Πραγματικά γεγονότα

23:00 5/4/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Γύρω απ’ τη λέξη «πραγματικός», ή «γεγονός» (και τι είναι αυτό) γίνεται μεγάλος τζίρος κι ο καθείς χρησμοδοτεί διαφορετικά και καταλαβαίνει ό,τι θέλει ανάλογα με τον καιρό και τα αζιμούθια της στιγμής. Το συμβάν είναι βέβαια συμβάν, μια ταυτολογία, αλλά από εκεί και πέρα αρχίζουν οι ερμηνείες και ο πάσα καφενειολόγος ή και σοβαρός (κατ’ επίφαση, ή όχι) λέει τα δικά του και άντε μετά να βρεις το ακόντιο στ’  άχυρα.

Υπάρχει μια μεταφυσική του πραγματικού, του γεγονότος, και ο εκάστοτε εννοεί ως ρεαλισμό την προκάτ ιδέα που έχει εν γένει για τα πράγματα, βλέπει ό,τι θέλει ή ό,τι τον βολεύει

και απαιτεί η προκατάληψή του να λάβει τα διάσημα απόλυτης αλήθειας κι όλοι οι άλλοι να συμφωνήσουμε χειροκροτώντας.

Ακόμα και διάφορες ταινίες γράφουν «Βασισμένη σε αληθινά γεγονότα». Καμιά ταινία, στο μεταξύ, δεν είναι βασισμένη σε αληθινά γεγονότα (τι θα πει «αληθινά» και τι «γεγονότα»;) αλλά σε μια ορισμένη αφήγηση κάποιου γεγονότος, σε μια ερμηνεία του, σε μια εκδοχή πρόσληψής του, σε έναν τρόπο αντίληψης και υποτιθέμενης κατανόησής του. Καταρχήν διότι τα γεγονότα δεν προκύπτουν μηχανιστικά, αθώα, έξω από τον συνδυασμό των ανθρώπινων βουλήσεων ακόμα και αν είναι αποτέλεσμα φυσικού φαινομένου – ας πούμε ο σεισμός 7,7 ρίχτερ στη Μιανμάρ: ανάλογα το πώς φτιάχτηκε ένα κτίριο από ανθρώπους που είχαν προβλέψει ή όχι τον σεισμό, το κτίριο αυτό κατέρρευσε ή όχι (με δεκάδες ή εκατοντάδες νεκρούς), ή διασώθηκε διότι ήταν απολύτως αντισεισμικό, εφόσον έτσι είχε συνειδητά και προφητικά κτιστεί. Αρα: παρότι το φαινόμενο (ο σεισμός) είναι φυσικό, υπάρχουν πάντα ευθύνες ή όχι και στους πολίτες, στην πολιτεία, στους εργολάβους, στους αγοραστές, οπότε το γεγονός δεν είναι απλό, αλλά πολυσύνθετο – δεν υπάρχει δηλαδή αληθινό, ή αντικειμενικό συμβάν εν εαυτώ: αλλιώς βλέπει μιαν απεργία ο εργοδότης, αλλιώς οι απεργοί και αλλιώς ο δικαστής, ή ο καθείς απέξω, ανάλογα με την κρίση, την ιδεολογία, την προκατάληψη, την ανεπάρκειά του, την πληροφόρηση και τα δεδομένα που έχει αλλά και πώς αυτά τα ερμηνεύει – αν μπορεί να τα ερμηνεύσει.

Αρα μια ταινία που βασίζεται σε «αληθινό» γεγονός, μιαν απεργία, ας πούμε, πώς θα την αντιμετωπίσει, πώς θα την αφηγηθεί; Δεν υπάρχει αντικειμενική αφήγηση. Εφόσον το γεγονός καθεαυτό δεν παράγει και την ίδια του τη ερμηνεία, αλλά τα υποκείμενα που το παρατηρούν, το διερμηνεύουν και ίσως κάνουν προπαγάνδα υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς, ή απλώς λόγω τύφλωσης δεν μπορούν παρά να βλέπουν πάντα με τον ίδιο μηχανιστικό, ή πολιτικώς συμφέροντα τρόπο. Επομένως πού είναι το «αληθινό» γεγονός και ποιο είναι αυτό;  Υπάρχει αλλά και δεν υπάρχει – κατά βάση υπάρχουν μόνοι οι διάφορες αφηγήσεις περί του γεγονότος. Κι εκεί αρχίζει πάντα το πανηγύρι.

Ο παντοτινά κρίσιμος παράγοντας είναι η διαμεσολάβηση του υποκειμένου. Ή, των υποκειμένων. Το τι βλέπει, τι μπορεί, ή τι θέλει να δει ο καθείς. Τα Τέμπη είναι ένα γεγονός, αλλά δεν είναι κάτι που συνέβη τυφλά και χωρίς αιτιολογία, συν το ότι μεσολάβησε και ο παράγων της τυχαιότητας της στιγμής, ή του χρόνου. Ηταν το τραγικό αποτέλεσμα πολλών παραγόντων που συνδυάστηκαν στρεβλά, ή πλημμελώς μέσα στις δεκαετίες του ΟΣΕ, και κάποια στιγμή, η κραυγαλέα ανεπάρκεια ενός σταθμάρχη, αποκάλυψε την αναδρομική, πολυπαραγοντική συνενοχή και συνευθύνη πολλών άλλων. Και είναι δύσκολο να τους εντοπίσεις όλους σε βάθος χρόνου, ή το μερίδιο ενοχής του καθενός. Πώς να ανασυστήσεις τις βουλήσεις, τις αποφάσεις και τις μη αποφάσεις τόσου κόσμου που δούλεψε στον ΟΣΕ, ή είχε πολιτικές ευθύνες τόσα πολλά χρόνια; Μόνο χοντρικά μπορεί να γίνει η προσέγγιση, ελλειπτικά – πολύ περισσότερο διότι αυτό που λένε συγκάλυψη ασκείται από παντού. Μέχρι και τα βίντεο της εμπορικής αμαξοστοιχίας που κρίθηκαν γνήσια αρνούνται μερικοί που ψάχνουν δήθεν για την αλήθεια. Για το γεγονός. Για το γεγονός με την έννοια που μας βολεύει, βέβαια.

Εξάλλου, κάθε ερμηνεία είναι και μια εξ αντικειμένου «συγκάλυψη» μιας άλλης ερμηνείας. Μιας άλλης εκδοχής. (Ασε που υπάρχουν και επινοημένα «γεγονότα» εκ των υστέρων όπως το ξυλόλιο, τα μεταφερόμενα κρυφά όπλα του ΝΑΤΟ, η δήθεν απόκρυψη συνομιλιών κ.ά.) από κοπτόμενους για δικαιοσύνη και αλήθεια – άρα ποιο είναι τελικά το πραγματικό γεγονός; Τα Τέμπη υπάρχουν ή όχι; Προφανώς και ναι, ως φοβερή τραγωδία που σκότωσε 57 ανθρώπους και τσάκισε τις οικογένειές τους. Αλλά από εκεί και πέρα αρχίζει πας ανήρ και ξυλεύεται και διάφοροι πέριξ που μύρισαν αγγουράκι έσπευσαν να βρούνε αλατιέρα. Κατσαπλιάδες του τραγικού γεγονότος. Με όχι μικρή δόση κυνισμού, όπως συμβαίνει πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις, παρά την οδύνη και το διαρκές άχθος που βιώνουν οι συγγενείς και οι κοινοί, φυσιολογικοί, ειλικρινείς άνθρωποι.

Ποιο είναι λοιπόν το όντως γεγονός των Τεμπών; Τι συνέβη ακριβώς και ποια η συνειρμική του διάσταση προς το παρελθόν; Αυτό μπορούν να το βρούνε σε μεγάλο ποσοστό (όχι απόλυτα) μόνο έντιμοι, ψύχραιμοι και οξυδερκείς δικαστές βάσει της αυστηρής λογικής, της επιστήμης (όχι της ιδεολογικοποιημένης επιστήμης) και των πολλαπλών τεκμηρίων. Τα λοιπά, όλος ο κουρνιαχτός, είναι διάφορα πολιτικά συμφέροντα και ιδιοτελείς αερολογίες.