Βανδαλισμοί έργων τέχνης στην Ελλάδα, μια παλιά ιστορία

11:01 16/3/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Βουλευτής μπούκαρε στην Εθνική Πινακοθήκη και βανδάλισε έργα τέχνης. Πρωτόγνωρη είδηση για τη χώρα μας, παρότι έχουμε δει βουλευτές να κάνουν και χειρότερα. Κι αν η ιδιότητα του δράστη είναι που καθιστά την είδηση πρωτοφανή, η πράξη καθεαυτή δεν είναι καθόλου. Οι περισσότερες καταστροφές έργων τέχνης – σε ιδιωτικούς, αλλά και δημόσιους χώρους – στον τόπο μας, συνοδεύονται κυρίως από θρησκομανία ή ηθικολογικά κίνητρα και δευτερευόντως από πολιτικά. Υπάρχει βέβαια πάντα και η ανόθευτη βλακεία, όπως στην περίπτωση του γκραφίτι πάνω από την τοιχογραφία του Στέλιου Φαϊτάκη, που αποχαιρετούσε τον

δημιουργό καταστρέφοντας το έργο του…

Τα τελευταία χρόνια στους βανδάλους έχουν προστεθεί και οι περιβαλλοντιστές, με πάνω από 60 καταγεγραμμένες επιθέσεις σε μουσεία όλου του κόσμου την περασμένη χρονιά, με σούπες, μπογιές, καφέδες και ό,τι άλλο μπορεί κανείς να πετάξει σε έναν πίνακα. Δύσκολο να μπεις στο μυαλό ενός ανθρώπου που καταστρέφει ένα έργο υψηλής τέχνης για να διαμαρτυρηθεί. Ισως να σκέφτονται πως όσο πιο διάσημος ο στόχος, τόσο μεγαλύτερος ο ντόρος. Ετσι, έχουν καταστραφεί έργα παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από κορυφαίους καλλιτέχνες. Πικάσο, Κλιμτ, Μονέ, Ρέμπραντ, Βαν Γκογκ…

Τα έργα του διαβόλου. Ή «παραγγελίες του σατανά» ή «προσβάλλουν τον χριστιανισμό» ή «πώς είναι δυνατόν να τα βλέπουν τα παιδιά μας», είναι συνήθως οι φράσεις που ακούγονται από τους δράστες των επιθέσεων. Οπως συνέβη και τώρα… «Προσβάλλουν τη θρησκεία!» φώναζε ο βουλευτής – καταστροφέας. «Χαμός στην Εθνική Πινακοθήκη για τη βλασφημία στην Παναγία μας» γράφτηκε λίγο αργότερα στον προσωπικό του λογαριασμό στα κοινωνικά δίκτυα.

Δεν μιλάμε απλώς για διαμαρτυρίες από επίσημους φορείς ή γραφικούς πολίτες, που πήγαιναν – ας πούμε – έξω από τις παραστάσεις του Τζίμη Πανούση επειδή ένιωθαν προσβεβλημένοι από τις αφίσες του ή έξω από θέατρα ζητώντας το κατέβασμα παραστάσεων (βλ. «Corpus Christi», 2012)… Ούτε μιλάμε για την απόσυρση έργων ύστερα από πολιτικές πιέσεις, όπως είχαμε δει το 2007 στην Art-Athina, όταν ύστερα από καταγγελία του βουλευτή τότε του ΛΑΟΣ Αδωνη Γεωργιάδη κατασχέθηκε από την αστυνομία έργο τέχνης και συνελήφθη ο διευθυντής της έκθεσης! Εδώ μιλάμε για άλλη πίστα…

Η ΛΙΣΤΑ ΤΗΣ ΝΤΡΟΠΗΣ.Επιθέσεις σε έργα τέχνης στο πρόσφατο παρελθόν έχουν γίνει στο Μουσείο Μπενάκη και στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, με baby oil! Επίσης, σε δύο μουσεία στη Μακεδονία (Πέλλα και Βεργίνα) με ψεκασμό μπογιάς… Η λίστα είναι μεγάλη. Αν μπορούν να καταστραφούν με σχετική ευκολία έργα σε κλειστούς προστατευμένους χώρους, σκεφτείτε τι γίνεται με τα έργα που βρίσκονται απροστάτευτα σε δημόσια θέα. Δεν θα ξεχάσω το μουτζουρωμένο με μαύρο σπρέι πρόσωπο του Κωστή Παλαμά, που γεμάτος περίσκεψη κρατάει το κεφάλι του στην οδό Ακαδημίας ή τον «Παλαιστή» και τον «Ερμή» στην πλατεία Συντάγματος, που συχνά λαβώνονται.

Ο «Ξυλοθραύστης», το γλυπτό του Δημήτρη Φιλιππότη, βανδαλίστηκε για πρώτη φορά το 1910, με μπογιά και καυστικό υγρό, για δεύτερη φορά το 1912, ενώ το 1914 τον λιθοβόλησαν!

Ο βασανισμένος «Ξυλοθραύστης».Την ώρα που η Εκκλησία αντί να καταδικάσει τον βανδαλισμό καταδικάζει την τέχνη στο τελευταίο περιστατικό στην Εθνική Πινακοθήκη, θυμήθηκα και την περίπτωση του ταλαίπωρου «Ξυλοθραύστη». Του εκπληκτικού γλυπτού που κοσμεί μέχρι σήμερα την Αθήνα. Παρότι δείχνει τόσο δυνατός, το γλυπτό του μέγιστου γλύπτη Δημήτρη Φιλιππότη δεν γλίτωσε… Ο πρώτος του βανδαλισμός καταγράφεται το 1910, με μπογιά και καυστικό υγρό, ενώ το 1912 κάποιος άλλος βλάκας έσπασε τα γεννητικά του όργανα (για λόγους σεμνοτυφίας). Το 1914 τον λιθοβόλησαν! Ναι, το άγαλμα! Σήμερα με εμφανή τα σημάδια του σπάει με τα γυμνά του μέλη το ξύλο απέναντι από το Καλλιμάρμαρο…

Θεός Phylax…ει!«Δεν στενοχωριέμαι τόσο για την καταστροφή του “Phylax” στο Φάληρο, όσο για το τι σηματοδοτεί αυτή η συμπεριφορά σε κοινωνικό επίπεδο», δήλωνε ο Κωστής Γεωργίου, δημιουργός του επιβλητικού κατακόκκινου γλυπτού που είχε τοποθετηθεί σε δημόσιο χώρο στο Παλαιό Φάληρο, όταν το 2018 μια ομάδα κουκουλοφόρων προσέγγισαν το άγαλμα με ένα τζιπ και ένα ημιφορτηγό, το έδεσαν με σκοινιά και το πέταξαν στο έδαφος σπάζοντάς το. Είπαν πως ήταν έργο του Σατανά!

Οι στόχοι των βανδάλων.Βασικοί στόχοι των καταστροφέων – που συνήθως είναι και υπέρμαχοι του ολοκληρωτισμού – είναι δύο. Ο πρώτος, τα διαπιστευτήρια «παλικαροσύνης» που θα λάβουν από τις σκοταδιστικές αυλές τους, λειτουργώντας ως σκιώδεις αρχισυμμορίτες που επέδειξαν τόλμη! Ο δεύτερος στόχος είναι η βίαιη εξαφάνιση του έργου από τη δημόσια έκθεση. Το πρώτο συνήθως το επιτυγχάνουν και είναι έτοιμοι να φωτογραφιστούν περήφανοι για την ηρωική τους πράξη. Στο δεύτερο τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά για αυτούς. Τα έργα παίρνουν ακόμη μεγαλύτερη δημοσιότητα, οι καλλιτέχνες γίνονται πιο γνωστοί και ο κόσμος μοιράζεται την εικόνα τους στα social media ως ένδειξη υποστήριξης στον καλλιτέχνη, αλλά και αντίδρασης στην ολοκληρωτική λογική.

Ευτυχώς, πάντως, που οι βανδαλιστές είναι άσχετοι από τέχνη, αλλιώς τώρα θα «κλαίγαμε» και τα έργα του Γκόγια, που ήταν κι αυτά μέρος της έκθεσης «Η σαγήνη του αλλόκοτου», η οποία συνεχίζεται στην Εθνική Πινακοθήκη.