Ερόλ Ουσέρ: Η Ελλάδα βρίσκεται στο σωστό δρόμο

21:42 22/8/2018 - Πηγή: New Money

Η ιστορική έξοδος της Ελλάδας από την εποχή των μνημονίων, δεν περνά απαρατήρητη από τις αγορές και τους διεθνείς αναλυτές. Παρά την σημασία της εξόδου ως ορόσημο για την Οικονομία, οι κίνδυνοι παραμονεύουν.

Ο διεθνούς φήμης οικονομολόγος και επιχειρηματίας Ερόλ Ουσέρ, ο οποίος είναι και αντιπρόεδρος του Ελληνικού Επενδυτικού Συμβουλίου της Τουρκίας, αναλύει τις κρυφές δυνάμεις της ελληνικής αγοράς και προειδοποιεί για τις «παγίδες» που βρίσκονται στον δρόμο της ανάκαμψης. Από τις 20 Αυγούστου,

η Ελλάδα έκλεισε το κεφάλαιο των μνημονίων, όμως οι δεσμεύσεις που έχει λάβει, είναι σημαντικές.

Η Ελλάδα πρέπει να ανταποκριθεί σε αυστηρούς στόχους για το πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού της τάξης του 3,5% του ΑΕΠ έως το 2023 και 2,2% μέχρι το 2060, μια φιλόδοξη δέσμευση. Πάντως, μέχρι τώρα οι στόχοι έχουν επιτευχθεί, και σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του 2018, εκτιμάται ότι θα ξεπεραστεί και φέτος ο στόχος με την επίτευξη πλεονάσματος της τάξης του 3,8% του ΑΕΠ.

Η ΕΛΛΑΔΑ βγήκε από το Μνημόνιο – Πως θα αντιδράσει η Οικονομία;

Το δημόσιο χρέος της Ελλάδας είναι περισσότερο από το διπλάσιο του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αξία της αγοράς, όπως μετράται από το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), μειώθηκε κατά ένα τρίτο από την έναρξη της κρίσης και ένας στους πέντε πολίτες, είναι άνεργος (19.5%). Με την πρώτη ματιά, η κατάσταση δεν δημιουργεί αισιοδοξία.

Παραδοσιακά, ο τομέας των υπηρεσιών είναι ο ισχυρότερος συντελεστής του ΑΕΠ της Ελλάδας, ακολουθούμενος από τη βιομηχανία και τη γεωργία. Ωστόσο, η Ελλάδα χρειάζεται επειγόντως νέες πηγές εισοδήματος για να αποφύγει την οπισθοδρόμηση στην ύφεση μετά το τέλος του τρίτου προγράμματος λιτότητας.

Οι εξαγωγές αποτελούν πολλά υποσχόμενη πηγή εισοδήματος: Παρά τα δύσκολα χρόνια, οι εξαγωγές αγαθών αυξήθηκαν κατά 35,5% από το 2010 έως το 2017, που ήταν ευπρόσδεκτά νέα τόσο για την Αθήνα και για τις Βρυξέλλες.

Με τις ελληνικές εξαγωγές να αυξάνονται σταδιακά, το μεγάλο ερώτημα παραμένει αν η ανάπτυξη αυτή είναι βιώσιμη και αρκετά ισχυρή ώστε η χώρα να χρηματοδοτήσει τις αποπληρωμές του χρέους της και να τηρήσει τις αυστηρές δεσμεύσεις για το κύριο πλεόνασμα του προϋπολογισμού. Για να δοθεί απάντηση στο ερώτημα αυτό, θα πρέπει να αναλύσουμε τα εμπορικά δεδομένα από το 2010 έως το 2018. Η έρευνα δείχνει ότι η ιδέα του εμπορίου ως πανάκειας έρχεται με τρεις προειδοποιήσεις.

Το κόστος εργασίας μειώθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης

Όταν η κρίση έπληξε την χώρα το 2010, το εργατικό κόστος ήταν το υψηλότερο που είχε καταγραφεί τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία. Από τότε, μειώθηκε σημαντικά. Η δημοσιονομική αναδιάρθρωση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος σταθερότητας με την ΕΕ μείωσε σημαντικά το κόστος της εργασίας.

Αυτό αποδείχθηκε ωφέλιμο για τους εξαγωγείς, αλλά ήρθε με ένα μειονέκτημα. Το κόστος εργασίας μετρά τόσο τους μισθούς όσο και τους φόρους που καταβάλλονται στο κράτος. Οι μισθοί μειώθηκαν ακόμη περισσότερο από το κόστος εργασίας στο σύνολό τους και οι ελληνικές επιχειρήσεις πληρώνουν τώρα λιγότερα για ειδικευμένους εργαζόμενους.

Το πιο σημαντικό είναι η αύξηση της παραγωγικότητας, ώστε να αυξηθούν οι μισθοί. Κατά τη διάρκεια της περιόδου της κρίσης, πολλά από τα κέρδη στην ανταγωνιστικότητα από τη συμπίεση των μισθών ακυρώθηκαν από άλλους παράγοντες, όπως η υψηλότερη φορολογική επιβάρυνση και το κόστος κοινωνικής ασφάλισης, το κόστος της πίστωσης.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα χιλιάδες εταιρείες, είτε να κλείσουν το κατάστημα, είτε να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους σε βάσεις που ήταν λιγότερο φορολογικής σημασίας, αποδυναμώνοντας περαιτέρω την ελληνική οικονομία.

Καθώς η οικονομία θέλει να ανακτήσει τη δύναμή της, είναι μόνο θέμα χρόνου μέχρι να αυξηθούν οι μισθοί και να δοκιμαστεί η αύξηση των εξαγωγών.

Οι εξαγωγές οδηγούνται κυρίως από έναν τομέα

Το δεύτερο σημείο το οποίο πρέπει να επισημανθεί, είναι η έλλειψη διαφοροποίησης των εξαγωγών. Η σύγκριση του όγκου των αγαθών που εξήχθησαν από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο του 2010 με την ίδια περίοδο το 2018 δείχνει ότι ξεχωρίζει ένας τομέας - και δεν είναι ούτε το ελαιόλαδο, ούτε η φέτα.

Το επεξεργασμένο πετρέλαιο και τα άλλα ορυκτά καύσιμα (πετρελαιοειδή) αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο των συνολικών ελληνικών εξαγωγών για τους πρώτους πέντε μήνες του 2018, υπερβαίνοντας σε μεγάλο βαθμό οποιοδήποτε άλλο τομέα.

Μερικοί επιχειρηματίες είναι σκεπτικοί για τις εξαγωγές πετρελαίου με τη σκέψη ότι το πετρέλαιο είναι ένα εμπόρευμα του οποίου η τιμή διαμορφώνεται διεθνώς και τώρα βρίσκεται σε άνοδο. Δεν μπορούμε να επηρεάσουμε την πορεία του.

Εάν οι τιμές του πετρελαίου αυξηθούν σημαντικά, τότε επηρεάζεται το κόστος της εσωτερικής παραγωγής στην Ελλάδα - και από την έκταση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα θα κέρδισε αν προχωρούσε σε διαφοροποίηση των εξαγωγών της. Πρόσφατα, οι εξαγωγές νέων τεχνολογιών έχουν αρχίσει να αυξάνονται, όπως και τα προϊόντα που ενσωματώνουν υψηλή τεχνογνωσία και καινοτομία, κάτι που είναι πολύ ενθαρρυντικό για τους Έλληνες εξαγωγείς και την Οικονομία εν γένει.

Η Ελλάδα δεν διαθέτει πολλές μεγάλες και ανταγωνιστικές εταιρείες

Η Ελλάδα είναι πράγματι σημαντικός κατασκευαστής βιομηχανικών προϊόντων. Η χώρα έχει ένα από τα υψηλότερα μερίδια των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, η σχετική έλλειψη μεγαλύτερων εταιρειών εμποδίζει την Ελλάδα να είναι σε θέση να «ανταγωνιστεί αποτελεσματικά στις διεθνείς αγορές».

Αυτό οδηγεί στο τρίτο σημείο: οι ΜΜΕ γενικά δεν μπορούν να αξιοποιήσουν τις εξαγωγικές επιχειρήσεις τόσο εύκολα όσο οι μεγαλύτερες εταιρείες. «Η παραγωγικότητα [πολύ μικρών επιχειρήσεων] είναι μόνο περίπου το 50% του μέσου όρου της ΕΕ, ενώ η συμμετοχή στις διεθνείς αλυσίδες αξίας παραμένει επίσης χαμηλή».

Σε αυτό το κρίμα, προστίθεται και η δυσκολία στην χρηματοδότηση. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν είχαν σχεδόν καμία πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Αυτό γιατί το προηγούμενο διάστημα, οι τράπεζες είχαν δώσει πολλά δάνεια που, λόγω της κρίσης έχουν μεγάλη επισφάλεια. Θεωρείται ότι πολλά από αυτά τα χρήματα δεν θα επιστραφούν.
Ο όγκος των αποκαλούμενων μη εξυπηρετούμενων δανείων αυξήθηκε 10 φορές, από 11 δις ευρώ το 2008 σε 110 δις ευρώ στο αποκορύφωμά τους.

Σήμερα ανέρχονται σε 94 δις. Εξαιτίας αυτού, οι τράπεζες εξακολουθούν να μην είναι σε θέση να παρέχουν μεγάλη χρηματοδότηση και οι ελληνικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες, αγωνίζονται να επεκτείνουν και να χρηματοδοτήσουν περαιτέρω εξαγωγές.

Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, που πολλές φορές αποκαλούνται και «κόκκινα» δάνεια θεωρείται ότι είναι «μια από τις μόνιμες κληρονομιές της κρίσης» και ο κίνδυνος παραμένει «να εκτροχιάσουν τις προοπτικές ανάπτυξης», δεσμεύοντας την χρηματοδοτική ικανότητα των τραπεζών.

Μία μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα

Όλα τα παραπάνω, δείχνουν ότι αν και οι ελληνικές εξαγωγές αυξάνονται, παραμένουν σχετικά χαμηλές ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ. Η Ελλάδα βρίσκεται σχεδόν στο κατώτατο σημείο της κλίμακας, πάνω από το Ηνωμένο Βασίλειο και την Κύπρο, και οι δύο έχουν στρατηγικά προσανατολιστεί προς εξαγωγικές υπηρεσίες παρά για αγαθά.

Η Ελλάδα για πολλά χρόνια εξαρτάται από εισαγωγές, αναγκάζοντας το κράτος να δανειστεί συνεχώς κεφάλαια από τις χρηματοπιστωτικές αγορές για να καλύψει το αρνητικό εμπορικό του ισοζύγιο, τη διαφορά μεταξύ της αξίας των εισαγόμενων και των εξαγόμενων αγαθών.

Υπηρεσίες όπως ο τουρισμός και η ναυτιλία έχουν, σε μεγάλο βαθμό, μετριάσει το τεράστιο έλλειμμα στο εμπόριο. Το εμπορικό έλλειμμα μειώνεται τώρα, κυρίως λόγω της μειωμένης εσωτερικής ζήτησης για εισαγωγές, αλλά και λόγω της συνεχιζόμενης αύξησης των εξαγωγών.

Συνολικά, αν και η Ελλάδα έχει την ικανότητα να είναι ένας ισχυρός εξαγωγέας, οι διαρθρωτικές αδυναμίες - η πιθανή αύξηση του κόστους εργασίας, οι μη διαφοροποιημένες εξαγωγές, η έλλειψη μεγάλων επιχειρήσεων που συνδέονται με την έλλειψη επαρκών χρηματοδοτικών επιλογών και η απουσία μια εθνική στρατηγική για τις εξαγωγές - κάνουν την περαιτέρω ανάκαμψη της Ελλάδας εύθραυστη.

Παρ 'όλα αυτά, η χώρα φαίνεται να είναι στο σωστό δρόμο. Η Ελλάδα πρέπει να ανταποκριθεί σε αυστηρούς στόχους για το πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού της τάξης του 3,5% του ΑΕΠ έως το 2023 και 2,2% μέχρι το 2060, μια φιλόδοξη δέσμευση. Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του 2018, η ελληνική κυβέρνηση προβάλλει ένα πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα 3,8% του ΑΕΠ.