«Σχολικά βιβλία Ιστορίας» & Αλέξανδρος Σβώλος «Προβλήματα κοινοβουλευτικής δημοκρατίας»

18:24 16/9/2019 - Πηγή: Τα Νεα

Το Σάββατο με «ΤΑ ΝΕΑ», «Σχολικά βιβλία Ιστορίας» & Αλέξανδρος Σβώλος «Προβλήματα κοινοβουλευτικής δημοκρατίας»

 Η μεγάλη επιτυχία με τα σχολικά βιβλία του 20ού αιώνα συνεχίζεται!

 Μετά τα αναγνωστικά, τα βιβλία της Ιστορίας, που διδάχτηκαν γενιές Ελλήνων

 Σε πολυτελείς σκληρόδετες εκδόσεις.

 Σε συνεργασία με το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης

 Το Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου

«Νέοι Χρόνοι», Στ’ Δημοτικού, 1947

 

Το βιβλίο Ιστορίας, που διδάχτηκαν τα ελληνόπουλα την περίοδο του Εμφυλίου.

Ενα

ταξίδι σε μια από τις πιο ταραγμένες περιόδους της Ελλάδας.

 Από τις αρχές Ιουνίου 1941, η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από την τριμερή κατοχή των Γερμανών, των Ιταλών και των Βουλγάρων. Αναπόφευκτα, το σημαντικότερο μέλημα των Ελλήνων, ήταν η πάλη για την επιβίωση μέσα σε τρομερές κακουχίες και στερήσεις. Επομένως, η ενασχόληση με τις εκπαιδευτικές ανάγκες, πέρασε σε δεύτερη μοίρα.

            Κατά την Κατοχή, κάθε άλλο παρά λειτούργησαν ομαλά τα σχολεία. Το σχολικό έτος 1940-41 θα διαρκέσει μόλις τρείς μήνες, ενώ το επόμενο, 1941-42 μόνο είκοσι ημέρες. Κατά την περίοδο αυτή, πολλά σχολικά κτίρια, καταστράφηκαν από τους βομβαρδισμούς. Παράλληλα, δεν ήταν λίγοι οι εκπαιδευτικοί που είχαν χαθεί στο μέτωπο, ενώ άλλοι παρέμεναν φυλακισμένοι ή εξόριστοι από την εποχή της μεταξικής δικτατορίας.

Με την ισχυροποίηση της Εθνικής Αντίστασης δύο ομάδες εκπαιδευτικών με εμπνευστή τον Δημήτρη Γληνό θα επεξεργασθούν ένα σχέδιο. Στο σχέδιο αυτό η παιδεία θεωρείται «η σπουδαιότερη  κοινωνική λειτουργία ταγμένη στην υπηρεσία του λαϊκού συνόλου…». Σκοπός της, είναι να προετοιμάζει πολίτες όχι «παθητικούς, υποτακτικούς και άβουλους» μα «ελεύθερους, αυτοπειθάρχητους και φωτεινούς φορείς της κυρίαρχης λαϊκής θέλησης».

Σοβαρό πρόβλημα στη σχολική εκπαίδευση των παιδιών αποτελούσε η έλλειψη κατάλληλων σχολικών βιβλίων, καθώς αυτά τα οποία υπήρχαν ήταν διαποτισμένα από το φασιστικό πνεύμα της δικτατορίας του Μεταξά.

  Το 1944 ο Γραμματέας Παιδείας, Π. Κόκκαλης, θα ανακοινώσει την αντικατάσταση των μεταξικών αναγνωστικών με παλαιότερα βιβλία και ότι έχει ξεκινήσει η σύνταξη νέων βιβλίων, εμπνευσμένων από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.

 

Μετά τη λήξη της γερμανικής κατοχής, η χώρα εμπλέκεται στον χειρότερο εμφύλιο πόλεμο της ιστορίας της.

Η κατάσταση στην εκπαίδευση ήταν αποκαρδιωτική, καθώς το ποσοστό αναλφάβητων στη χώρα έφτανε στο ένα τρίτο του πληθυσμού. 

Στις 18 Οκτωβρίου 1944 η κυβέρνηση της «Εθνικής Ενώσεως» με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου, έφτασε στην Αθήνα. Στις κατευθυντήριες γραμμές του νέου εκπαιδευτικού προγράμματος προτάσσεται και πάλι το «εθνικό ιδεώδες» ως σκοπός της παιδείας μαζί με το «ανθρωπιστικό» και το «κοινωνικό».

 

Το βιβλίο Ιστορίας του Γιαννιά «Νέοι Χρόνοι» εκδόθηκε το 1947, σε μια Ελλάδα που σπαρασσόταν ακόμα από τον Εμφύλιο, με πληγές ανοιχτές και τις συνέπειες του πολέμου νωπές. Το κλίμα αυτό δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστο το περιεχόμενο του βιβλίου.

Ο συγγραφέας του βιβλίου, Δημήτρης Γιαννιάς, έχει γράψει πολλά σχολικά βιβλία όχι μόνο Ιστορίας αλλά και Θρησκευτικών, Γεωγραφίας, Φυτολογίας, Ζωολογίας μόνος του ή με τον Γιαννάκο. Γενικά το όνομα του Γιαννιά και του Γιαννάκου αποτελούν μια εγγύηση καθώς τα σχολικά βιβλία που κυκλοφόρησαν με το όνομά τους αποτελούν τα καλά παραδείγματα των σχολικών βοηθητικών βιβλίων.

Η εσωτερική εικονογράφηση κινείται στο συνηθισμένο πλαίσιο. Δάφνινα στεφάνια, σημαίες της στεριάς και της θάλασσας, και πορτρέτα ηρώων όπωςΒλέποντας το βιβλίο την προσοχή προσελκύει το χρώμα του εξωφύλλου του, ασυνήθιστο για «σοβαρό» βιβλίο Ιστορίας. Σε ένα «ροζ» φόντο, ένα λιτό εξώφυλλο στο κέντρο του οποίου κυριαρχούν δύο ασκητικές μορφές. Σύμφωνα με τη λεζάντα εικονίζεται ο πυρπολητής Κανάρης. Ο άλλος ήρωας του εξωφύλλου είναι άγνωστος. Είναι μια εικόνα ανατρεπτική που εκφράζει βαθύ στοχασμό, εγκαρτέρηση,  απόγνωση καθώς οι δυο άντρες, φαίνονται αποκομμένοι από τον κόσμο, με τη θάλασσα να τους περιτριγυρίζει και να τους απομονώνει σε έναν άλλο κόσμο. Δεν υπάρχει ηρωισμός, εθνική περηφάνια, πατριωτικές εξάρσεις στην εικόνα αυτή αλλά αντίθετα προκαλεί το αίσθημα της μοναξιάς και της μελαγχολίας. Τι είναι αυτό που αντικρίζουν άραγε οι δυο απόκοσμοι  άντρες που κάνει το βλέμμα τους σκοτεινό και γεμάτο απόγνωση; Είναι ο αδελφοκτόνος πόλεμος; Είναι τα αναπάντητα ερωτηματικά;

Η εσωτερική εικονογράφηση κινείται στο συνηθισμένο πλαίσιο. Δάφνινα στεφάνια, σημαίες της στεριάς και της θάλασσας, και πορτρέτα ηρώων όπως ο Ρήγας Φεραίος, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης κ.ά. που αποπνέουν ηρωισμό, ανδρεία και προκαλούν την εθνική ανάταση. Στις τελευταίες σελίδες βρίσκουμε τους πρωταγωνιστές της νεότερης πολιτικής σκηνής τον Καποδίστρια, Οθωνα, Ελευθέριο Βενιζέλο, Γεώργιο Α΄.

Το βιβλίο του Γιαννιά θα προσπαθήσει να  προβάλει το ηρωικό παρελθόν της πατρίδας, μιας πατρίδας λαβωμένης που έχει ανάγκη να στηριχθεί στην ένδοξη και μακραίωνη ιστορία της για να αποκτήσει τη λάμψη που έχει χάσει και να αναπτερώσει στις ψυχές των ελληνόπουλων τη χαμένη εθνική περηφάνια. Ας συνυπολογίσουμε ότι οι μαθητές που θα διαβάσουν το βιβλίο αυτό ήταν παιδιά που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στη δίνη του πολέμου και του Εμφυλίου γνωρίζοντας μια Ελλάδα που καμία σχέση δεν είχε με το μακρινό παρελθόν της. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο προς τους μαθητές: μπορεί τώρα να υποφέρουμε αλλά εμείς έχουμε μια ιστορία ανώτερη των άλλων, μια ιστορία που χάνεται μέσα στον χρόνο «αρχίζοντας από τους ηρωικούς χρόνους και φτάνοντας με τη σειρά ως τη σημερινή εποχή», μια ιστορία που «όλοι την παραδέχονται».

Είναι ένα βιβλίο Ιστορίας που δεν μοιάζει με τα άλλα βιβλία καθώς είναι το πιο λογοτεχνικό και το πλέον συναισθηματικά φορτισμένο. Ο Γιαννιάς χρησιμοποιεί μια γλώσσα λογοτεχνίζουσα που δεν ταιριάζει σε βιβλίο επιστημονικό με αντικειμενική εξιστόρηση γεγονότων. Ο συγγραφέας επιλέγει τα εκφραστικά του εργαλεία με στόχο να δημιουργήσει συναίσθημα. Πολύ συχνή είναι η χρήση του διαλόγου, τεχνική που χρησιμοποιείται κυρίως στη λογοτεχνία για να κάνει πιο ζωντανό και εκφραστικό τον λόγο.

Μια άλλη καινοτομία του βιβλίου είναι η παράθεση πολλών εθνικών ποιημάτων και δημοτικών τραγουδιών.

Και εάν τα κείμενα περιέχουν την αφήγηση των ιστορικών γεγονότων τα ποιήματα και τα δημοτικά τραγούδια μιλάνε άμεσα στις ψυχές των παιδιών.

Μέσα στο βιβλίο του Γιαννιά ενισχύεται και τονίζεται η αξία της παράδοσης. Ας μην ξεχνάμε ότι το βιβλίο απευθύνεται σε μαθητές του δημοτικού σχολείου με κύριο στόχο όχι τόσο την επίτευξη γνωστικών στόχων όσο τον εθνικό τους φρονηματισμό.

 Ο Γιαννιάς στο βιβλίο του χρησιμοποιεί όλα τα βασικά συστατικά για την ανάδειξη της εθνικής εποποιίας σε μια χρονική περίοδο που η χώρα και οι μαθητές το έχουν ανάγκη: Η αδιάσπαστη συνέχεια του έθνους, η ενότητα και η ομοψυχία του έθνους, τα ιδιαίτερα ανώτερα χαρακτηριστικά της φυλής που λειτουργούν ως πρότυπα άξια μίμησης. Οι όποιες αποτυχίες, με την ερμηνεία που δίνει το βιβλίο, οφείλονται κυρίως στους άλλους, στις μεγάλες δυνάμεις και στους συμμάχους που μας παρατάνε.

Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος με τον οποίο τελειώνει το βιβλίο: «Από τον πόλεμο αυτό η πατρίδα μας βγήκε εντελώς καταστραμένη. Θυσίασε για τη νίκη τα πάντα, μα οι δυνατοί της σύμμαχοι δεν την αντάμειψαν, όπως άξιζε. Μόνο μας έδωσαν τα Δωδεκάνησα, που τα κατείχαν οι Ιταλοί».

 Είναι ένα βιβλίο που προσπαθεί να τσιμπήσει τα συναισθήματα λειτουργώντας κυρίως στο θυμικό χρησιμοποιώντας άφθονη συναισθηματική ρητορεία που  ενισχύεται από τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί. Το βιβλίο αποτελεί ένα ευχάριστο λογοτεχνικό ανάγνωσμα.

Είναι νωρίς ίσως ακόμα για ψύχραιμη ματιά και κριτική θέαση των γεγονότων!

  Μαζί

 Μία σπάνια έκδοση:

 Η ομιλία του κορυφαίου έλληνα συνταγματολόγου Αλέξανδρου Σβώλου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το 1929, για τα προβλήματα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.

 Οι μελέτες του κορυφαίου έλληνα συνταγματολόγου, Αλέξανδρου Σβώλου, υπήρξαν μεθοδολογικά καινοτόμες για την εποχή τους, καθώς δεν παρέμειναν εγκλωβισμένες στο στενό πλαίσιο της νομικής δογματικής, αλλά προχώρησαν τόσο στην ερμηνεία του Δικαίου υπό το πρίσμα των κοινωνικών επιστημών, όσο και στη διατύπωση ριζοσπαστικών προτάσεων για τη μεταρρύθμισή του.

 

 Και

 Νίκος Τσιφόρος

 Κόσμος και Κοσμάκης

Β’ Τόμος

 Το βιβλίο επανακυκλοφορεί λόγω εκτυπωτικού λάθους.