Έρχονται λεφτά για... πέταμα!

14:56 21/4/2016 - Πηγή: New Money

του Χρήστου Αλωνιστιώτη

Στο ξέσπασμα της χρηματοοικονομικής κρίσης που σάρωσε και εξακολουθεί να σαρώνει τα πάντα, οι κεντρικές τράπεζες αποφάσισαν ότι η λύση για να ανακάμψει η παγκόσμια οικονομία ήταν να ξεκινήσουν να χαλαρώνουν υπερβολικά τη νομισματική τους πολιτική και να «τυπώνουν» χρήμα.

Η λύση αυτή «δούλεψε» αλλά μόνο στις χρηματιστηριακές αγορές και όχι στην πραγματική

οικονομία, αφού ακόμα και η Αμερική η οποία δέχθηκε ώθηση στην οικονομία της, δημιούργησε μια αρκετά εύθραυστη ανάπτυξη που σε μια πτώση της Wall Street θα οδηγηθεί και πάλι σε ύφεση.

Δυο είναι οι λόγοι που τα προγράμματα QE απέτυχαν να οδηγήσουν σε σταθερή ανάπτυξη. Ο πρώτος είναι ότι τα χρήματα από τα προγράμματα στήριξης οδηγήθηκαν στις τράπεζες και γενικότερα στη Wall Street, η οποία τα αξιοποίησε για να ανεβάσει τις μετοχές και να «ομορφύνει» την εικόνα. Αφού οι μετοχές ανεβαίνουν, η οικονομία πάει καλά, σκέφτηκαν. Και η σκέψη αυτή ήταν βέβαιο ότι θα είναι λάθος όπως θα εξηγήσω παρακάτω.

Ο δεύτερος λόγος της αποτυχίας αυτής, ήταν το γεγονός ότι οι κεντρικές τράπεζες δεν αποφάσισαν συντονισμένα να προχωρήσουν σε κοινή νομισματική πολιτική, από τη στιγμή που το πρόβλημα ήταν παγκόσμιο, αλλά η κάθε μια αποφάσισε να εφαρμόσει τη δική της στρατηγική. Αυτό δεν είχε κανένα λόγο να συμβεί, γιατί όλοι έβλεπαν και ήξεραν ότι όλες οι κεντρικές τράπεζες θα οδηγηθούν στν λήψη της ίδιας θεραπείας: σε ένα QE. Όπως και έγινε.

Μέχρι όμως να γίνει αυτό, η διαφορετική νομισματική πολιτική, έδωσε την ευακιρία στις αγορές να κερδοσκοπήσουν ασύστολα «παίζοντας» με τις συνέπειες του νομισματικού lagging, με αποτέλεσμα οι οικονομίες που δεν είχαν τη βοήθεια της κεντρικής τους τράπεζας να δέχονται ανελέητο σφυροκόπημα. Κάπως έτσι, οι αγορές οδήγησαν σε αποτυχία την προσπάθεια ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας, αφού όπου έβλεπαν «μαύρη τρύπα» έκαναν επίθεση επιδεινώνοντας ακόμα περισσότερο την κατάσταση.

Αυτό το πρόβλημα οι κεντρικοί τραπεζίτες, αποφάσισαν να το λύσουν τον περασμένο Φεβρουάριο σε μια συνεδρίαση που έγινε στη Σανγκάη. Εκεί αποφασίστηκε ότι για να υπάρξει οικονομική σταθερότητα και να μην υπάρχουν κερδοσκοπικές επιθέσεις, η νομισματική πολιτική δε θα πρέπει να έχει αποκλίσεις αλλά θα πρέπει να είναι κοινή. Και όπως φαίνεται θα είναι. Αυτό όμως απαιτεί από τη Fed να κάνει πίσω και μια τέτοια κίνηση θα δημιουργήσει ένα μεσοπρόθεσμο χάος στις αγορές.

Η λύση του προβλήματος όμως είναι άλλη. Σε άρθρο μου το 2011, είχα επισημάνει ότι: «οι κεντρικές τράπεζες δε μπορούν να επαναφέρουν την παγκόσμια οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης και όταν αυτό γίνει αντιληπτό, τότε θα κληθούν οι πολίτες να κάνουν το ίδιο».

Σημασία δεν έχει το αν μια κεντρική τράπεζα «τυπώνει» χρήμα. Σημασία έχει ο προορισμός του χρήματος. Το χρήμα παράγει ανάπτυξη μόνο όταν φτάνει στον τελικό του αποδέκτη (καταναλωτής) και αυτός το ξοδεύει. Η μέχρι τώρα πρακτική, οδηγεί στον εγκλωβισμό του χρήματος στις αγορές.

Αυτό δείχνουν και τα στοιχεία. Τα νοικοκυριά αυξάνουν την έκθεσή τους σε μετοχές την ώρα που η ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος μειώνεται συνεχώς. Δηλαδή, η πραγματική οικονομία έχει τεράστια έλλειψη ρευστού. Ο μοναδικός τρόπος λοιπόν για να υπάρξει ανάπτυξη και μάλιστα σε μικρό χρονικό διάστημα είναι ένας: οι κεντρικές τράπεζες να γεμίσουν τις τσέπες των καταναλωτών και να τους ωθήσουν στο να «χαλάσουν» αυτά τα χρήματα.

Για να γίνει αυτό θα χρειαστούν κίνητρα. Ή καλύτερα «αντικίνητρα» κατοχής χρημάτων. Θυμίζω ότι ήδη βρισκόμαστε σε αρνητικά επιτόκια και αυτό είναι ισχυρό αντικίνητρο για την κατοχή χρημάτων σε τραπεζικούς λογαριασμούς. Και δεν είναι μόνο αυτό φυσικά.

Όλα αυτά μπορεί να φαίνονται ακραία, αλλά επαναλαμβάνω ότι ήταν φανερά από το 2011, για όποιον μπορούσε να «διαβάσει» το οικονομικό σύστημα και για όποιον ήξερε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το χρήμα. Τότε φαίνονταν ακραίες περιπτώσεις αλλά ζούσαμε και ζούμε ακόμα σε ακραίες οικονομικές συνθήκες.

Εκτός όμως από τα οικονομικά συμπεράσματα, υπάρχουν και οι αποδείξεις.

Το 2002, ο Ben Bernanke, σε μια ομιλία του η οποία χαρακτηρίστηκε ως «The Great Helicopter Money Speech" μίλησε ανοιχτά, αφού τότε δεν είχε καμία σχέση με τη Fed. Μεταξύ άλλων είχε πει: η Fed έχει ένα ηλεκτρονικό «όπλο» το οποίο της επιτρέπει να τυπώνει χρήμα χωρίς κανένα κόστος. ... κάνοντας κάτι τέτοιο μειώνει την αξία του δολαρίου σε εμπορικούς όρους, αλλά αυξάνει την τιμή των προϊόντων, που σημαίνει ότι μια κυβέρνηση μπορεί να δημιουργεί συνεχώς υψηλότερο πληθωρισμό...

Συνεχίζοντας τόνισε: μια επεκτατική πολιτική απαιτεί τη συνεχή προσφορά χρήματος η οποία καλύπτει το κενό που προκαλεί η αύξηση των κρατικών δαπανών και η μείωση των φόρων...

Η Αμερική είναι πιθανό να γλιτώσει από αυτό το «πείραμα» αφού έδρασε σχετικά γρήγορα, αλλά δεν παίρνω και όρκο για αυτό. Η Ευρώπη όμως φαίνεται ότι θα περάσει και σε αυτό το στάδιο. Στο στάδιο που θα μοιράζει χρήματα για να τα ξοδεύουμε. Ο Mario Draghi τα έχει πει και αυτός από το 2002 (σύμπτωση;;;).

Έλεγε ο Mario Draghi: «Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αναλάβουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Να λάβουν μέτρα «καλής» λιτότητας όπως μείωση των φόρων και μείωση των κρατικών δαπανών. Να λάβουν μέτρα εργασιακών μεταρρυθμίσεων, που θα κάνουν ευκολότερη τη σχέση εργοδότη-εργαζόμενου...».

Για να βάλουμε τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση. Όταν λέμε ότι ο καταναλωτής θα λάβει χρήματα να ξοδέψει δεν εννοούμε ότι η ΕΚΤ θα του δίνει λεφτά στο λογαριασμό του κάθε τέλος του μήνα. Αλλά ότι θα δημιουργήσει τις συνθήκες, πιθανότατα μέσα από την αύξηση των δημοσίων έργων (κατασκευές), να υπάρξει ανάπτυξη, νέες θέσεις εργασίας, αύξηση των εισοδημάτων, αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης, αύξηση των εταιρικών κερδών με τα οποία θα κλείσουν οι «τρύπες» της κρίσης και θα επανέλθει σταδιακά η σταθερότητα. Κομβικό ρόλο θα διαδραματίσουν και οι τράπεζες καθώς για να μπορέσουν να δανείσουν και πάλι θα πρέπει πρώτα να «καθαρίσουν» και αυτό θα γίνει στους επόμενους μήνες.

Όλα αυτά δεν είναι μακρινά σενάρια. Αυτό που θα πρέπει να μας απασχολεί είναι ότι η Ελλάδα θα πρέπει να πάρει μέρος σε όλα αυτά. Και για να πάρει μέρος δυστυχώς θα πρέπει να πληρεί τις προϋποθέσεις και να σέβεται τους κανόνες. Γιατί ακόμα και στα παιδικά παιχνίδια, υπάρχουν κανόνες για να μπορείς να παίξεις με τους άλλους...