Τα 23 «ανάκτορα» εκτός του Τατοΐου

17:05 9/11/2023 - Πηγή: Τα Νεα

Ποιο είναι το αόρατο νήμα που συνδέει τα πρώην βασιλικά κτήματα στο Τατόι με το Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων; Ενα ΚΑΠΗ στο Νέο Ηράκλειο με το νησιωτικό σύμπλεγμα των Πεταλιών στην Εύβοια; Και ένα κτίριο στο σημείο όπου δένουν τα κρουαζιερόπλοια στον Πειραιά με το Μέγαρο της Δουκίσσης Πλακεντίας;

Είναι μερικά μόνο από τα 24 γνωστά, αλλά κατά κύριο λόγο «άγνωστα» στο ευρύ κοινό,

ανάκτορα που είναι διάσπαρτα στην Ελλάδα. Κτίρια που χτίστηκαν επί τούτου ή φιλοξένησαν τις κατά καιρούς βασιλικές οικογένειες της χώρας και άλλα που σχεδιάστηκαν από διάσημους αρχιτέκτονες της εποχής, όπως ο Ερνέστος Τσίλλερ και ο Θεόφιλος Χάνσεν, αλλά έμειναν στα χαρτιά. Οσα υφίστανται είναι κηρυγμένα μνημεία και καταγεγραμμένα στον χάρτη του αρχαιολογικού κτηματολογίου.

Οι ιστορίες αρκετών εξ αυτών όπως και ορισμένων που δεν υλοποιήθηκαν χώρεσαν σε κιβώτια, μπαούλα και βαλίτσες και μεταφέρθηκαν στον στάβλο, στο βουστάσιο και σε άλλα κτίρια του Τατοΐου και εντάσσονται στα 44.000 και πλέον αντικείμενα που έχουν καταγραφεί επί συνόλου 100.000, τα οποία χρονολογούνται από το 1860 έως και το 1967. Θα παρουσιαστούν, δε, την Παρασκευή στη διημερίδα που διοργανώνει η Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού από την αρχαιολόγο Χριστίνα Ρωμάνου επί τη ευκαιρία της επίσημης καταγραφηìς και τεκμηριìωσης των συλλογωìν του πρωìην βασιλικουì κτηìματος Τατοϊìου στο Εθνικοì Αρχειìο Μνημειìων.

Στην ίδια θέση όπου το 1788 στεκόταν το σαράι του Αλή Πασά, στο Κάστρο των Ιωαννίνων, σκόπευε να χτίσει η βασιλική οικογένεια το 1958 την έπαυλή της. Τα σχέδια του κτιρίου εντοπίστηκαν στο Τατόι, σε ένα χαρτοκιβώτιο με υλικό που προερχόταν από το Μέγαρο Δουκίσσης Πλακεντίας (στο οποίο κατοικούσε από το 1961 έως το 1964 ο τότε διάδοχος Κωνσταντίνος Β΄). Ο αρχιτέκτονας της αυλής Αλέξανδρος Μπαλτατζής κλήθηκε να σχεδιάσει την έπαυλη μετά την κατεδάφιση του ερειπωμένου από τους βομβαρδισμούς του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στρατιωτικού νοσοκομείου, το οποίο είχε διαδεχθεί ένα τουρκικό νοσηλευτικό ίδρυμα που είχε με τη σειρά του φτιαχτεί πάνω στις στάχτες της οικίας του Αλή Πασά. Από το 1995 στη βασιλική έπαυλη στεγάζεται το Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων. Στο χαρτοκιβώτιο, δε, βρέθηκαν και σχέδια του ίδιου αρχιτέκτονα για μια ανεκτέλεστη βασιλική έπαυλη στη Θεσσαλονίκη.

«Κι αν η έπαυλη στο Ιτς Καλέ έγινε πραγματικότητα, το θερινό ανάκτορο νεογοτθικού ρυθμού στους Πεταλιούς, παρά το γεγονός ότι έφερε την υπογραφή του Ερνέστου Τσίλλερ, έμεινε στα χαρτιά», λέει στα «ΝΕΑ» η Χριστίνα Ρωμάνου. Λάτρης της θάλασσας και της ιστιοπλοΐας, ο Γεώργιος Α΄, στις αρχές της δεκαετίας του 1870, θέλησε να χτίσει το θερινό ανάκτορό του στο Μεγάλο Πετάλι, το μεγαλύτερο νησί από τη συστάδα των συνολικά δέκα νησιών των Πεταλιών στον Νοτιοανατολικό Ευβοϊκό, τα οποία είχαν προσφερθεί ως γαμήλιο δώρο στην Ολγα από τον τσάρο Νικόλαο Β΄. Η δύσκολη πρόσβαση και το άνυδρο του νησιού οδήγησαν τελικά στην αναβολή των σχεδίων.

Το ΚΑΠΗ στο Νέο Ηράκλειο

Οι θαμώνες του ΚΑΠΗ στη διασταύρωση των οδών Πεύκων και Φιλυρών στο Νέο Ηράκλειο ίσως να μη γνωρίζουν ότι συχνάζουν στην αλλοτινή θερινή κατοικία της πριγκίπισσας Αλίκης, συζύγου του Ανδρέα, γιου του Γεωργίου και της Ολγας, μητέρας του συζύγου της Ελισάβετ της Αγγλίας Φίλιππου. Η βίλα του 1920 που ανήκε αρχικά σε ιδιώτες φιλοξενούσε στην εποχή της Αλίκης τη γυναικεία Χριστιανική Αδελφότητα της Μάρθας και της Μαρίας, η οποία διοργάνωνε συσσίτια και διέθετε μικρό ιατρείο. Οταν η Αλίκη έφυγε από την Ελλάδα το 1967 για να μετακομίσει με τον γιο της στο Μπάκιγχαμ, δώρισε την έπαυλη στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και ύστερα από πολλές περιπέτειες πέρασε στα χέρια του τοπικού δήμου.

Στα σχέδια – κι ας έφεραν την υπογραφή του Θεόφιλου Χάνσεν – έμεινε και το θερινό ανάκτορο του Γεωργίου Α’ στην Πειραϊκή λόγω υψηλής επικινδυνότητας του σημείου που του είχε παραχωρήσει ο Δήμος Πειραιά το 1883. Ο χώρος έγινε πάρκο και δίπλα στην προκυμαία χτίστηκε ένα μικρό πολυγωνικό κυνηγετικό περίπτερο με υλικό από το γειτονικό Κονώνειο Τείχος! Το Παλατάκι, σήμερα, βρίσκεται στο σημείο όπου δένουν τα κρουαζιερόπλοια.