Υπάρχει ηθικός τρόπος αντιμετώπισης της σύγκρουσης;

17:04 5/11/2023 - Πηγή: Τα Νεα

Όσοι πιστεύουν ότι οι καλοί σκοποί μπορούν και πρέπει να επιδιωχθούν με κάθε μέσον είναι απλούστατα αήθεις. Στην περίπτωση του παλαιστινιακού σκοπού τίθεται ένα επιπλέον ερώτημα: όντως η σχετική πλειοψηφία των Παλαιστινίων -ιδιαίτερα στη Λωρίδα της Γάζας, που καταδυναστεύεται από έξαλλους ισλαμιστές- διεκδικεί, εκτός από ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος («καλός» σκοπός), την καταστροφή του Ισραήλ («κακός» σκοπός); Ούτως ή άλλως, αυτοί που πιστεύουν ότι ο σκοπός

αγιάζει τα μέσα δεν πολυενδιαφέρονται ούτε για το ηθικό περιεχόμενο του αρχικού σκοπού.

Οι αντιδράσεις στην πρόσφατη επίθεση της Χαμάς εναντίον αμάχων, όπως παλαιότερα οι αντιδράσεις στην επίθεση στη Νέα Υόρκη, ή στο Charlie Hebdo, ή στο Μπατακλάν, έδειξαν την ηθική πυξίδα του καθενός από μας. Αν φρονούμε ότι το να σκοτώνονται και να υποφέρουν αθώοι είναι «αναγκαίο κακό» εφόσον έτσι συμψηφίζονται γεγονότα του παρελθόντος ή εξυπηρετείται ο «σκοπός», είτε δεν έχουμε ηθική πυξίδα, είτε η πυξίδα μας έχει χαλάσει. Το ίδιο συμβαίνει αν κρίνουμε τις θηριωδίες σε συνάρτηση με το ποιος είναι το θύμα. Άραγε ο βομβαρδισμός της Δρέσδης και η ρίψη των ατομικών βομβών στις ιαπωνικές πόλεις το 1945 μπορούν να δικαιολογηθούν επειδή εξασφάλιζαν τη νίκη των «καλών» στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Και επειδή, τα θύματα ήσαν από την «κακή» πλευρά; Όχι και πάλι όχι. Πρώτον, διότι ήσαν άμαχοι· δεύτερον, διότι επρόκειτο για μαζική εξόντωση· τουτέστιν, για πράξη εξ ορισμού εγκληματική.

Οι κανόνες του πολέμου είναι καθορισμένοι: παρά το κλισέ ότι στον έρωτα και στον πόλεμο όλα επιτρέπονται, πολλά είναι εκείνα που δεν επιτρέπονται. Όταν δεν έχει κηρυχθεί πόλεμος, οι πράξεις βίας ισοδυναμούν με τρομοκρατία -και βεβαίως, είναι αυτονόητο ότι η τρομοκρατία δεν μπορεί να διακριθεί σε καλή (αριστερή, «αντι-αποικιοκρατική», «αντι-ιμπεριαλιστική) και κακή (δεξιά, καπιταλιστική κτλ.) Παρ’ όλ’ αυτά, όπως όλοι ξέρουμε, μέσω φαντασιακού ή πραγματικού ηθικού πλεονεκτήματος διαπράττονται φρικαλεότητες: είναι ένας από τους λόγους που οι ένοπλες επαναστάσεις πρέπει να αποφεύγονται· το τίμημα -οι απώλειες, τα συλλογικά τραύματα- είναι δυσανάλογο με το πολιτικό και κοινωνικό κέρδος.

Μετά την πολυαίμακτη ισλαμιστική επίθεση, η άκρα αριστερά στις δυτικές χώρες, από το ΚΚΕ μέχρι την Ανυπότακτη Γαλλία και τους Αμερικανούς Σοσιαλιστές, χαρακτήρισαν τη Χαμάς «κίνημα αντίστασης» ταυτίζοντάς τη με το σύνολο των Παλαιστινίων. Η άγνοια της ιστορίας και των γεωπολιτικών δεδομένων είναι, για μια ακόμα φορά, τερατώδης: πολλοί άνθρωποι, είτε από τον χώρο της αριστεράς, είτε από τον ευρύτερο αντισημιτικό χώρο, παραμένοντας προσκολλημένοι σε αναχρονιστικές αναλύσεις και ιδεοληψίες, αντιδρούν με συνθήματα, με λέξεις-κλειδιά όπως «γενοκτονία», «αποικιοκρατία», «ρατσισμός» και «απαρτχάιντ» που δεν πολυταιριάζουν στο εν λόγω συγκείμενο. Έτσι, πολλοί (ακρο)αριστεροί διανοούμενοι εκδήλωσαν ικανοποίηση για την έκθεση ωμοτήτων της Χαμάς -στην πραγματικότητα του Ιράν- άλλοι κράτησαν ίσες αποστάσεις για να μη χαρακτηριστούν αποικιοκράτες, αντισημίτες, ισλαμοφοβικοί κτλ., ενώ το άλλο είδος των δειλών σιώπησε όπως κάνει πάντοτε. Κανείς επιφανής Παλαιστίνιος δεν καταδίκασε την παλαιστινιακή τρομοκρατία: για παράδειγμα, ο Ταρίκ Άλι, Βρετανός διανοούμενος παλαιστινιακής καταγωγής, πασίγνωστος από τη συμμετοχή του στη New Left, μας υπενθύμισε αληθινά ή θρυλούμενα ισραηλινά ατοπήματα χωρίς να πει λέξη εναντίον της Χαμάς, της Χεζμπολά ή του Ιράν. Αντιθέτως, δήλωσε ότι «η εκλεγμένη ηγεσία στη Γάζα» («εκλεγμένη» από τις εκλογές του 2006 που διεξήχθησαν υπό συνθήκες εκφοβισμού) «πρέπει να απαντήσει στην ισραηλινή κατοχή με οποιοδήποτε μέσο διαθέτει». Συγχαρητήρια Ταρίκ: με κάτι τέτοια εξευτελίστηκε η New Left. Όσο για τους Ισραηλινούς, ακούγονται πολλές αντιπολιτευόμενες φωνές: περίπου ο μισός πληθυσμός του Ισραήλ και μεγάλο μέρος της διασποράς ζητούν να βρεθεί ειρηνική λύση. Άλλωστε, υπάρχουν πολλοί αριστεροί Εβραίοι δημόσιοι διανοούμενοι, κυρίως διδάσκοντες σε ελίτ πανεπιστήμια, οι οποίοι εκφράζονται άνευ όρων υπέρ των Παλαιστινίων: άλλη διαστροφή αυτή· μια εκδήλωση πολιτικής ορθότητας που μοιάζει με απέχθεια του εαυτού.

Αν πίστευα στον μύθο των αριστερών αξιών θα έλεγα ότι η στάση της αριστεράς υπέρ της παλαιστινιακής τρομοκρατίας -όπως παλιότερα υπέρ της ιρανικής ισλαμιστικής επανάστασης προδίδει αυτές τις αξίες. Αλλά δεν πιστεύω. Η ιστορία της αριστεράς είναι μια μακρά σειρά από εγκλήματα τα οποία είτε αποκρύπτει, είτε διαψεύδει αποδίδοντάς τα στη δεξιά προπαγάνδα, είτε δικαιολογεί για τον «καλό σκοπό». Τούτου λεχθέντος, προσθέτω ότι στο παρελθόν το Ισραήλ έχει βρεθεί επανειλημμένως στη θέση του ενόχου κι ότι κάθε άνθρωπος που διακρίνει το σωστό και το δίκαιο -μια ιδιότητα που θεωρείται έμφυτη στο ανθρώπινο είδος- έχει τοποθετηθεί εναντίον της ισραηλινής τακτικής σε κάποια στιγμή στο παρελθόν. Πράγμα που επαναλαμβάνεται αυτές τις μέρες όταν Ισραηλινοί αξιωματούχοι απειλούν να ισοπεδώσουν τα παλαιστινιακά εδάφη αδιαφορώντας για την επιβίωση των Παλαιστινίων που «επέλεξαν» να παραμείνουν στη Γάζα. Μα, και να ήθελαν να φύγουν, οι δίοδοι προς την Αίγυπτο και το Ισραήλ ήταν κλειστές… Τέτοιες δηλώσεις και προθέσεις καθιστούν την ισραηλινή ηγεσία άκρως αντιπαθητική· κανείς σώφρων άνθρωπος δεν μπορεί να συναινέσει σε πολιτική αιματοχυσίας. Το στοίχημα των Ισραηλινών είναι να μη μοιάζουν με τους εχθρούς τους: έχουν ανώτερο πολιτισμό, έχουν δημοκρατία, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της δυτικής παράδοσης.

Κοντολογίς, αν οι Ισραηλινοί καλούνται να δείξουν εγκράτεια έναντι των βαρβάρων. Έχει ελάχιστη σημασία αν οι φονικές πράξεις αφορούν Ισραηλινούς ή Παλαιστινίους -ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου το συναίσθημα και το κίνητρο μοιάζουν: θεοκρατικός υπερεθνικισμός, μίσος. Επιπροσθέτως, ας μην ξεχνάμε πως η παράδοση των Παλαιστινίων σε τρομοκρατικές ηγεσίες δεν απορρέει μόνο από την ισλαμική κουλτούρα, αλλά κι από μια αλυσίδα λαθών που έκαναν οι εκπρόσωποί τους, ορισμένες ισραηλινές ηγεσίες (ήδη από το 1947), καθώς βεβαίως και όσοι από τη διεθνή αριστερά στήριξαν το καθεστώς των Ιρανών μουλάδων. Η ιρανική ισλαμιστική επανάσταση ήταν συμφορά για όλους μας.

Η ουσία είναι πως κάθε πράξη κρίνεται από μόνη της: κανένα έγκλημα, καμιά ηθική παραβίαση, δεν δικαιολογείται ως απάντηση σε πρότερο έγκλημα ή σε πρότερη ηθική παραβίαση.