Ενα έκτρωμα στην καρδιά της Πόλης των Ιπποτών με τη σφραγίδα του υπ. Πολιτισμού

09:23 30/10/2018 - Πηγή: New Money

του Φρίξου Δρακοντίδη

Η αίσθηση της περιήγησης στα δρομάκια της μεσαιωνικής Ρόδου είναι αδύνατο να περιγραφεί με λέξεις. Ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει στους μέσους χρόνους και η ατμόσφαιρα τυλίγεται από την αχλή του ιπποτικού παρελθόντος.

Τα πέτρινα καλντερίμια και οι γοτθικοί πύργοι προκαλούν τον ταξιδιώτη να ξεκλειδώσει τα βαθιά μυστικά τους. Τα κτίρια των ιπποτών είναι οικοδομημένα σε γοτθικό και αναγεννησιακό ρυθμό, συνομιλώντας αρχιτεκτονικά με τα βυζαντινά ιδιώματα και τις μεταγενέστερες οθωμανικές επιρροές. Το συνολικό αποτέλεσμα είναι πραγματικά σαγηνευτικό.

Γι’

αυτό και η UNESCO, το 1988, κήρυξε το αρχιτεκτονικό συγκρότημα της ιπποτικής Ρόδου, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Η αναπαλαίωση που έχει πραγματοποιηθεί είναι άνευ προηγουμένου και περιλαμβάνει τις εγκαταστάσεις της ύδρευσης, των λυμάτων και του ηλεκτρικού δικτύου, τη συντήρηση αλλά και την αναπαλαίωση των τειχών της πόλης, της οχύρωσης και των αρχαίων μνημείων της, τα οποία χρονολογούνται στην αρχαιοελληνική, στη μεσαιωνική και την ισλαμική περίοδο της Ιστορίας της. Το αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι η Μεσαιωνική Πόλη αριθμεί σήμερα 2.500 κατοίκους. Πολλά ιδιωτικά ακίνητα έχουν αναπαλαιωθεί σύμφωνα με τους αυστηρούς κανόνες και τις οδηγίες της Αρχαιολογίας, με συνέπεια τη σημαντική αναβάθμιση των ακινήτων που είναι διαθέσιμα στην περιοχή, αλλά και την αύξηση της αξίας τους. Ωστόσο, τις τελευταίες μέρες η ολοκλήρωση των εργασιών για την ανέγερση ενός μοντέρνας αρχιτεκτονικής κτίσματος εντός της Μεσαιωνικής Πόλης έχει προκαλέσει αντιδράσεις, διαμαρτυρίες και την εύλογη απορία: «Πώς είναι δυνατό να δίνεται άδεια σε ένα τέτοιο κτίριο, τόσο αισθητικά αταίριαστο και καταφανώς ασύμβατο με τον χαρακτήρα της Μεσαιωνικής Πόλης;».

Παρατηρώντας το, σου δημιουργεί την εντύπωση ότι το εν λόγω κτίσμα δείχνει να έχει ξεφυτρώσει κυριολεκτικά μέσα από το αρχαιολογικό έδαφος και τα ευρήματά του. Πρόκειται για διώροφη μοντέρνα και πολυτελή μεζονέτα με υπόγειο ή τελικά προορίζεται για καταστήματα εστίασης; Ουδείς είναι σε θέση να γνωρίζει τι ακριβώς θέλει να δημιουργήσει ο κατασκευαστής, αν κι αυτό λίγη σημασία έχει, δεδομένου ότι ένας αρχαιολογικός χώρος δεν επιδέχεται σε καμία των περιπτώσεων τέτοιου είδους αισθητικές παρεμβάσεις. Στη Ρόδο άλλωστε όλοι γνωρίζουν ότι για οποιαδήποτε απλή ή και αναγκαία οικοδομική εργασία στη Μεσαιωνική Πόλη, για παράδειγμα να αλλάξεις ένα παράθυρο ή να επισκευάσεις κάποιο πεσμένο τοιχίο, χρειάζονται έλεγχοι, αυτοψίες, μελέτες, μηχανικοί, άδειες, χρώματα και υλικά με συγκεκριμένες προδιαγραφές.

Η καταγγελία

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Σύμφωνα με την καταγγελία της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας RicheS, αντικείμενο της οποίας είναι η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ρόδου, στο οικόπεδο όπου ολοκληρώνεται αυτές τις μέρες η ανέγερση του μοντέρνου μεν, ασύμβατου δε κτιρίου με την αρχιτεκτονική της Μεσαιωνικής Πόλης, στο παρελθόν είχαν βρεθεί αρχαιότητες. Το οικόπεδο, λοιπόν, είχε χωριστεί σε δύο μέρη: το ένα απαλλοτριώθηκε το 1992 υπέρ του Δημοσίου, καθώς εκεί εντοπίστηκαν τμήματα του ελληνιστικού τείχους και του πύργου, ενώ στο δεύτερο παρέμεινε το υπόλοιπο τμήμα του οικοπέδου. Σύμφωνα με το περιεχόμενο της καταγγελίας, το 2005 με υπουργική απόφαση εγκρίθηκε η ανέγερση καταστημάτων στο εν λόγω τμήμα του οικοπέδου, περίπου 370 μέτρων, με τον όρο διατήρησης των υπαρχόντων αρχαίων, όμως η απόφαση δεν υλοποιείται εξαιτίας αυθαίρετων εκσκαφών και συνακόλουθης καταστροφής των αρχαίων από τον ιδιοκτήτη του οικοπέδου. Για τις ενέργειες αυτές εκδόθηκαν σήματα διακοπής εργασιών, υποβλήθηκε μήνυση, ενώ ζητήθηκε η ανάκληση της υπουργικής απόφασης διότι τα αρχαία που αναφέρονταν δεν υπήρχαν πλέον λόγω της καταστροφής.

Προτού αποκαλυφθεί στα μάτια των Ροδιτών και των τουριστών, το υπό ανέγερση κτίσμα ήταν καλυμμένο. Μέχρι τότε ελάχιστοι γνώριζαν τις προθέσεις ιδιοκτήτη και αρχιτέκτονα. Το διώροφο απέχει μόλις 20 μέτρα από την πλατεία της Μεσαιωνικής Πόλης και 10 μέτρα από τον πιο τουριστικό δρόμο, την οδό Σωκράτους

Η καταστροφή των αρχαίων

Ωστόσο, ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου και ξενοδόχος δεν πτοήθηκε και το 2011 επανήλθε με νέα μελέτη, όπως αναφέρεται στην καταγγελία, για διώροφη οικοδομή με υπόγειο, στη θέση του οποίου υπήρχαν τα αρχαία που καταστράφηκαν από τις εκσκαφές. Το αίτημα του ιδιοκτήτη που συνοδευόταν και από τη θετική εισήγηση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου φτάνει να συζητηθεί στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ). Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, παρότι γίνεται εκτενής αναφορά στην καταστροφή των αρχαίων, γνωμοδοτεί ομόφωνα υπέρ της ανέγερσης της κατασκευής. Συγκεκριμένα, κατά τη συνεδρίαση, ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου υποστηρίζει ότι δεν υπήρξε καταστροφή των αρχαίων, αλλά αντίθετα συνεργασία με την αρχαιολογική υπηρεσία για την ανάδειξή τους, ενώ νωρίτερα η εισηγήτρια ανέφερε ότι ο ιδιοκτήτης κατέστρεψε τα αρχαία που έπρεπε να έχει διατηρήσει σε κατάχωση, σύμφωνα με την προηγούμενη άδεια που του είχε δοθεί. Η απόφαση για την ανέγερση της διώροφης οικοδομής με υπόγειο έχει εκδοθεί στις 23/8/2011 και φέρει την υπογραφή του τότε υπουργού Πολιτισμού και Τουρισμού Παύλου Γερουλάνου και, σύμφωνα με το περιεχόμενό της, ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου απέκτησε τη δυνατότητα να χτίσει, αλλά με όρους. Μεταξύ άλλων, έπρεπε να ακολουθήσει συμπληρωματική αρχαιολογική έρευνα σε περίπτωση εντοπισμού αρχαίων.

«Η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και φέτος μάλιστα έχουμε τη χαρά να γιορτάζουμε την 30ή επέτειο από την εγγραφή της στον σχετικό Κατάλογο της UNESCO», αναφέρει ο πρόεδρος της RICHeS και δικηγόρος Χρίστος Μαλιαράκης. Για να προσθέσει: «Η Μεσαιωνική Πόλη προστατεύεται από τον Αρχαιολογικό Νόμο 3028/2002, από διάφορες Υπουργικές Αποφάσεις καθώς και από Διεθνείς Συμβάσεις και Αρχές. Η Μεσαιωνική Πόλη είναι μία ενιαία ιστορική οντότητα και ένα ζωντανό οικιστικό σύνολο. Κάθε μεμονωμένο κτίριο και σημείο της -από το πιο άγνωστο σοκάκι έως την οδό Ιπποτών και από το πιο ταπεινό σπίτι έως το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου- είναι μοναδικά στοιχεία που όλα μαζί συνθέτουν τον χαρακτήρα του μνημειακού συγκροτήματος. Ετσι, κάθε οικοδομική εργασία και κατασκευή θα πρέπει να είναι σε πλήρη εναρμόνιση με το μνημειακό περιβάλλον, να μην αλλοιώνει, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, τη μορφή του, να διατηρεί και να προστατεύει την ακεραιότητα του μνημειακού συγκροτήματος και να εξασφαλίζει τον ιστορικό χαρακτήρα του». «Το επίμαχο κτίριο, που φαίνεται σαν να φυτρώνει μέσα στα σπλάχνα ενός σημαντικού αρχαιολογικού χώρου, θα μπορούσε να ταιριάξει σε κάποια νέα συνοικία της πόλης, π.χ. Ανάληψη ή Ροδίνι, αλλά σίγουρα όχι στη Μεσαιωνική Πόλη», επισημαίνουν τα μέλη της RICHeS, προειδοποιώντας μάλιστα ότι η ανέγερση αυτού του μοντέρνου κτίσματος είναι πληγή στο σώμα της Μεσαιωνικής Πόλης με άγνωστες συνέπειες.

Ενημερώθηκε η UNESCO

«Πέραν της ζημίας που ήδη της προκλήθηκε φοβούμαστε ότι έχει ήδη δημιουργηθεί ένα κακό προηγούμενο και θα είναι δύσκολο να απαγορευτούν σε άλλους ιδιοκτήτες παρόμοιες κατασκευές καθώς θα είναι δύσκολο να δοθεί πειστική απάντηση στο ερώτημα “γιατί ναι σ’ αυτόν και όχι σε μένα; Μοντέρνο κτίριο αυτός; Μοντέρνο και εγώ!”. Και για να προλάβουμε κάποιους που ίσως πουν ότι και στη Βαλέτα ή στο Λούβρο έγιναν νέες -μοντέρνες κατασκευές εντός μνημειακού συγκροτήματος, να υπενθυμίσουμε ότι αυτές -έργα τέχνης από μόνες τους- έγιναν από καταξιωμένους αρχιτέκτονες διεθνούς φήμης όπως ο Renzo Piano και I.M. Pei κατόπιν διεθνών διαγωνισμών. Μη συγκρίνουμε λοιπόν άσχετα πράγματα», καταλήγουν τα μέλη της RICHeS.

Πηγές αναφέρουν ότι η είδηση της ανέγερσης του διώροφου αυτού κτιρίου έχει φτάσει στα αυτιά της UNESCO, οι άνθρωποι της οποίας εξέφρασαν την έκπληξη και τη δυσφορία τους στέλνοντας επιστολή στο υπουργείο Πολιτισμού προκειμένου να ζητήσουν εξηγήσεις. Εμείς επικοινωνήσαμε την περασμένη Τρίτη με το Αρχαιολογικό Συμβούλιο ζητώντας να μιλήσουμε με τη γενική γραμματέα του ΚΑΣ, όμως μέχρι και την περασμένη Πέμπτη, λίγες ώρες πριν κλείσει η έκδοση της εφημερίδας, η επικοινωνία με τη Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη δεν κατέστη δυνατή, καθώς η γραμματέας της επικαλέστηκε φόρτο εργασίας και αλλεπάλληλες συσκέψεις στις οποίες έπρεπε να συμμετάσχει.