Ο Θεμιστοκλής και ο Μπαρμπαρόσα

18:05 2/2/2024 - Πηγή: Τα Νεα

Η τουρκική διπλωματία έχει μια διαχρονικότητα που δεν την υποτιμούν οι εγχώριοι διπλωμάτες και αναλυτές στρατηγικής. Με βαθιές ρίζες στους αιώνες που η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε κεντρικό ρόλο στο μεγάλο τραπέζι με τους ισχυρούς της εποχής της –Αγγλους, Γάλλους, Ρώσους, ακόμη και Αυστριακούς– έχει δημιουργήσει μια δική της σχολή με βασικό στοιχείο το παζάρεμα. Οι τουρκικές αντιπροσωπείες φροντίζουν σχεδόν πάντοτε το καλάθι τους να είναι φορτωμένο στην αφετηρία κάθε διαπραγμάτευσης, ώστε στο τέλος οι όποιες παραχωρήσεις τους να αφήνουν κέρδος. Η στρατηγική τους έχει βάθος, ανεξάρτητα από τους

κατά περιόδους διαχειριστές. Και όσα κι αν τους προσάπτει κανείς, αναγνωρίζει ότι σχεδόν πάντοτε οι τούρκοι διπλωμάτες προαγγέλλουν τις κινήσεις τους. Ειδικά για όσα καθορίζουν τις τελευταίες δεκαετίες τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, είχαν προαναγγείλει και την εισβολή στην Κύπρο και τις γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο, ακόμη και το τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Στη βάση αυτή, προ δύο εβδομάδων ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φρόντισε να προβάλλει τη μεγάλη αλήθεια του για τον τουρκικό σχεδιασμό. Στην τελετή παράδοσης στο τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό τεσσάρων νέων πλοίων που έγινε στη Γιάλοβα, στον νότο της Θάλασσας του Μαρμαρά, επικαλέστηκε τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα για να τονίσει ότι η Τουρκία υιοθετεί το σύνθημα «όποιος κυριαρχεί στις θάλασσες, κυριαρχεί στον κόσμο». Το σύνθημα δε, συνδέθηκε και με τους στόχους και την ασφάλεια της «Γαλάζιας Πατρίδας». Δεν πρόκειται φυσικά για σύνθημα, αλλά για μια παραδοχή των πραγμάτων από την εποχή που ο άνθρωπος τιθάσευσε τη θάλασσα. Και αποκαλύπτει ότι ο βασικός στόχος της Αγκυρας για την ανάδειξη της Τουρκίας ως μεγάλης περιφερειακής δύναμης, δεν περνά από τα αναβαθμισμένα F-16 ούτε καν τα αόρατα F-35.Τα υπερσύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη έχουν κομβικό ρόλο στα εξοπλιστικά προγράμματα, αλλά στο μυαλό του Ερντογάν η επόμενη ημέρα δεν θα κριθεί στις αερομαχίες. Μια Τουρκία που θα κυριαρχεί στην ευρύτερη περιοχή της πρέπει να κυριαρχεί πρωτίστως στην Ανατολική Μεσόγειο. Πέρα από τα αεροπλάνα, ο Ερντογάν οραματίζεται και επιδιώκει να δημιουργήσει μια πανίσχυρη ναυτική πολεμική μηχανή. Με αυτή τη μηχανή, το παιχνίδι της Τουρκίας όχι μόνον στο Αιγαίο και στην Κύπρο, αλλά ακόμη και μπροστά στο Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Ερυθρά Θάλασσα –που αίφνης, κατά τον Ερντογάν, γίνεται από τους δυτικούς μια «θάλασσα αίματος»– θα μπορούσε να είναι διαφορετικό.

Για τη δύναμη της θάλασσας στη γεωπολιτική σκακιέρα, βέβαια, δεν χρειαζόταν η επιβεβαίωση του Μπαρμπαρόσα. Είχαν προηγηθεί ο Θεμιστοκλής και ο Θουκυδίδης, οι οποίοι πρώτοι αντελήφθησαν ότι η ισχύς στη θάλασσα θωρακίζει και προσθέτει σε κάθε στρατηγική ισχύος. «Εχουμε γη και πατρίδα, όσο έχουμε πλοία στη θάλασσα», διαμήνυε ο Θεμιστοκλής στους Αθηναίους – «Μέγα το της Θαλάσσης Κράτος» είναι η παροιμιώδης ρήση του Θουκυδίδη. Σε αυτό το δόγμα βασίστηκε στην ακμή των μοναρχιών και τον μεγάλο αποικιοκρατικό ανταγωνισμό η άνοδος της Βρετανίας και η εξάπλωσή της, με ένα πανίσχυρο Ναυτικό, σε όλους τους ωκεανούς του πλανήτη: «Οποιος ελέγχει τη θάλασσα, ελέγχει το εμπόριο, συνεπώς τον πλούτο της υφηλίου και κατ’ επέκταση την υφήλιο ολόκληρη», αποφαινόταν τον 17ο αιώνα ο σερ Γουόλτερ Ράλεϊ. Και δύο αιώνες αργότερα, όταν οι ΗΠΑ υπερκέρασαν τους Βρετανούς στη θάλασσα, ο αμερικανός στρατιωτικός Αλφρεντ Θάιερ Μαχάν, κατέληγε ότι «όποιος κυβερνάει τα κύματα, κυβερνάει τον κόσμο».

Οσο κι αν δεν το φωνάζει, η Τουρκία στοχεύει στον έλεγχο θαλάσσιων ζωνών και διαδρόμων από τη Μαύρη Θάλασσα έως την Ερυθρά. Ο ναύαρχος Τζεμ Γκιουρντενίζ, ο εμπνευστής της «Γαλάζιας Πατρίδας», άλλωστε, έχει δώσει το σήμα πριν από τον Ερντογάν, αναφέροντας πως το δικό του σχέδιο για μια νέα στρατηγική θέλει να ανατρέψει πρωτίστως «την πεποίθηση των Ελλήνων ότι η θάλασσα τους ανήκει και πως οι Τούρκοι είναι λαός της ξηράς». Η διαφορά είναι ότι ο Θεμιστοκλής έδειχνε τη θάλασσα για να αναδείξει την αποτελεσματικότερη γραμμή άμυνας της Αθήνας, ενώ ο Μπαρμπαρόσα κινήθηκε στα ίδια νερά ως πειρατής…