Ποιος θα ηγηθεί του δημοκρατικού κόσμου;

01:02 19/3/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Το τέλος της Pax Americana φαίνεται ξεκάθαρα. Ενώ αυτός ήταν εδώ και καιρό ο στόχος πολλών αριστερών που πολεμούν τον «αμερικανικό ιμπεριαλισμό», δεν είναι τελικά τόσο παράξενο το γεγονός ότι μια κυβέρνηση δεξιών φανατικών των ΗΠΑ ήταν αυτή που τελικά έφερε την ανατροπή στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Η ακροδεξιά της Αμερικής τηρούσε πάντα πιο απομονωτική στάση από το φιλελεύθερο κατεστημένο της. Το ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσουν οι κύριοι σύμμαχοι της Αμερικής στην Ευρώπη και στην Ανατολική

Ασία, που εξαρτώνται από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την ασφάλειά τους.

Οι ευρωπαίοι ηγέτες έχουν βιαστικά συγκαλέσει συναντήσεις όπου ειπώθηκαν πολλά γενναία λόγια. Η Κάγια Κάλας έγραψε στο X ότι «ο ελεύθερος κόσμος χρειάζεται έναν νέο ηγέτη» και ότι «εναπόκειται σε εμάς, τους Ευρωπαίους, να ανταποκριθούμε σε αυτή την πρόκληση». Ο βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ μίλησε για αυτό που συμβαίνει «μια φορά ανά γενιά» και υποσχέθηκε να συνεργαστεί με τη Γαλλία, τη μόνη άλλη ευρωπαϊκή χώρα με πυρηνικά όπλα, για να βοηθήσει στην επίτευξη μιας δίκαιης εκεχειρίας για την Ουκρανία. Το πιο αξιοσημείωτο από όλα ήταν η δήλωση του Φρίντριχ Μερτς, του επόμενου καγκελαρίου της Γερμανίας, ότι η Ευρώπη χρειάζεται «να επιτύχει την ανεξαρτησία της από τις ΗΠΑ».

Το καλύτερο που μπορούμε να ελπίζουμε είναι ότι η προδοσία των παραδοσιακών συμμάχων της Αμερικής από τον Τραμπ, η ταπείνωση της Ουκρανίας, η ενθάρρυνση του δεξιού εξτρεμισμού και ο εναγκαλισμός των πολεμοχαρών τυράννων θα ωθήσουν τις δημοκρατίες της Ευρώπης και της Ανατολικής Ασίας να σχηματίσουν νέες αμυντικές συμμαχίες. Η ανάγκη για μια νέα τάξη είναι αδιαμφισβήτητη. Αλλά το ίδιο είναι και τα εμπόδια.

Η ΕΕ δεν είναι στρατιωτική δύναμη και είναι αμφίβολο ότι μια «συμμαχία των προθύμων» με επικεφαλής το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία μπορεί να αναπληρώσει την απόσυρση των εγγυήσεων ασφαλείας των ΗΠΑ. Ακόμα κι αν οι ευρωπαϊκές χώρες βρουν έναν τρόπο να οικοδομήσουν μια στρατιωτική συμμαχία ικανή να αντικαταστήσει το ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, θα χρειαστούν χρόνια. Και αυτό δεν θα πετύχει χωρίς την ηγεσία της Γερμανίας, της μεγαλύτερης οικονομίας της Ενωσης.

Στην Ανατολική και τη Νοτιοανατολική Ασία η κατάσταση είναι ακόμη πιο δύσκολη. Σε αντίθεση με τη Βρετανία και τη Γαλλία, κανένας από τους ασιάτες συμμάχους της Αμερικής δεν έχει πυρηνικά όπλα. Και δεν υπάρχει ισοδύναμο του ΝΑΤΟ που να προστατεύει από την αυξανόμενη κυριαρχία της Κίνας. Και μετά υπάρχει η Ταϊβάν, η οποία δεν έχει κανένα επίσημο σύμφωνο ασφαλείας με τις ΗΠΑ. Εάν ο Τραμπ είναι έτοιμος να θυσιάσει την Ουκρανία για να κάνει μια συμφωνία με τον Πούτιν, μπορεί να είναι εξίσου διατεθειμένος να πουλήσει τη δημοκρατία της Ταϊβάν για να κάνει επιχειρήσεις με τον κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ.

Τίποτα δεν είναι δεδομένο. Ισως οι Ευρωπαίοι να τα καταφέρουν. Ισως το γάβγισμα του Τραμπ να είναι χειρότερο από το δάγκωμά του. Οι μεγάλες δημοκρατίες στην Ευρώπη και στην Ασία είναι πλέον το μόνο ανάχωμα ενάντια στον αυταρχισμό. Και το βάρος της υπεράσπισης των πολιτικών ελευθεριών θα βαρύνει σε μεγάλο βαθμό τις δύο χώρες, τη Γερμανία και την Ιαπωνία, που κάποτε έκαναν τόσα πολλά για να τις καταστρέψουν.

Ο Ιαν Μπουρούμα είναι ολλανδός συγγραφέας και ιστορικός. Είναι καθηγητής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Δημοσιογραφίας στο Κολέγιο Μπαρντ στη Νέα Υόρκη. Βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Θύραθεν