Θοδωρής Παπαθεοδώρου: «Θέλω ο αναγνώστης να νιώσει, όχι μόνο να διαβάσει»

09:44 7/7/2021 - Πηγή: Τα Νεα

Με διπλή παρουσία στο ιστορικό μυθιστόρημα μπήκε το 2021 για τον Θοδωρή Παπαθεοδώρου, καθώς κυκλοφορούν πλέον οι τίτλοι «Άγιο αίμα» (Απρίλιος 2021) και «Άγιες ψυχές» (Ιούνιος), αμφότερα από τις εκδόσεις «Ψυχογιός». Τα μυθιστορήματα διαδραματίζονται σε μια περίοδο γνωστή όσο και άγνωστη στις λεπτομέρειές της. Κι αυτή δεν είναι άλλη από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης. Τότε που «στο Σούλι και στα Γιάννενα, στον Μοριά και στα Ψαρά, στη Ρούμελη και στο Μεσολόγγι φτάνει η στιγμή του σηκωμού». Τότε που ήρωες γίνονται «η Λέγκω, ο Σίμος, η Δέσπω, ο Νικόλας, η Αργυρώ και σιμά τους οι Κολοκοτρωναίοι,

οι Τζαβελαίοι, ο Ανδρούτσος, ο Καραϊσκάκης, οι αρματωμένοι της Kλεφτουριάς κι οι απόστολοι της Φιλικής, οι μπουρλοτιέρηδες κι οι καπετάνισσες». Απευθυνθήκαμε στον συγγραφέα για τα βιβλία που προστίθενται στη μεγάλη παραγωγή φέτος εξαιτίας της επετειακής χρονιάς για τα 200 χρόνια από το ξεκίνημα του Αγώνα.

Πόσο μεγάλη έρευνα χρειάστηκε να κάνετε για να αποδώσετε πρόσωπα και καταστάσεις της εποχής στα μυθιστορήματα;

Η έρευνα η οποία προηγείται της συγγραφής ενός ιστορικού μυθιστορήματος είναι το δυσκολότερο κομμάτι όλης της προσπάθειας. Διότι ως έρευνα, δεν εννοώ μόνο την ευκολία με το αφερέγγυο Google, ούτε μόνο τις μελέτες σε αραχνιασμένες βιβλιοθήκες. Εννοώ και επιτόπια έρευνα, με παρατηρήσεις, με συζητήσεις, με γνώση του περιβάλλοντος χώρου και της περιρρέουσας ατμόσφαιρας για να υπάρχει κατά το δυνατόν μια πιστότερη αποτίμηση και περιγραφή του χώρου και των γεγονότων. Το επόμενο δύσκολο κομμάτι είναι το πλάσιμο των μυθιστορηματικών ηρώων, των κεντρικών πρωταγωνιστών. Είναι τρανή υπόθεση να διαθέτουν πνοή ζώσα, να μη δείχνουν ως καρικατούρες, ξύλινοι, χάρτινοι. Να προκαλούν το ενδιαφέρον, να θέλει και να επιδιώκει ο αναγνώστης να ζει μαζί τους, να τους νιώθει, να συμπάσχει. Όλα τούτα απαιτούν μελέτη και σχεδιασμό μακρόχρονο, ειδικά για τέτοια πολυπρόσωπα έργα. Κοντολογίς, για να απαντήσω στην ερώτησή σας, μου πήρε πάνω από δύο χρόνια συνεχούς μελέτης, έρευνας και, αμέσως μετά, συγγραφής.

Υπάρχει σε τέτοια έργα ο κίνδυνος οι χαρακτήρες να μοιάζουν ασυναίσθητα πιο «σημερινοί» απ' όσο πρέπει; Και πώς το αντιμετωπίζετε εσείς;

Ερευνώντας και μελετώντας, πώς αλλιώς; Όχι μόνο ιστορικά δοκίμια, αλλά και λαογραφία και απομνημονεύματα και λογοτεχνία. Τότε μπορείς να κάνεις κτήμα σου τη ντοπιολαλιά και τα χούγια των ανθρώπων, τις συνθήκες ζωής τους και τον τρόπο σκέψης τους. Όλα τούτα είναι ίσως σημαντικότερα από τα καθαυτού γεγονότα καθώς δημιουργούν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, απαραίτητο στοιχείο για να αφουγκραστεί και να νιώσει ο αναγνώστης, όχι μόνο να διαβάσει. Υπάρχει, βεβαίως, και ένας δεύτερος κίνδυνος που συχνά τον βλέπουμε σε μυθιστορήματα και ταινίες εποχής, ειδικά όσον αφορά το 1821. Της γραφικότητας και του γέλωτος εάν το παρακάνει κάποιος.

Πόσο δύσκολο είναι να μεταμορφώσει κανείς ιστορικά πρόσωπα σε μυθιστορηματικούς χαρακτήρες;

Είναι εξαιρετικά δύσκολο γιατί πρέπει να κάνει αυτή τη μετάβαση αν όχι αληθινή, τουλάχιστον αληθοφανή. Δεν μπορείς να βάζεις εύκολα και ανέγνοιαστα λόγια στο στόμα των ιστορικών προσώπων για τον απλούστατο λόγο πως δεν ήσουν παρών, όχι στη ζωή τους, μα ούτε και στην εποχή τους. Ο πλέον ευδόκιμος τρόπος είναι η μελέτη των απομνημονευμάτων ή των βιογραφιών τους. Από εκεί αντιλαμβάνεσαι τον τρόπο που σκεφτόταν και μιλούσαν κι όσο μπορείς χρησιμοποιείς αυτά τα εργαλεία, πάντα με φειδώ, σκέψη και έχοντας ως κριτήριο τον σεβασμό και την ευθύνη απέναντι στα πρόσωπα, ειδικά όταν πρόκειται για εθνικούς μας ήρωες.

Η Άλωση της Τριπολιτσάς είναι ένα από τα συγκλονιστικότερα κεφάλαια όχι μόνο στην ελληνική, αλλά και στην ευρωπαϊκή ιστορία. Ποια είναι τα στοιχεία που σας γοητεύουν προσωπικά στον αγώνα των ανθρώπων της εποχής, όπως αποτυπώνονται στις «Άγιες ψυχές»;

Η απίστευτη για τη δική μας εποχή, ψυχική τους ρώμη και αυταπάρνηση. Η εθνική τους συνείδηση που, επίσης και δυστυχώς, απουσιάζει ολοένα και περισσότερο από τη δική μας εποχή. Και δεν αναφέρομαι μόνο στους ήρωές που όλοι γνωρίζουμε, άνδρες ως επί το πλείστον. Μα και στους απλούς, ανώνυμους ανθρώπους που σήκωσαν ψυχή και μπόι στον δυνάστη. Ειδικά στις γυναίκες. Για τούτο και ιστορώ καταλεπτώς στην αρχή του μυθιστορήματος τη συγκλονιστική θυσία των Σουλιωτισσών στο Ζάλογγο. Και το εκπληκτικό είναι πως παρόμοια γεγονότα απαράμιλλης θυσίας συνέβησαν πολλά κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του λαού μας, στον Αράπιτσα της Νάουσας, στη Χίο, στα Ψαρά και σε πόσους ακόμη τόπους που δεν γνωρίζουμε.

Ποιες αρετές έπρεπε να διαθέτουν οι ήρωές σας και τι έπρεπε να αποφύγετε στη διαμόρφωσή τους;

Οι αρετές είναι ευδιάκριτες νομίζω αφού το μυθιστόρημα διαδραματίζεται την περίοδο του εθνικού μας ξεσηκωμού. Παρεκτός όμως της τόλμης και του ηρωισμού, ένας μυθιστορηματικός πρωταγωνιστής ή πρωταγωνίστρια είναι πάντα άνθρωπος και σύγκαιρα με τις «ηρωικές» αρετές πρέπει να διαθέτει και τις απλές, τις καθημερινές κατά το κοινώς λεγόμενο, τη συμπόνια επί παραδείγματι. Και, επίσης, αδυναμίες όπως έχουμε όλοι. Ειδαλλιώς θα μοιάζει χάρτινος. Ετούτο λοιπόν είναι το κρίσιμο σημείο, να μην πλάσει κανείς ιδεατούς, μονοδιάστατους χαρακτήρες που  δεν θα έχουν τη δύναμη να συνεπάρουν τον αναγνώστη ώστε να ταυτιστεί μαζί τους και να συμπάσχει.

Τι σημαίνει για εσάς προσωπικά η αναζήτηση της εθνικής μνήμης 200 χρόνια μετά το 1821;

Τίποτε περισσότερο από το προφανές. Πως το Εικοσιένα ήταν η ενδοξότερη, λαμπρότερη και σημαντικότερη στιγμή του Ελληνισμού καθώς του χάρισε τη λευτεριά του μετά από τέσσερις αιώνες σκλαβιάς. Αγώνας εθνικοαπελευθερωτικός πρωτίστως και δευτερευόντως κοινωνικός, αλλά όχι με πολιτικάντικους αφορισμούς και μαρξιστικές ονειροφαντασίες. Οι σκλαβωμένοι γύρευαν απεγνωσμένα τη λευτεριά τους και για τούτο σήκωσαν τα άρματα, όσοι λίγοι διέθεταν. Κι ένα κομμάτι γης των απελευθερωμένων τουρκικών τσιφλικιών για ν’ ακουμπήσουν το μέλλον τους, να στηρίξουν τη ζωή τους.  Ήτοι, λευτεριά και ζωή, τα πολυτιμότερα και τότε και σήμερα.

INFO

Θοδωρής Παπαθεοδώρου

«Αγιο αίμα» και «Άγιες ψυχές»