Σε ποιον ανήκει η Γροιλανδία; Η ιστορία του νησιού είναι πιο περίπλοκη απ’ όσο νομίζουμε

20:23 2/2/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Το ερώτημα του ποιος κατέχει τη Γροιλανδία διατρέχει όλη την ιστορία, ξεκινώντας αναμφισβήτητα από την εποχή των Βίκινγκς.

Πνιγμένη από στρώματα πάγου και άγρια τούνδρα, η Γροιλανδία είναι το μεγαλύτερο νησί του κόσμου.

Τοποθετημένο στα κρύα νερά του βόρειου Ατλαντικού και διασχίζοντας τον αρκτικό κύκλο, το αραιοκατοικημένο τοπίο έμοιαζε επί μακρόν να βρίσκεται ήσυχα στο περιθώριο της γεωπολιτικής  και της ιστορίας.

Όμως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η ιδιοκτησία της Γροιλανδίας έχει αποκτήσει αυξημένη και συνεχώς εξελισσόμενη

γεωπολιτική σημασία…

Σε ποιον ανήκει η Γροιλανδία;

Η Γροιλανδία δεν είναι επισήμως χώρα, αλλά έδαφος εντός του Βασιλείου της Δανίας.

Το νησί ενσωματώθηκε επίσημα στο Βασίλειο της Δανίας το 1953, αλλά έκτοτε γίνεται όλο και πιο ανεξάρτητο από το κυρίαρχο κράτος του, ψηφίζοντας νόμους που έχουν αυξήσει την ευθύνη για τη δική του διακυβέρνηση.

Είναι η Γροιλανδία μέρος της Βόρειας Αμερικής;

Γεωγραφικά, η Γροιλανδία είναι μέρος της βορειοαμερικανικής ηπείρου.

Η τεράστια χερσαία μάζα της βρίσκεται στην τεκτονική πλάκα της Βόρειας Αμερικής και πιο κοντά στον Καναδά παρά στην Ευρώπη.

Ωστόσο, η Γροιλανδία είναι σταθερά τοποθετημένη στην πολιτιστική και πολιτική σφαίρα της Ευρώπης, ιδίως μέσω της μακρόχρονης σύνδεσής της με τη Δανία.

Μια πλήρης ιστορία της «ιδιοκτησίας» της Γροιλανδίας

Για χιλιάδες χρόνια της προϊστορίας, οι Παλαιο-Εσκιμώοι δρούσαν στη Γροιλανδία αναζητώντας να ξεκλειδώσουν τις δυνατότητές της μέσω της πρόσβασης στα απέραντα κυνηγετικά της εδάφη.

Όμως η επιβίωση για αυτούς τους πληθυσμούς ήταν μια συνεχής πρόκληση, που απαιτούσε βαθιά γνώση των μεταβαλλόμενων ρυθμών των εποχών της Αρκτικής.

Υπήρχαν Ινουίτ στη Γροιλανδία πολύ πριν «ανακαλυφθεί»

Η Γροιλανδία υπήρχε σε αυτή την κατάσταση ως σπίτι για μικρούς πληθυσμούς που περνούσαν από εκεί για τουλάχιστον 4.500 χρόνια, μέχρι την άφιξη του Έρικ του Κόκκινου μεταξύ 982 και 985 μ.Χ.

Ο Έρικ ο Κόκκινος

Η πρώτη πραγματική «ιδιοκτησία» της Γροιλανδίας με την επίσημη έννοια μπορεί να αποδοθεί στην άφιξη του Έρικ του Κόκκινου στα τέλη του 10ου αιώνα.

Εξορισμένος από την Ισλανδία επειδή διέπραξε φόνο, ο Έρικ έπλευσε δυτικά και έπεσε πάνω στη Γροιλανδία, ονομάζοντάς την παραπλανητικά Πράσινη Γη σε μια προσπάθεια να προσελκύσει αποίκους.

Έρικ ο Κόκκινος

Αυτό το τέχνασμα απέδωσε: μικροί οικισμοί ρίζωσαν κατά μήκος της νοτιοδυτικής ακτής του νησιού.

Για αιώνες, οι έποικοι άντεξαν, ζώντας από τη γεωργία και το εμπόριο με την Ευρώπη, ακόμη και όταν αγωνίστηκαν ενάντια στο κρύο της Μικρής Εποχής των Παγετώνων.

Αλλά ενώ οι Σκανδιναβοί έβλεπαν τη Γροιλανδία ως το μακρινό τους φυλάκιο, δεν ήταν ποτέ πραγματικά δική τους.

Μέχρι τον 15ο αιώνα, καθώς η εποχή των Βίκινγκς είχε ξεθωριάσει, οι σκανδιναβικοί οικισμοί στο νησί είχαν εξαφανιστε.

Η διεκδίκηση της Γροιλανδίας από τη Δανία

Η Γροιλανδία θα μπορούσε να είχε εξαφανιστεί από τους ευρωπαϊκούς χάρτες αν δεν υπήρχε ο Χανς Έγκεντε, ένας Δανός-Νορβηγός ιεραπόστολος με ένα τολμηρό όραμα.

Το 1711, ο Έγκεντε ξεκίνησε μια εκστρατεία για να πείσει το στέμμα να υποστηρίξει το ταξίδι του στη Γροιλανδία, δήθεν για να προσηλυτίσει τους εναπομείναντες Σκανδιναβούς αποίκους στον χριστιανισμό.

Φτάνοντας στη Γροιλανδία το 1721 , ο Έγκεντε βρήκε αντί για Σκανδιναβούς παγανιστές που περίμενε, βρήκ κοινότητες Ινουίτ να ζουν σε έναν κόσμο βαθιά διαφορετικό από τον δικό του.

Παρά ταύτα, ο Έγκεντε παρέμεινε στη Γροιλανδία, και ελλείψει των σκανδιναβικών πληθυσμών, δημιούργησε σχέσεις με τους Ινουίτ «Καλαλίτ» .

Αυτή η αποστολή σηματοδότησε την αρχή της σύγχρονης διεκδίκησης της Γροιλανδίας από τη Δανία, και ο Έγκεντε ίδρυσε την πρωτεύουσα του νησιού, το Γκόντθομπ, γνωστό σήμερα ως Νουκ, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο νησί.

Μετά την εκστρατεία του, το νησί έγινε στη συνέχεια τόπος δανικών αποικιών και ενσωματώθηκε στο δανικό κράτος από την επιθυμία για επέκταση.

Για αιώνες, ο δανικός έλεγχος της Γροιλανδίας ήταν περισσότερο συμβολικός παρά πρακτικός.

Παλιά γκραβούρα των φυλών της Γροιλανδίας, 19ος αιώνας

Το εν πολλοίς αφιλόξενο τοπίο του νησιού φαινόταν ως επί το πλείστον άσχετο με τις παγκόσμιες υποθέσεις, μια μακρινή γη στην περιφέρεια που δεν ενδιέφερε ιδιαίτερα τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες της Ευρώπης.

Αλλά αυτή η αντίληψη θα άλλαζε δραματικά τον 20ό αιώνα, όταν η Γροιλανδία βρέθηκε ξαφνικά στο κέντρο των παγκόσμιων υποθέσεων.

Γιατί η Γροιλανδία είναι τόσο σημαντική για τις ΗΠΑ;

Η γερμανική κατοχή της Δανίας το 1940 έσπρωξε τη Γροιλανδία στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος: αποκομμένη από τον αποικιακό προστάτη της, η Γροιλανδία στράφηκε τώρα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες για προστασία.

Η γερμανική εισβολή στη Δανία οδήγησε σε μια γρήγορη νίκη την άνοιξη του 1940.

Οι Αμερικανοί, έχοντας στο νου τους τη στρατηγική θέση της Γροιλανδίας στον Βόρειο Ατλαντικό, εγκατέστησαν γρήγορα βάσεις εκεί για να προφυλαχθούν από τις ναζιστικές επιδρομές.

Αυτές δημιουργήθηκαν στη δυτική και την ανατολική ακτή για να στέλνουν αεροσκάφη στην Ευρώπη και να παρέχουν βάσεις από τις οποίες οι συμμαχικές δυνάμεις θα μπορούσαν να εξαπολύουν επιθέσεις κατά των γερμανικών υποβρυχίων.

Αυτό καθιέρωσε το νησί ως βάση καθ’ όλη τη διάρκεια της Μάχης του Ατλαντικού, της μεγαλύτερης συνεχούς στρατιωτικής εκστρατείας του πολέμου.

Εν τω μεταξύ, η Γροιλανδία προσέφερε μοναδικές ευκαιρίες για τη συλλογή μετεωρολογικών πληροφοριών για την πρόγνωση του καιρού, καθώς οι Σύμμαχοι προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν πλεονέκτημα έναντι του γερμανικού στρατού.

Κατά συνέπεια, το 1941, Γροιλανδοί και Αμερικανοί δημιούργησαν από κοινού την περίπολο έλκηθρων, η οποία αποτελούνταν από μικρές και ευέλικτες ομάδες Γροιλανδών και σκύλων έλκηθρων για να εντοπίζουν και να καταστρέφουν τους γερμανικούς σταθμούς.

Όταν ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έληξε το 1945, η θέση της Γροιλανδίας στην παγκόσμια ασφάλεια ήταν πλέον εντυπωσιακά ξεκάθαρη.

Η Γροιλανδία στον Ψυχρό Πόλεμο

Όταν σύντομα ξεκίνησε ο Ψυχρός Πόλεμος, οι ζώνες της Αρκτικής, που κάποτε θεωρούνταν δευτερεύουσα υπόθεση, ήταν πλέον ζωτικής στρατηγικής σημασίας.

Κατά συνέπεια, οι ΗΠΑ  μίσθωσαν γη από τη Δανία για να εκμεταλλευτούν και πάλι τις ευκαιρίες της Γροιλανδίας και να κατασκευάσουν την αεροπορική βάση Thule.

Για τον αμερικανικό στρατό, η Γροιλανδία ήταν πλέον ένα πολύτιμο πιόνι σε ένα παγκόσμιο παιχνίδι ισχύος.

Η βάση Thule

Για τους Ινουίτ που ζούσαν κοντά στη Thule, ωστόσο, αυτή η ξαφνική μεταμόρφωση είχε κόστος. Ολόκληρες κοινότητες εκτοπίστηκαν για να δημιουργηθεί η βάση, και η ζωή τους διαταράχθηκε από αποφάσεις που ελήφθησαν χιλιάδες μίλια μακριά.

Ο Ψυχρός Πόλεμος μπορεί να είχε τελειώσει, αλλά οι δυνατότητες της Γροιλανδίας στο παιχνίδι της γεωπολιτικής είχαν αυξηθεί σημαντικά.

Η Γροιλανδία σήμερα

Έκτοτε, το λιώσιμο των πάγων αποκάλυψε τεράστια αποθέματα πετρελαίου, φυσικού αερίου και ορυκτών σπάνιων γαιών, προκαλώντας το ανανεωμένο ενδιαφέρον διεθνών εταιρειών και κυβερνήσεων.

Το άγαλμα του Χανς Έγκεντε στο Νούκ στις 21 Ιουνίου με τη λέξη «αποαποικιοποίηση» και κόκκινη μπογιά πάνω του

Πηγή: BBC

Νέες ναυτιλιακές διαδρομές, που κατέστησαν δυνατές λόγω της κλιματικής αλλαγής, έφεραν τη Γροιλανδία στο επίκεντρο του αρκτικού εμπορίου, αν και ο δανικός έλεγχος στο νησί έχει μειωθεί.

Αφού απέκτησε αυτοδιοίκηση το 1979 και περαιτέρω ενισχυμένη αυτονομία το 2009, η Γροιλανδία χάραξε μια πορεία προς την αυτοδιάθεση, διατηρώντας παράλληλα τη θέση της ως δανικό έδαφος.