Ραφαήλ : Η σκοτεινή πλευρά του «πρίγκιπα των ζωγράφων»

08:12 19/8/2020 - Πηγή: Τα Νεα

Πέθανε στις 6 Απριλίου του 1520, Μεγάλη Παρασκευή, και αυτή η χρονική συγκυρία ενίσχυσε την εικόνα και τη φήμη που τον συνόδευε στα 37 χρόνια που έζησε. Ο Ραφαήλ είχε ομορφιά, καλοσύνη, ευγένεια και ήταν γνωστός ως ο «πρίγκιπας των ζωγράφων». Στα έργα του Ραφαέλο Σάντι ή Σάντσο, όπως ήταν το πλήρες όνομά του, κυριαρχούσαν η τέλεια αδιατάρακτη τάξη, η αρμονία, η ισορροπία σε συνδυασμό με τη δραματική ένταση.

Ηταν ο «Άγιος της Αναγέννησης» του οποίου η δημιουργία χαρακτηρίστηκε ως η αποκορύφωση

του κόσμου του ανθρωπισμού και της Αναγέννησης. Εζησε αναμετρώντας τις δυνάμεις του με δύο γίγαντες: τον Μιχαήλ Αγγελο και τον Λεονάρντο ντα Βίντσι. Είναι χαρακτηριστικό το ανέκδοτο που έρχεται από τα χρόνια της Αναγέννησης και μαρτυρά τη φήμη του Ραφαήλ. Λέγεται ότι μια μέρα ο Μιχαήλ Αγγελος συνάντησε στην πλατεία του Αγίου Πέτρου τον Ραφαήλ να βρίσκεται ανάμεσα σε ένα τσούρμο νεαρούς θαυμαστές του, οι οποίοι αποτελούσαν την ακολουθία του. Ο Μιχαήλ Αγγελος τον πλησιάζει και του λέει: «Μοιάζετε περισσότερο με πρίγκιπα παρά με ζωγράφο». Ο Ραφαήλ θα χαρίσει στον Μιχαήλ Αγγελο το πιο λαμπερό του χαμόγελο και του απαντά: «Κι εσείς νομίζω ότι μοιάζετε περισσότερο με δήμιο».

Τα πρώτα καλλιτεχνικά ερεθίσματα ο δημιουργός του αξεπέραστου πίνακα «Η Σχολή των Αθηνών» τα πήρε από τον πατέρα του, Τζιοβάνι Σάντι, ο οποίος ήταν ζωγράφος στην αυλή του Δούκα του Ουρμπίνο. Ο πατέρας του είχε ζωγραφίσει τον γιο του ως έναν άγγελο να στέκεται δίπλα στην Παναγία και στον Χριστό, κάνοντας πολλούς εκείνη την εποχή να μιλήσουν για την ευγένεια, την πραότητα και την καλοσύνη που απέπνεε στον πίνακα ο νεαρός Ραφαήλ.

Χρόνια αργότερα ενώ ζούσε στη Ρώμη και βρισκόταν στο απόγειο της καριέρας του ο Ραφαήλ συνέχισε να ζει αφοσιωμένος στην τέχνη του χωρίς να ξεχνά τους ευγενείς τρόπους του και τον πολιτισμό που τον χαρακτήριζε. Ωστόσο ένα μέρος της αλληλογραφίας που είχε με τον Δούκα της Φεράρα, Αλφόνσο ντ'Εστε αποκαλύπτουν ότι αυτός ο πράος, γλυκός και προσηνής ζωγράφος, με τους πάμπολλους θαυμαστές όχι μόνο για την τέχνη του αλλά και για τον χαρακτήρα του, είχε και μια άλλη πλευρά, πιο δύστροπη. Ο Δούκας στις επιστολές που αντάλλαξε με τον Ραφαήλ ισχυριζόταν ότι ο ζωγράφος τού χρωστούσε έναν πίνακα τον οποίο δεν του έδινε ενώ τον είχε παραγγείλει και εξοφλήσει. Τελικά η έξωθεν καλή μαρτυρία του Ραφαήλ έπεισε ακόμα και τους αγριεμένους αγγελιοφόρους τους οποίους έστειλε ο Δούκας για να απαιτήσουν να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του ο ζωγράφος. Πολλοί λένε ότι αυτή η συμπεριφορά συνάδει περισσότερο με τον ακραίο και σκληρό Μιχαήλ Αγγελο παρά με τον συνεπή, αγαπητό και ευγενή Ραφαήλ. Ηταν όμως, όπως υποστηρίζουν οι μελετητές του έργου του, φιλόδοξος και ονειρευόταν να ανέβει τα σκαλιά της επιτυχίας. Ο Ραφαήλ απέκτησε τεράστιο πλούτο που του επέτρεψε να επενδύσει σε ακίνητα αλλά και να εξοφλήσει τα χρέη που είχε σε φίλους και γνωστούς. Υπήρξε και γενναιόδωρος, αφού στοιχεία μελετητών αποδεικνύουν ότι ο Ραφαήλ είχε δανείσει χρήματα σε δύο τουλάχιστον συναδέλφους του καλλιτέχνες και δεν του τα επέστρεψαν ποτέ. Ούτε όμως ο ίδιος τα απαίτησε.

Στην 500ή επέτειο από τον θάνατο του ζωγράφου ήρθαν και άλλα στοιχεία, με τη βοήθεια του ψηφιακού κόσμου, που τον αφορούν. Η επιστήμη μπορεί να δείξει, προσεγγίζοντας με μεγάλη πιστότητα, πώς ήταν πραγματικά ο σουπερστάρ ζωγράφος της εποχής. Ενα τρισδιάστατο πορτρέτο καταγράφει κατά 80% πώς ήταν το πρόσωπό του: δημιουργήθηκε στο Πανεπιστήμιο Τορ Βεργκάτα της Ρώμης, από ειδικούς που χρησιμοποίησαν γύψινο καλούπι του κρανίου του, που κατασκευάστηκε όταν έγινε εκταφή του σώματός του το 1833. Επειτα, το συνέκριναν με πορτρέτα και αυτοπροσωπογραφίες του Ραφαήλ: η ομοιότητα ήταν ξεκάθαρη.

Η μυθολογία που συνόδευε τον Ραφαήλ τον ήθελε ως υπερδραστήριο σεξουαλικά· μάλιστα ο θάνατός του, ύστερα από πυρετό μιας εβδομάδας, είχε αποδοθεί σε σύφιλη. Ωστόσο ένα νέο άρθρο στο περιοδικό «Internal and Emergency Medicine» αναφέρει ότι ο ζωγράφος πιθανότατα κατέληξε από νόσο στους πνεύμονες. Οι επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Μιλάνου οι οποίοι συνέταξαν την έρευνα υποστηρίζουν ότι οι γιατροί την εποχή της Αναγέννησης αντιμετώπιζαν τον πυρετό κάνοντας αφαίμαξη με βδέλλες. Αυτή η διαδικασία μάλλον επιτάχυνε το τέλος του Ραφαήλ αντί να τον βοηθήσει να αναρρώσει. Μάλιστα παραλληλίζουν την ασθένεια αυτή με τον κορωνοϊό.

Οπως και να έχει, ο Ραφαήλ ήταν ο λαμπερός αστέρας της εποχής του και οι μύθοι και οι αποκαλύψεις για τη ζωή και το έργο του θα συνεχίσουν να απασχολούν τους ερευνητές και τους φανατικούς θαυμαστές του. Το τρισδιάστατο πορτρέτο του που κατάφεραν οι επιστήμονες να δημιουργήσουν θα παρουσιαστεί επισήμως στο Ουρμπίνο της Ιταλίας. Και θα ζωντανέψει ο νεαρός που κατάφερε να αλλάξει με την τόλμη, την ομορφιά και την αλήθεια του τους κανόνες της τέχνης. Οπως χάραξε στη μαρμάρινη σαρκοφάγο του στο Πάνθεον ο ουμανιστής φίλος του Πιέτρο Μπέμπο: «Εδώ αναπαύεται ο Ραφαήλ. Ενόσω ζούσε, η Φύση τρόμαζε μπροστά του μήπως νικηθεί. Τώρα που κείνος πέθανε, φοβάται μην πεθάνει μαζί του».