Σκιές πάνω από τον Ρούμπενς

07:03 28/2/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Αμφιβολίες σχετικά με το αν ο Πίτερ Πολ Ρούμπενς ζωγράφισε τον πίνακα «Σαμψών και Δαλιδά» (1608-9) που βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου έχουν αναζωπυρωθεί από νέα στοιχεία. Σαράντα πέντε χρόνια μετά την αγορά του σε ρεκόρ τιμής, τότε, ο πίνακας απορρίπτεται ως αντίγραφο ενός χαμένου πίνακα του φλαμανδού δασκάλου του 17ου αιώνα, που δημιουργήθηκε τον 20ο αιώνα.

Μια λεπτομερής στυλιστική σύγκριση μεταξύ του πίνακα και των «αναμφισβήτητων» έργων του Ρούμπενς θα παρουσιαστεί

τον Μάρτιο από την ιστορικό τέχνης Ευφροσύνη Δοξιάδη σε βιβλίο και διάλεξη στο King’s College London. Θα υποστηρίξει ότι «οι ρέουσες, στριφογυριστές πινελιές που χαρακτηρίζουν τόσο πολύ τον Ρούμπενς δεν φαίνονται πουθενά» στον πίνακα «Σαμψών και Δαλιδά».

Επισημαίνει ότι ο Ρούμπενς ποτέ δεν θα είχε κόψει τα δάχτυλα των ποδιών του Σαμψών και ότι τέτοιες λεπτομέρειες διαφέρουν από τα σύγχρονα αντίγραφα του «χαμένου» πρωτοτύπου του. Επιπλέον αναφέρει τη μαρτυρία του εκλιπόντα Γιαν Μποσελάερς, τραπεζίτη και γνώστη της τέχνης, η οποία αντικρούει τον ισχυρισμό της Εθνικής Πινακοθήκης ότι το πίσω μέρος του πίνακα είχε κολληθεί σε ένα φύλλο ξυλοσανίδας «πιθανότατα κατά τη διάρκεια του [20ού] αιώνα». Ο Μποσελάερς είχε στην κατοχή του μια παλιά φωτογραφία του πίνακα εκτός πλαισίου πριν από την πώλησή του το 1980, υποδηλώνοντας ότι είχε κολληθεί σε ξυλοσανίδα μετά από εκείνη την ημερομηνία.

Ο Μάικλ Ντέιλι, διευθυντής της ArtWatch UK, ο οποίος έχει ερευνήσει εκτενώς τον πίνακα – αποκαλύπτοντας επιπλέον στοιχεία που αμφισβητούν την απόδοσή του στον Ρούμπενς – χαρακτήρισε την αποκάλυψη του Μποσελάερς ως «δυναμίτη». Και αναφέρει επίσης ένα έγγραφο που δείχνει ότι τον πίνακα αγόρασε το 1929 ένας γερμανός έμπορος από έναν βραζιλιάνο συντηρητή ονόματι Γκαστόν Λεβί, που υπήρξε μέλος του κύκλου του ισπανού καλλιτέχνη Χοακίν Σορόγια ι Μπαστίδα στη Μαδρίτη. Ο Σορόγια και οι μαθητές του είχαν τη συνήθεια να αντιγράφουν παλιούς δασκάλους ως άσκηση για την εκμάθηση κλασικών τεχνικών, υποστηρίζει η Δοξιάδη. Και προτείνει ότι ο Λεβί και οι συμφοιτητές του ανέλαβαν την πρόκληση να αναδημιουργήσουν το χαμένο αριστούργημα, βασιζόμενοι σε σύγχρονα αντίγραφα.

Το 2021, δοκιμές μέσω τεχνητής νοημοσύνης έδειξαν ότι κατά 91% το εν λόγω έργο δεν είναι αυθεντικό. Η Δοξιάδη ισχυρίζεται ότι λίγο πριν από τον θάνατό του το 1997, ο φιλόσοφος σερ Ισαάια Μπέρλιν, ο οποίος είχε διατελέσει επίτροπος της Εθνικής Πινακοθήκης, της εκμυστηρεύτηκε σε ιδιωτική συνομιλία που είχαν ότι πίστευε πως οι αμφιβολίες της ήταν βάσιμες και ότι «η αλήθεια στο τέλος θα αποκαλυφθεί».