«Το μπουζούκι “αναβαθμίζει” οποιαδήποτε μουσική»

07:12 25/2/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Ο Νίκος Κατσίκης δεν εγγράφεται στο σημερινό μουσικό στερέωμα ως μία ακόμη περίπτωση μπουζουξή. Ανήκει σε εκείνη τη γενιά σολίστ που απενοχοποιημένα αλλά και με αφοσίωση πήγαν το όργανο σε νέα πεδία, το πάντρεψαν με νέους ήχους και εν τέλει το συνδιαμόρφωσαν ως ένα όργανο που οριστικά στέκεται σε κοντσέρτα, ακαδημίες αλλά και στον βασικό του βιότοπο: τη μουσική σκηνή, το κέντρο, εκεί όπου μπορεί να το απολαύσει ακόμη ο απλός κόσμος. Ο Κατσίκης είναι

και ένας στοχαστικός συζητητής.

Πώς ξεκινάει η δική σας ενασχόληση με τη μουσική και ειδικότερα με το μπουζούκι; Διαβάζω πως περάσατε, για παράδειγμα, από τη σχολή του Θέμη Παπαβασιλείου που παρά τη μακρόχρονη πορεία της δεν είναι και ευρέως γνωστή σε μη μουσικούς κύκλους.

Οταν ήμουν 7 χρονών, αποφάσισα να μάθω μπουζούκι… Ο δάσκαλος όμως που δίδασκε μουσική στον Υμηττό, ο Σπύρος Χαρτοφύλακας, ίσως επειδή ήταν Κερκυραίος, με έπεισε να ξεκινήσω μαντολίνο με επιχείρημα ότι το μπουζούκι ήταν μεγάλο για μένα. Επαιξα 6-7 χρόνια σε μαντολινάτες συνοδεύοντας κυρίως την Κερκυραϊκή Χορωδία Αθηνών. Στα 13 επιτέλους αγόρασα το πρώτο μου μπουζούκι με χρήματα από τα κάλαντα. Λίγους μήνες μετά, άρχισα να δουλεύω επαγγελματικά σε ταβέρνες και συναυλίες. Σταθμός στην εξέλιξή μου, ο Θέμης Παπαβασιλείου. Εκτός από ευφυής δάσκαλος και ερευνητής της μουσικής, ξέρει να μεταδίδει την όρεξη για μελέτη και γνώση. Με δίδαξε να γράφω και να διαβάζω μουσική, εκεί μελέτησα για πρώτη φορά κλασικά δεξιοτεχνικά κομμάτια και μου άνοιξε τους μουσικούς ορίζοντες κόντρα στα ρεπερτοριακά στερεότυπα της εποχής.

Ξέρω πως μέσα στα χρόνια είχατε μια αναφορά με διάρκεια και θα ήθελα να μας αναλύσετε τον λόγο. Τον σολίστα Στέλιο Ζαφειρίου.

Πάντα υπήρχαν τραγούδια των οποίων ο ήχος και το παίξιμο του μπουζουκιού με συγκινούσαν ιδιαίτερα. Οταν άρχισα να μελετάω μπουζούκι, συνειδητοποίησα ότι σχεδόν σε όλα έπαιζε ο Στέλιος Ζαφειρίου. Ενας τεράστιος μουσικός του οποίου η προσφορά στο λαϊκό τραγούδι δεν έχει ακόμη εκτιμηθεί. Ακούγοντάς τον κατάλαβα ότι το μπουζούκι μπορεί να εκφράσει συναισθήματα με μοναδικό τρόπο. Του οφείλω ατελείωτες στιγμές συγκίνησης και έμπνευσης. Είχα τη μεγάλη τύχη και τιμή να παίξω μαζί του σε στούντιο και συναυλίες. Θεωρώ τη φιλία και εκτίμησή του ό,τι πιο σπουδαίο στη μουσική μου διαδρομή.

Ανήκετε σε μια γενιά στην οποία, επίσης απενοχοποιημένα, κάνατε πειραματισμούς ήχων με το μπουζούκι, φτιάξατε τους Ραστ (με Αλτή, Βασιλά, Κωνσταντινίδη), δοκιμάσατε πολλά ρεύματα και ιδιώματα – από τζαζ μέχρι λάτιν. Είναι μια αγωνία που εδράζεται και σε μια απ’ τα παλιά δομική αναζήτηση – που έχει καταβολή στον Χιώτη, για παράδειγμα – ή και μια έμμεση απόπειρα να θυμίζετε πως το μπουζούκι δεν είναι μονότροπο όργανο;

Με τους Ραστ το 2000 δοκιμάστηκε μια πολυφωνική και αντιστικτική προσέγγιση στο ρεπερτόριο του μπουζουκιού. Λίγο αργότερα, με τους Los Τre Swing προσπαθήσαμε να παντρέψουμε την gypsy jazz με τον Χιώτη. Αργότερα, σε πιο προσωπικές μου αναζητήσεις, έκανα μεταγραφές κλασικών έργων για μπουζούκι και διασκευές σε ξένο ρεπερτόριο. Για μένα δεν είναι θέμα «αναβάθμισης» του οργάνου… Αντίθετα, πιστεύω ότι η χρήση μπουζουκιού «αναβαθμίζει», δίνει νέα διάσταση σε οποιαδήποτε μουσική. Αρκεί το όργανο να διατηρεί τον ήχο του και η χρήση να γίνεται με αφομοίωση και όχι με μίμηση των ξένων στοιχείων. Στην εποχή μας είναι τουλάχιστον αστείος ο δογματισμός. Ο Μάρκος, ο Τσιτσάνης, ο Ζαμπέτας, ο Χιώτης που υπήρξαν καινοτόμοι ήρθαν σε ρήξη με τα εκάστοτε στερεότυπα. Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμά τους.

Παρά τη διδασκαλία σας και τη μελέτη σας, είστε και σε μαχόμενο πρόγραμμα, στο Αλσος, δίπλα στον Κραουνάκη, και σε τηλεοπτική εκπομπή στην ΕΡΤ («Παρέα» του Γιώργου Κουβαρά). Πόσο εύκολο είναι αυτό για έναν μουσικό σολίστ σε συνδυασμό με την επιβίωση και την έρευνα;

Η γενιά μου έμαθε στον «πόλεμο». Σε εποχές που υπήρχε δουλειά εξελιχτήκαμε και διαμορφωθήκαμε δουλεύοντας. Φέτος παίζω στο Αλσος, Κυριακές πάντα με τον Σταμάτη αλλά και με Νέγκα – Μητσιά κάθε Πέμπτη και Παρασκευή. Παράλληλα με την εβδομαδιαία εκπομπή στην ΕΡΤ και τη διδασκαλία έχω ένα πολύ γεμάτο πρόγραμμα… Ισως κουραστικό, αλλά μου θυμίζει τις παλιές «καλές» εποχές… Δυστυχώς δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για προσωπική δημιουργία, μελέτη και κυρίως για την οικογένεια.

Αναφέρετέ μας, αν θέλετε, ορισμένους ερμηνευτές με τους οποίους έχετε συνεργαστεί και έχουν τη σφραγίδα σας. Σας θυμάμαι, για παράδειγμα, χρόνια με την Αλκηστη Πρωτοψάλτη…

Αναφέρω ενδεικτικά κάποια ονόματα τραγουδιστών, συνθετών και μουσικών… Αρ. Μόσχος, Μπέλλου, Ρεπάνης, Δημητράτος, Αρβανιτάκη, Νταλάρας, Σπανός, Μητσιάς, Τσανακλίδου, Πλέσσας, Δημ. Βύζας, Γ. Μωραΐτης, Κ. Παπαδόπουλος. Οι πιο μακροχρόνιες συνεργασίες μου ήταν με τραγουδίστριες. Στη Δήμητρα Γαλάνη οφείλω πολλά… Αρχικά ότι με «εντόπισε» και με επέλεξε για βασικό της συνεργάτη. Επίσης ότι με μύησε στον κόσμο του Μ. Χατζιδάκι και επηρέασε πολύ την αισθητική μου. Επόμενη η Αλκηστη… Εμφανίσεις γεμάτες ενέργεια, έκρηξη, επαγγελματισμό και εκτός δουλειάς μια φίλη με καρδιά μικρού παιδιού. Μετά η Χαρούλα… Ο παιδικός έρωτας, μια θεά του λαϊκού μας πολιτισμού… Τεράστια ψυχή, όπως ακριβώς ακούγεται όταν τραγουδάει. Η συνεργασία μαζί της νομίζω με έκανε καλύτερο άνθρωπο και σίγουρα μου άλλαξε τη ζωή. Και τέλος από το 2012 η Γιώτα Νέγκα, η μεγαλύτερη σύγχρονη λαϊκή ερμηνεύτρια. Κοινές αγάπες, κοινές ανησυχίες, οικογένειά μου…

Τι χώρο έχει σήμερα το μπουζούκι στο ελληνικό τραγούδι, αν έχει;

Αν το ελληνικό τραγούδι σήμερα είναι η τραπ με τα διάφορα παράγωγά της και το φτηνό λαϊκο-ποπ, χαίρομαι που δεν υπάρχει χώρος για το μπουζούκι. Σίγουρα πάντως δεν πρόκειται να χαθεί…

Θεωρείτε πως υπάρχει μια στροφή στο λαϊκό και στην κλασική λαϊκή ορχήστρα δεκαετίας ’50;

Δυστυχώς ή ευτυχώς, το λαϊκό τραγούδι επανέρχεται στην επικαιρότητα όταν πεθαίνει κάποιος από τους μεγάλους συνθέτες και τραγουδιστές… Ζαμπέτας, Καζαντζίδης, Πόλυ Πάνου, Καίτη Γκρέυ… Επίσης με επετειακά αφιερώματα και ταινίες, όπως πρόσφατα το «Υπάρχω». Νομίζω όμως ότι η πιο ουσιαστική στροφή στο λαϊκό προέρχεται από τους νέους που αποφοιτούν από μουσικά γυμνάσια και πανεπιστήμια… Παιδιά που μελετάνε σοβαρά το λαϊκό ρεπερτόριο και στην πορεία εκφράζονται και βιοπορίζονται από αυτό… Παρά τις όποιες ενστάσεις μου επί της διαδικασίας, η μουσική παιδεία των νέων είναι η μόνη ελπίδα.