέρω διερεύνηση των μηχανισμών ρύθμισης του ανοσοποιητικού στην αυτοανοσία και στον καρκίνο, με σκοπό την ανακάλυψη νέων θεραπευτικών στόχων, καθώς και την αναγνώριση προγνωστικών παραγόντων της νόσου, ώστε να μπορούμε να προβλέπουμε εάν ο ασθενής θα ανταποκριθεί στη θεραπεία» συνεχίζει.

Η ερευνητική ομάδα του Παναγιώτη Βεργίνη στο Ιδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών γνωρίζει ότι τόσο στα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως είναι η σκλήρυνση κατά πλάκας, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο λύκος, όσο και στον καρκίνο το ανοσοποιητικό σύστημα δυσλειτουργεί με κύριο χαρακτηριστικό την αποτυχία των μηχανισμών ανοσολογικής ρύθμισης που απαιτούνται για την ομαλή λειτουργία (ομοιοστασία) του οργανισμού και τη διατήρησή της. Χρησιμοποιώντας πειραματικά μοντέλα των νοσημάτων αυτών καθώς και βιολογικά δείγματα ασθενών προσπαθούν να αναγνωρίσουν τα νέα μόρια και μοριακά μονοπάτια που ενέχονται στη δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και οδηγούν σε εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων και νεοπλασιών. Συνδυάζοντας τη βασική ανοσολογία με τεχνολογίες αιχμής, όπως η γονιδιωματική και η επιγενετική, η ερευνητική ομάδα έχει ανακαλύψει άγνωστους μέχρι σήμερα μηχανισμούς δράσης των ρυθμιστικών κυττάρων του ανοσοποιητικού με σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση των νοσημάτων αυτών.

«Στα αυτοάνοσα νοσήματα, για λόγους όχι απόλυτα κατανοητούς, το ανοσοποιητικό σύστημα απορρυθμίζεται, υπερενεργοποιείται και στρέφεται εναντίον του εαυτού του προκαλώντας εκτεταμένη φλεγμονή σε διάφορους ιστούς. Μελετάμε τους μηχανισμούς καταστολής της ενεργοποίησης της αυτοάνοσης απάντησης και της αποκατάστασης της ομοιόστασης, και ειδικότερα στο φαινόμενο της "αυτοφαγίας" του συστήματος, δηλαδή του οργανισμού που ανακαινίζει, αποκαθιστά και ανακυκλώνει τα φθαρμένα υλικά του κυττάρου», αναφέρει.

Η πρόοδος στον τομέα της ανοσολογίας οδήγησε στην ανάπτυξη της ανοσοθεραπείας του καρκίνου, μιαs επαναστατικής θεραπείας που αφυπνίζει και απελευθερώνει το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να εξουδετερώσει τα καρκινικά κύτταρα. Ωστόσο αρκετοί ασθενείς δεν ανταποκρίνονται σε αυτήν τη θεραπεία. «Το ερευνητικό ενδιαφέρον της ομάδας μου επικεντρώνεται στην κατανόηση των μηχανισμών που συντελούν στη μη ανταπόκριση των ασθενών στην ανοσοθεραπεία, την ανακάλυψη προγνωστικών δεικτών για την ανταπόκριση στην ανοσοθεραπεία και την εξατομικευμένη θεραπεία και την πρόληψη των ανοσολογικών παρενεργειών της» λέει ο καθηγητής.

Θέμις Αλισσάφη

Από την πρώτη κιόλας στιγμή που ασχολήθηκα με την ανοσολογία μαγεύτηκα από την πολυπλοκότητα και ταυτόχρονα την αρμονία της δράσης όλων των διαφορετικών κυττάρων προκειμένου να μας παρέχουν άμυνα έναντι των πολλαπλών νοσημάτων. Η χρυσή τομή για την ενίσχυση της φυσικής προστασίας είναι η ισορροπία, το μέτρο δηλαδή ανάμεσα στην υπερβολική απόκριση του ανοσιακού συστήματος και τη μη απόκρισή του. Ο στόχος μου είναι να τονώσω τα ρυθμιστικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος τα οποία ενορχηστρώνουν και ελέγχουν την ανοσολογική απόκριση για να καταπολεμήσω την εκδήλωση αυτοάνοσων νοσημάτων και αντίθετα να «φρενάρω» τη δράση τους για την αντιμετώπιση των νεοπλασιών.

Η Θέμις Αλισσάφη είναι μεταδιδακτορική υπότροφος

Κατερίνα Χατζηιωάννου

Η Ανοσολογία είναι ένα συναρπαστικό πεδίο έρευνας με πολλαπλές εφαρμογές. Με κάθε νέο εύρημα που έχουμε εντυπωσιάζομαι όλο και περισσότερο με την αυξημένη πολυπλοκότητα του ανοσοποιητικού συστήματος, αλλά παράλληλα με την πολύ αυστηρή οργάνωση και ρύθμισή του. Αυτά είναι τα στοιχεία που κάνουν την ερευνητική ενασχόληση με το ανοσοποιητικό σύστημα και την εργαστηριακή μας καθημερινότητα πολύ ενδιαφέρουσα, με συνεχώς νέες προκλήσεις και «μυστήρια» προς διαλεύκανση. Αυτό όμως που θεωρώ πιο σημαντικό στην εργασία μας είναι η αξιοποίηση των ευρημάτων μας για τη θεραπεία του καρκίνου.

Η Κατερίνα Χατζηιωάννου είναι μεταδιδακτορική υπότροφος