Προκλήσεις και δυνατότητες της Ευρώπης

05:47 4/5/2021 - Πηγή: Τα Νεα

Η Ευρώπη διέρχεται μία από τις σοβαρότερες κρίσεις της στη μεταψυχροπολεμική ιστορία της - οπωσδήποτε τη σοβαρότερη τουλάχιστον μετά τον αιματηρό διαμελισμό της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Στη μακρόχρονη οικονομική κρίση που έπληξε πρωτίστως τον ευρωπαϊκό Νότο και την ανθρωπιστική των αμέτρητων προσφύγων οι οποίοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους - θύματα σύγχρονων αδίστακτων ψυχαμοιβών αλλά, εν πολλοίς, και της μακρόχρονης αποικιοκρατικής πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων που τώρα νίπτουν τας όχι και τόσο αθώας χείρας τους επικαλούμενες δουβλινέζικες και άλλες συνθήκες -, προσετέθησαν εσχάτως:

1) η πανδημία με τις πολύπλευρες συνέπειές της (υγειονομικές, βιοπολιτικές, οικονομικές (τουλάχιστον αυτές μπορούμε να διακρίνουμε αυτή τη στιγμή)), 2) η έξαρση των εθνικιστικών και υπερσυντηρητικών τάσεων κυρίως στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ και 3) ο απροκάλυπτος εκτραχηλισμός της Τουρκίας, η οποία δεν διστάζει, εμπρός στην εν πολλοίς ένοχη ανοχή των ευρωπαίων και άλλων της εταίρων, να παζαρεύει τις απαλλαγμένες πια από όποια ευρωπαΐζοντα ψιμύθια νεο-οθωμανικές φαντασιώσεις της. Οσον αφορά στην Ελλάδα, η επικίνδυνη, αλλά ενίοτε αφελώς ασυγκράτητη φασιστοειδής πολιτική της τουρκικής κυβέρνησης θα μπορούσε να ενισχύσει, με κατάλληλους και μη φοβικούς διπλωματικούς χειρισμούς, τις ελληνικές θέσεις σε διάφορα διεθνή φόρα. Ιδωμεν...

Εδώ και πολλά χρόνια είχα ως όραμα τη δημιουργία μιας Ακαδημίας Ευρωπαϊκών Σπουδών στην Ελλάδα, η οποία, εστιάζοντας τις εκπαιδευτικές/ερευνητικές δραστηριότητές της στον ρόλο που καλείται να παίξει σήμερα η Ευρώπη εν μέσω των δυνατοτήτων, προκλήσεων ή και πιθανών κινδύνων (για τις θεωρούμενες ως «ελάσσονες» πολιτισμικές παραδόσεις, που δεν μετέχουν σε μηχανισμούς και διαδικασίες σχετικής ηγεμονοποίησης) τις οποίες συνεπάγεται η πολιτισμική και οικονομική παγκοσμιοποίηση, θα προσέφερε την ευκαιρία σε νέους επιστήμονες από τους χώρους των κοινωνικών και των ανθρωπιστικών επιστημών να αναστοχασθούν το παρελθόν, το παρόν και το διαβλεπόμενο ή επιθυμούμενο μέλλον της Ευρώπης. Η συνεχιζόμενη «κρίση» στην Ευρώπη, η οποία ουσιαστικά αποτελεί μία σειρά διαδικασιών που σταδιακά ανακατατάσσουν τα πολιτικά και κοινωνικοοικονομικά «δεδομένα», όπως καταδεικνύουν και οι προκλήσεις που ανέφερα πριν, θεώρησα ότι καθιστούν ακόμη πιο άμεση την ανάγκη υλοποίησης μιας τέτοιας πρωτοβουλίας στον χώρο της πολιτιστικής και εκπαιδευτικής πολιτικής στην Ελλάδα. Πριν από πέντε χρόνια, λοιπόν, ίδρυσα τη Δελφική Ακαδημία Ευρωπαϊκών Σπουδών, με την αμέριστη συμπαράσταση της Περιφέρειας της Στερεάς Ελλάδας. Ενέταξα τις δραστηριότητές της στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, με την αμέριστη υποστήριξη της προέδρου του Κέντρου κ. Ελένης Γλύκατζη - Αρβελέρ και του διευθυντή του κ. Π. Καλλιγά.

Η κεντρική δραστηριότητα της Δελφικής Ακαδημίας είναι το θερινό Πρόγραμμα Σεμιναρίων ανωτάτου επιπέδου, το οποίο απευθύνεται, εντελώς δωρεάν, κυρίως σε υποψήφιους διδάκτορες από όλον τον κόσμο, από την Κίνα μέχρι τις ΗΠΑ, και λαμβάνει χώρα στους Δελφούς, στις εγκαταστάσεις του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών στον «ομφαλό» της γης. Πρόκειται για Πρόγραμμα που, από όσο γνωρίζω, δεν έχει κάποιο αντίστοιχο στην Ελλάδα, ούτε στις περισσότερες χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Οι Δελφοί, με τη διεθνή ακτινοβολία τους ως συμβόλου πνευματικότητας, από την αρχαιότητα μέχρι και τα νεότερα χρόνια (χάρη κυρίως στις προσπάθειες του Αγγελου Σικελιανού και της Εύας Πάλμερ), συνιστούν μοναδικό brand name που ελκύει το ενδιαφέρον ανθρώπων που βρίσκονται στην πρωτοπορία των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών. Ο πολιτισμός, οι κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, η πολιτική, αποτελούν τα κύρια αντικείμενα των διεπιστημονικών σεμιναρίων στη Δελφική Ακαδημία, τα οποία διδάσκονται από επιφανείς επιστήμονες από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.

Διεθνής Επιτροπή

Στο πλαίσιο της Ακαδημίας, διδάσκοντες και υποψήφιοι διδάκτορες συνέρχονται για να διερευνήσουν τις προκλήσεις (πολιτικές, κοινωνικοοικονομικές, γεωπολιτικές) που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και να αναστοχασθούν τις προοπτικές σήμερα, σε έναν τεχνολογικά ομογενοποιούμενο κόσμο, των αξιακών προτεραιοτήτων του μεταπολεμικού, πρωτίστως, ευρωπαϊκού «ανθρωπισμού» (π.χ. ατομικές ελευθερίες, ισονομία, δικαιοσύνη, συμμετοχή στη λήψη πολιτικών αποφάσεων). Η εκπαιδευτική/ερευνητική λειτουργία της Δελφικής Ακαδημίας συντονίζεται από μία διεθνή επιτροπή, αποτελούμενη από τους καθηγητές Homi Bhabha (Harvard, τέως Director of the Mahindra Humanities Center, Harvard), Georges Dertilis, (École des Hautes Etudes en Sciences Sociales), Peter Frankopan (Oxford, Director of the Oxford Centre for Byzantine Research), Michéle Lamont (Harvard, τέως Director of the Weatherhead Center for International Affairs, Harvard), Spiros Pollalis (Harvard), Dimitrios Yatromanolakis, (Johns Hopkins, συνιδρυτής του Cultural Politics Seminar, Harvard, Weatherhead Center for International Affairs) και εμένα.

Είναι ενθαρρυντικό ότι τα πέντε πρώτα χρόνια λειτουργίας της η Δελφική Ακαδημία έχει στεφθεί με απόλυτη επιτυχία, όπως, μεταξύ άλλων, μαρτυρούν και τα σχόλια διδασκόντων και φοιτητών. Παραθέτω ενδεικτικά τα ακόλουθα: «Ηταν δύο από τις πιο συναρπαστικές εβδομάδες που είχα στα σαράντα δύο χρόνια που έχω διανύσει στον χώρο του πανεπιστημίου» (J. Engell, Gurney Professor of English and Professor of Comparative Literature, Harvard University). Και: «Αισθάνομαι ότι αυτή ήταν από τις σπάνιες εκείνες στιγμές στη ζωή κάποιου, που λόγια ευγνωμοσύνης φαίνονται πολύ λίγα. Γιατί το Πρόγραμμα Σεμιναρίων της Δελφικής Ακαδημίας ξεπέρασε κατά πολύ τους αρχικούς του στόχους» (J. Jizhou Chen, PhD candidate, Department of East Asian Languages and Civilizations Harvard University).

Ο Παναγιώτης Ροϊλός είναι καθηγητής Ελληνικών Σπουδών, κάτοχος της Εδρας Γ. Σεφέρη, επιστημονικός εταίρος στο Κέντρο Διεθνών Σχέσεων Weatherhead, Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ