Παγκόσμια Ημέρα Εξάλειψης των Φυλετικών Διακρίσεων: Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες στο επίκεντρο της συζήτησης

17:35 21/3/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Ο αγώνας κατά των φυλετικών διακρίσεων συμβαδίζει με τον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, λέει ο Dr Ibrahima Guissé της Επιτροπής του ΟΗΕ για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων.

Στις 21 Μαρτίου 1960, η αστυνομία άνοιξε πυρ στο Sharpeville της Νότιας Αφρικής, σκοτώνοντας 69 άτομα που διαδήλωναν ειρηνικά κατά του συστήματος απαρτχάιντ.

45 χρόνια μετά, εκείνη η ημέρα θεωρείται όχι μόνο ως σημείο καμπής στον αγώνα των μαύρων Νοτιοαφρικανών, αλλά λειτουργεί και ως υπενθύμιση της

επιμονής των φυλετικών διακρίσεων παγκοσμίως.

Οι φυλετικές διακρίσεις εξακολουθούν να αποτελούν κεντρικό κοινωνικό και πολιτικό πρόβλημα, τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και σε εθνικό.

Η διασταύρωση των φυλετικών διακρίσεων και της ιδιαίτερης ευαλωτότητας των προσφύγων και των μεταναστών βρίσκεται στο επίκεντρο του κοινού γενικού σχολίου που συντάσσεται επί του παρόντος από τις δύο επιτροπές του ΟΗΕ για την εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων (CERD) και για τους μετανάστες εργαζόμενους (CMW), με στόχο την καταπολέμηση της ξενοφοβίας κατά των προσφύγων και των μεταναστών.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων στις 21 Μαρτίου, το γερμανικό πολιτικό ίδρυμα Friedrich-Ebert-Stiftung μίλησε με τον Dr Ibrahima Guissé, μέλος της Επιτροπής CERD, για τις ιδιαιτερότητες και τη συστημική φύση των φυλετικών διακρίσεων, καθώς και την τρέχουσα σημασία και τις πιθανές προκλήσεις.

Ο Ibrahima Guissé, γνωστός για τη δουλειά του πάνω στα ανθρώπινα δικαιώματα και τη φυλετική δικαιοσύνη, τονίζει τη διπλή διάσταση των φυλετικών διακρίσεων, καθώς αυτές δεν είναι μόνο αιτίες, αλλά και προϊόντα του αναγκαστικού εκτοπισμού, με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες να αποτελούν ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες που κινδυνεύουν από αυτές τις διακρίσεις.

Η Ιστορική Εξέλιξη και Χαρακτηριστικά των Ρατσιστικών Διακρίσεων

Ο Guissé εξηγεί ότι οι φυλετικές διακρίσεις, ως ιδεολογικό και κοινωνικό φαινόμενο, αναπτύχθηκαν τον 19ο αιώνα μέσα από τις πρώτες συστηματικές προσεγγίσεις για τις διαφορές μεταξύ ανθρώπινων ομάδων.

Αυτή η ιδεολογία, η οποία βασίζεται στην απολυτοποίηση και «ιεροποίηση» των φυσικών ή πολιτισμικών διαφορών, έχει καταστεί μια αναπόσπαστη πτυχή των σύγχρονων κοινωνιών.

Κατά την ανάπτυξή του στις σημερινές κοινωνίες μας, ο ρατσισμός αποκαλύπτει τον σύνθετο και πολυδιάστατο χαρακτήρα του, που περιλαμβάνει στάσεις, απόψεις, πεποιθήσεις και προκαταλήψεις που εκδηλώνονται με διάφορους τρόπους στιγματισμού και βίας, όπως προσβολές, ρητορική μίσους ή εγκλήματα μίσους.

Επιπλέον, χαρακτηρίζεται από την άρνηση της ταυτότητας και της ανθρωπιάς μέσω της άρνησης ή της υποβάθμισης ομάδων ανθρώπων που θεωρούνται διαφορετικές.

Η Διεθνής Σύμβαση για την Εξάλειψη όλων των μορφών φυλετικών διακρίσεων ορίζει ρητά τον ρατσισμό ως κάθε διάκριση που αφορά τη φυλή, το χρώμα, την καταγωγή ή την εθνική καταγωγή και αποσκοπεί στην ακύρωση ή υποβάθμιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Για τον Guissé, η φυλετική διάκριση αγγίζει όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής, από την πολιτική έως την οικονομία και τον πολιτισμό, ενώ ενισχύει την κοινωνική ανισότητα.

Συστημικές Φυλετικές Διακρίσεις και Ευθύνες των Χωρών Υποδοχής

Όσον αφορά τις φυλετικές διακρίσεις εις βάρος των προσφύγων και των μεταναστών, ο Guissé επισημαίνει ότι οι διακρίσεις δεν είναι μόνο ατομικές, αλλά και συστημικές.

Αυτές αναπαράγονται μέσω πολιτικών, διαδικασιών και αφηγήσεων που εισχωρούν βαθιά στο κοινωνικό και πολιτικό σύστημα.

Ο Guissé τονίζει την ανάγκη για μια νομοθετική και πολιτική παρέμβαση που να διασφαλίζει την ισότητα, καθώς και την προστασία των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο.

Οι χώρες υποδοχής έχουν τη διεθνή ευθύνη να συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους βάσει των διεθνών συνθηκών, όπως η Σύμβαση για την Εξάλειψη όλων των μορφών φυλετικών διακρίσεων.

Ο Guissé υπογραμμίζει ότι τα κράτη πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο απολαμβάνουν πλήρως τα δικαιώματά τους χωρίς διακρίσεις, με ειδική αναφορά στην πρόσβαση στη στέγαση, τις υπηρεσίες υγείας και την εκπαίδευση.

Οι Επιπτώσεις των Ξενοφοβικών Κινήσεων και η Αντίσταση στη Φυλετική Δικαιοσύνη

Η αύξηση των ξενοφοβικών και εθνικιστικών κινημάτων, όπως αναφέρει ο Guissé, αποτελεί μια υπαρξιακή απειλή για το δημοκρατικό ιδεώδες.

Ο ξενοφοβικός λόγος που διατυπώνεται από αυτά τα κινήματα, θεωρώντας τους μετανάστες και τις μειονοτικές ομάδες ως απειλή για την κοινωνική συνοχή, ενισχύει τις κοινωνικές ανισότητες και διαταράσσει την πολιτισμική ετερογένεια των σύγχρονων κοινωνιών.

Ο Guissé υπογραμμίζει ότι η δημοκρατία πρέπει να αγωνίζεται για την ισότητα, τη δικαιοσύνη και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, και ότι ο αγώνας κατά των φυλετικών διακρίσεων είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η Ελλάδα, η ξενοφοβία και το προσφυγικό σήμερα

​Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα έχει αντιμετωπίσει αυξημένες προσφυγικές ροές, κυρίως από χώρες όπως η Συρία, το Αφγανιστάν και η Υποσαχάρια Αφρική.

Αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει σε κοινωνικές και πολιτικές προκλήσεις, κυρίως από το 2015 και μετά, με την άνοδο ακροδεξιών κομμάτων, όπως η Χρυσή Αυγή, να ενισχύει τη ρητορική μίσους κατά των μεταναστών και προσφύγων.

Επεισόδια βίας, κυρίως στις νησιωτικές περιοχές, και αντιδράσεις κατά της δημιουργίας νέων δομών φιλοξενίας υπογραμμίζουν την ένταση της ξενοφοβίας.

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του 2024 της «Αντιγόνης», χιλιάδες μετανάστες παραμένουν ακόμα χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα λόγω αλλαγών στις προϋποθέσεις έκδοσης αδειών διαμονής, ενώ αναφέρθηκαν και ελλείψεις στην ιατροφαρμακευτική κάλυψη των προσφύγων.

Επιπλέον, η Human Rights Watch το 2025 ανέφερε παραβιάσεις δικαιωμάτων αιτούντων άσυλο, όπως επαναπροωθήσεις και κακές συνθήκες κράτησης.

Ταυτόχρονα οι τελευταίες εξελίξεις σχετικά με την πολιτική της ελληνική κυβέρνησης υποδεικνύουν μια αυστηρότερη προσέγγιση στο μεταναστευτικό ζήτημα, εστιάζοντας στην ενίσχυση των ελέγχων στα σύνορα και στην επιτάχυνση των διαδικασιών επιστροφής για όσους δεν πληρούν τα κριτήρια ασύλου.​

Αυτά τα φαινόμενα υπογραμμίζουν την ανάγκη για ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της αλληλεγγύης και η Παγκόσμια Ημέρα Καταπολέμησης των Φυλετικών Διακρίσεων προσφέρει μια ευκαιρία για αναστοχασμό και δράση.