Ούτε Μόναχο, ούτε Γιάλτα, αλλά Pax Americana

19:32 3/3/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Ενόψει της ειρήνευσης στην Ουκρανία ακούγονται πολλές αυτοσχέδιες αναλογίες με τον «κατευνασμό» της Συμφωνίας του Μονάχου (1938) ή με το «ξεπούλημα» της Ανατολικής Ευρώπης στη Συμφωνία της Γιάλτας (1945).

Κυρίως πρόκειται για βολές κατά του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ από θυμωμένους Ευρωπαίους και Ουκρανούς που συνειδητοποιούν ότι δεν κέρδισαν τον πόλεμο της Ουκρανίας.

Οσο και αν μισεί κανείς τον Τραμπ, δεν συγκρίνεται η επωαζόμενη λήξη του πολέμου με τη Συμφωνία του Μονάχου που νομιμοποίησε την αιματηρή επεκτατικότητα του Αξονα.

Μάλιστα με τις ευλογίες των τότε ισχυρών ευρωπαϊκών

κρατών (Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία) αλλά εν τη απουσία ΗΠΑ και ΕΣΣΔ.

Η σύγκριση με τη συμφωνία της Γιάλτας είναι εξίσου σαθρή.

Η Διάσκεψη της Γιάλτας έγινε τον Φεβρουάριο του 1945, όμως η τύχη της Ανατολικής Ευρώπης είχε κριθεί περίπου ένα χρόνο νωρίτερα, το Νοέμβριο-Δεκέμβριο του 1943 στην Τεχεράνη, όπου οι «Τρεις Μεγάλοι» (Ρούζβελτ, Τσόρτσιλ, Στάλιν) αποφάσισαν την απόβαση στη Νορμανδία (D-Day) ως καθοριστική μάχη εναντίον του Αξονα.

Ο Ρούζβελτ αποδέχθηκε το τίμημα του σοβιετικού ελέγχου στην Ανατολική Ευρώπη μέσω του Κόκκινου Στρατού, ώστε να εξασφαλίσει η ΕΣΣΔ, που συνεισέφερε πολύ στον πόλεμο, μια ζώνη προστασίας έναντι πιθανής μελλοντικής εισβολής.

Ο Τσόρτσιλ το κατάλαβε, αφού αποδύθηκε σε μια επίπονη διαπραγμάτευση με τον Στάλιν για να σταματήσει ο Κόκκινος Στρατός στο ελληνοβουλγαρικό σύνορο.

Κατάλαβε όμως και κάτι ευρύτερο που ισχύει μέχρι σήμερα: ότι η διεθνής ισχύς είχε μετατοπιστεί από τις ευρωπαϊκές  Μεγάλες Δυνάμεις στις εξωευρωπαϊκές υπερδυνάμεις, ΗΠΑ και Ρωσία.

Οριστικοποιήθηκε στη συγκρότηση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (1945) και στην ηγεσία που παρείχαν ΗΠΑ και ΕΣΣΔ στον δυτικό και κομμουνιστικό κόσμο, αντίστοιχα, ενώ τα πυρηνικά τους όπλα κατέστησαν αδιανόητο τον γενικευμένο πόλεμο παρά τον Ψυχρό Πόλεμο που τις χώρισε για 40 χρόνια.

Η πρόσφατη διάλυση της αμερικανικής ψευδαίσθησης ότι μετά το 1991 θα επικρατούσε παγκοσμίως το δημοκρατικό τους υπόδειγμα και ότι η αδύναμη οικονομία της Ρωσίας προδίκαζε τη στρατιωτική ήττα της, επιτρέπει την επαναπροσέγγιση των δύο υπερδυνάμεων.

Η Ουάσιγκτον επιδιώκει σαφώς την απόσπαση της Ρωσίας από την Κίνα για να μην πραγματωθεί η ένωση της Ευρασίας.

Το τίμημα είναι η επαναφορά του ρωσικού ελέγχου σε ζωτικές περιοχές ασφαλείας (π.χ. Κριμαία, Ανατολική Ουκρανία) παρά τις αντιρρήσεις ορισμένων Ευρωπαίων.

Με τέτοιο ιστορικό υπόβαθρο, ο τερματισμός του πολέμου στην Ουκρανία περνά εύλογα μέσα από τη συνεννόηση – που δεν σημαίνει αμέριστη φιλία – ΗΠΑ – ΕΣΣΔ. Αλλωστε, για να μη θυμόμαστε επιλεκτικά την ιστορία, το Μόναχο έφερε τη Γιάλτα, όχι αντίστροφα.

Η Κωνσταντίνα Ε. Μπότσιου είναι καθηγήτρια Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πειραιώς

και γενική διευθύντρια του Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων