Οταν η πολιορκία του Μεσολογγίου έγινε πρωτοσέλιδο

20:08 29/1/2024 - Πηγή: Τα Νεα

Πρωτοχρονιά του 1824. Το μελάνι στεγνώνει πάνω στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας «Ελληνικά Χρονικά». Το Μεσολόγγι, το οποίο μετά την πρώτη πολιορκία των Τούρκων έχει αναδειχθεί σε κομβικής σημασίας σημείο της Επανάστασης στην περιοχή της Στερεάς, έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα έντυπο βήμα για τον Αγώνα. Ενα μέσο που θα λειτουργήσει ως αγγελιοφόρος: θα μεταφέρει τις εξελίξεις στους φιλέλληνες του εξωτερικού αλλά και θα εμψυχώσει τους αγωνιστές που μάχονταν για την ελευθερία.

Διακόσια χρόνια μετά την κυκλοφορία εκείνου του πρώτου φύλλου, το οποίο στη δίχρονη διαδρομή του θα γινόταν πεδίο

αντιπαραθέσεων αλλά και μάρτυρας δραματικών στιγμών όπως ο θάνατος του Λόρδου Βύρωνα, τα «Ελληνικά Χρονικά» βρίσκονται στο επίκεντρο της διημερίδας «Το 1821 στην Πρώτη Σελίδα: Η Ελληνική Επανάσταση στον Διεθνή και Εγχώριο Τύπο», που διοργανώνεται σήμερα και αύριο από τη Βουλή των Ελλήνων, το Εργαστήριο Πολιτικής και Θεσμικής Θεωρίας και Ιστορίας των Ιδεών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και τη Βρετανική Σχολή Αθηνών.

Εφημερίδες και τυπογράφοι

«Στόχος της συγκεκριμένης επιστημονικής συνάντησης είναι να εξετασθούν διεπιστημονικά ζητήματα όπως η ελευθεροτυπία και η λογοκρισία, ο συνταγματισμός και το πολιτικό λεξιλόγιο της νεωτερικότητας, τα κειμενικά είδη που φιλοξενήθηκαν στις εφημερίδες, η γλώσσα, η ειδησεογραφία της εποχής που περιλαμβάνει την πολεμική αλλά και την πολιτική επικαιρότητα κ.ά.» εξηγεί στα «ΝΕΑ» η αναπληρώτρια προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Ηλεκτρονικής Διοίκησης, Βιβλιοθήκης και Εκδόσεων της Βουλής, Μαρία Καμηλάκη.

«Παράλληλα μας ενδιαφέρει να εξετάσουμε τον ρόλο των τυπογράφων και να αναδείξουμε μικροϊστορίες για το πώς εξοπλίστηκαν τα τυπογραφεία, όπως και το να διερευνήσουμε τον ρόλο του Τύπου στη διακίνηση των ιδεών, στη διαπαιδαγώγηση του πληθυσμού και στη διάδοση της εκπαίδευσης, ακόμη και μέσα από αγγελίες-εκκλήσεις προς τους γονείς να στείλουν τα παιδιά τους στα αλληλοδιδακτικά σχολεία» προσθέτει η Μαρία Καμηλάκη, η οποία θα μιλήσει για τη «Γλώσσα του Τύπου κατά την Επανάσταση του 1821» κατά τη σημερινή, πρώτη ημέρα της διοργάνωσης. Επισημαίνει παράλληλα πως η εμβληματική συλλογή εφημερίδων της Βιβλιοθήκης της Βουλής – στην οποία φυλάσσεται, μεταξύ άλλων, το αρχείο των φύλλων των Ελληνικών Χρονικών – την καθιστά αυτοδικαίως τον φυσικό χώρο για τη διεξαγωγή της διημερίδας.

Η «εφημερίδα της πολιορκίας» – για την οποία αποτελεί μοναδική και αναντικατάστατη πηγή, όπως ανέφερε η ιστορικός Αικατερίνη Κουμαριανού στο έργο της «Ιστορία του ελληνικού Τύπου, 18ος-19ος αι.» (εκδ. Ερμής) – κυκλοφορούσε δύο φορές την εβδομάδα. Το κόστος της ετήσιας συνδρομής ήταν έξι δολάρια, ενώ 100 φύλλα διανέμονταν δωρεάν στον λαό. Και ενώ ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε να κυκλοφορεί και στα ιταλικά, αυτό δεν κατέστη δυνατό, επειδή δεν υπήρχε τυπογράφος που να μπορεί να συνθέσει με λατινικούς χαρακτήρες. Του επίσημου πρώτου φύλλου της, δε, προηγήθηκε η προκήρυξη που ανήγγειλε την έκδοσή της (18.12.1823) και ένα τετρασέλιδο τεύχος-πρόδρομος με ημερομηνία κυκλοφορίας 24 Δεκεμβρίου. Συνολικά εκδόθηκαν ως τις 20 Φεβρουαρίου του 1826 266 φύλλα.

Δυσκολίες γύρω από την έκδοση των «Ελληνικών Χρονικών» δημιουργήθηκαν γρήγορα ανάμεσα στον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, εκπρόσωπο της εξουσίας, και τον ελβετό γιατρό και εκδότη της εφημερίδας Ιωάννη Ιάκωβο Μάγερ – τον Ζβίτσερο όπως τον αποκαλούσαν στο Μεσολόγγι. Είναι εκείνος που συνεργάστηκε από την πρώτη στιγμή με τον συνταγματάρχη Λέστερ Στάνχοπ, ο οποίος έφτασε στην πόλη τον Δεκέμβριο του 1823 αποφασισμένος να προχωρήσει στην κυκλοφορία εφημερίδας με το πιεστήριο-δωρεά του φιλελληνικού κομητάτου του Λονδίνου.

Μαυροκορδάτος και Μάγερ

«Ο Μαυροκορδάτος γνωρίζοντας τη δύναμη του Τύπου ενδιαφέρθηκε από την πρώτη στιγμή που έφτασε στην Ελλάδα για την έκδοση εφημερίδας που θα μετέδιδε τα νέα της Επανάστασης, ενώ θα καθιστούσε σαφές στους Ευρωπαίους ότι  δεν επρόκειτο για μια κοινωνική εξέγερση, αλλά ότι οι επαναστάτες είχαν ένα εθνικό όραμα. Εξίσου σημαντικό επίσης ήταν να τονιστεί ότι επρόκειτο για έναν αγώνα χριστιανών εναντίον μουσουλμάνων. Σε αυτό το πλαίσιο κινούμενος έφερε μαζί του από τη Μασσαλία ένα μικρό τυπογραφικό μηχάνημα που χρησιμοποιήθηκε για την έκδοση των πρώτων φύλλων των «Ελληνικών Χρονικών»» εξηγεί η νομικός και ιστορικός Λύντια Τρίχα, η οποία θα μιλήσει απόψε στη διημερίδα με θέμα «Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και τα «Ελληνικά Χρονικά»».

«Ωστόσο, δεν ήταν πάντα ικανοποιημένος από την επιλογή της ύλης, το περιεχόμενο των άρθρων και το ύφος της εφημερίδας, όπως και από τη συνεργασία που είχε όσο καιρό βρισκόταν στο Μεσολόγγι ως επικεφαλής της πολιτικής και στρατιωτικής διοίκησης της Δυτικής Ελλάδας με τον εκδότη της, Μάγερ. Γεγονός που οφείλεται στο ότι ο Μάγερ ήταν πιο ριζοσπαστικός, πιο φιλελεύθερος και τα αντιμοναρχικά του άρθρα θα μπορούσαν να δυσαρεστήσουν τις Μεγάλες Δυνάμεις, που είχαν όλες βασιλείς» συνεχίζει η Λύντια Τρίχα.

Χαρακτηριστικό της ιδεολογικής απόκλισης των δύο ανδρών, η οποία είχε επιπτώσεις στη σχέση τους, είναι ότι ο Μαυροκορδάτος έφτασε στο σημείο να κατασχέσει την κυκλοφορία του υπ’ αριθμόν 60 φύλλου, στο οποίο ο Μάγερ με το άρθρο του που τιτλοφορείται με τη γνωστή πλέον σε όλους φράση «Η δημοσιότης είναι η ψυχή της δικαιοσύνης» σχολίαζε τη διαχείριση του δανείου και κατά συνέπεια της διοίκησης από τον Μαυροκορδάτο.

Πάνω από 30 επιστήμονες

Στη διημερίδα, οι εργασίες της οποίας θα ξεκινήσουν με τη διάλεξη του ομότιμου καθηγητή στην Εδρα Νεοελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Φιλολογίας «Κοραής» του Κινγκς Κόλετζ και προέδρου του ΔΣ της Βρετανικής Σχολής Αθηνών, Ρόντρικ Μπίτον, υπό τον τίτλο «Ο Λόρδος Βύρων και τα «Ελληνικά Χρονικά»: η ελευθεροτυπία εν καιρώ πολέμου», θα δώσουν το «παρών» με τις εισηγήσεις τους 30 και πλέον επιστήμονες. Επιπλέον χαιρετισμούς θα απευθύνουν ο κοσμήτορας της Βουλής των Ελλήνων και αντιπρόεδρος της Επιτροπής Βιβλιοθήκης της Βουλής, Βασίλειος-Νικόλαος Υψηλάντης, ο πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Γεράσιμος Σιάσος, η διευθύντρια της Βρετανικής Σχολής Αθηνών Ρεμπέκα Σουίτμαν και η πρόεδρος της επιτροπής «Ελλάδα 2021», Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη.

Εφημερίδες όμως χωρίς τυπογράφους δεν μπορούν να υπάρξουν, και στην παρουσία, αλλά και την προσφορά τους, θα ρίξει φως η δεύτερη και καταληκτήρια διάλεξη του ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης, Χρήστου Λούκου, ο οποίος στην ομιλία του με θέμα «Οι τυπογράφοι: Η τέχνη τους στις ανάγκες και τους στόχους της Επανάστασης του 1821» θα σκιαγραφήσει τις ατομικές πορείες ορισμένων τυπογράφων εστιάζοντας στις συνθήκες υπό τις οποίες έμαθαν την τέχνη τους, πότε και πού την άσκησαν, τα εργαλεία τους και τον καθοριστικό ρόλο τους στην έκδοση εφημερίδων και άλλων εντύπων, ενώ θα διερευνήσει, μεταξύ άλλων, τη συμμετοχή τους στον Αγώνα και τις εργασιακές επιλογές τους στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια.