Με τα «αθάνατα κύτταρά» της έσωσε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων

15:04 18/7/2018 - Πηγή: New Money

Ο θάνατος της Henrietta Lacks από καρκίνο της μήτρας ήταν μια τραγωδία για την οικογένειά της, αλλά για τον κόσμο της ιατρικής έρευνας και όλους εμάς ήταν ένα θαύμα που έσωσε και εξακολουθεί να σώζει εκατομμύρια ζωές.

Τα κύτταρα από τον όγκο της εξακολουθούν να ζουν εργαστηριακά και είναι υπεύθυνα για μερικές από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις και θεραπείες όλων των εποχών. Το εμβόλιο για την πολιομυελίτιδα, η χημειοθεραπεία, η κλωνοποίηση, η χαρτογράφηση των κυττάρων και πολλά άλλα ιατρικά θαύματα χρωστούν την ύπαρξή τους στη ζωή και το θάνατο της Henrietta Lacks.

Η Henrietta

Lacks ήταν μια φτωχή καπνεργάτρια που γεννήθηκε το 1920 και πέθανε από καρκίνο της μήτρας το 1951 στην ξεχωριστή πτέρυγα για τους μαύρους του νοσοκομείου John Hopkins στην Βαλτιμόρη των ΗΠΑ. Άφησε πέντε παιδιά και τα πρώτα αθάνατα κύτταρα που καταγράφηκαν στην ιστορία της Ιατρικής, τα HeLa όπως είναι γνωστά, από τα αρχικά του ονόματός της.

Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας της στο John Hopkins και χωρίς να το γνωρίζει η ίδια ή η οικογένεια της, οι γιατροί αφαίρεσαν δύο μεγάλα κομμάτια από την μήτρα της ενώ την χειρουργούσαν. Οι πανεπιστημιακοί ιατροί προσπαθούσαν για χρόνια να δημιουργήσουν μια κυτταρική αλυσίδα συνεχούς αναπαραγωγής, αλλά τα κύτταρα δεν επιζούσαν. Τα κανονικά κύτταρα συνήθως έχουν περιορισμένη διάρκεια ζωής. Τα κύτταρα από το σώμα της Lacks ήταν τα πρώτα που επιβίωσαν, δημιουργώντας μια αλυσίδα κυττάρων που είναι κυριολεκτικά αθάνατη. Ο λόγος για τον οποίο τα HeLa αποδείχτηκαν τόσο γερά δεν είναι ακόμα ακόμα ξεκάθαρος αλλά έχει μάλλον να κάνει με τον καρκίνο της μήτρας, αλλά και με την σύφιλη από την οποία επίσης έπασχε.

Από την στιγμή που ανακαλύφθηκε η ανθεκτικότητα των HeLa, δείγματα τους στάλθηκαν σε όλα τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία της Αμερικής. Από εκεί, στάλθηκαν σε ιδρύματα σε όλον τον κόσμο. Τα κύτταρα μπήκαν στη μαζική παραγωγή και έχουν φτάσει ακόμα και στο διάστημα μέσα σε έναν ειδικό δορυφόρο προκειμένου να εξεταστεί η ανθεκτικότητά τους στην έλλειψη βαρύτητας. Για τον βιοχημικό κόσμο, τα HeLa είναι εξίσου γνωστά και σημαντικά με τους εργαστηριακούς αρουραίους και τα πιατάκια καλλιέργειας μικροβίων. Υπολογίζεται ότι από το 1951 μέχρι σήμερα, έχουν γραφτεί παραπάνω από 60.000 επιστημονικά άρθρα για έρευνες που έχουν γίνει πάνω στα HeLa και ο αριθμός αυτός αυξάνεται καθημερινά αφού κάθε μήνα δημοσιεύονται γύρω στις 300 καινούργιες εργασίες. Μέσα σε αυτά τα χρόνια τα κύτταρα έχουν εκτεθεί σε άπειρες τοξίνες και ιούς, ακτινοβολίες ενώ κάθε καινούργιο φάρμακο που ανακαλύπτεται ελέγχεται πάνω σε αυτά. Και τα ΗeLa εξακολουθούν να αναπαράγονται, διπλασιάζοντας το μέγεθός τους σχεδόν καθημερινά. Ένας ερευνητής υπολόγισε ότι αν έμπαιναν στην σειρά θα κάλυπταν το εμβαδόν της γης τρείς φορές.

Σίγουρα η Henrietta Lacks θα εκπλήσσονταν αν μάθαινε τι κληρονομιά άφησε πίσω της. Η ίδια ήταν μια μικροσκοπική γυναίκα, ευχάριστη και χαμογελαστή που της άρεσε να βοηθάει τους γύρω τους. Ωστόσο, οι γιατροί πήραν τα κύτταρα της χωρίς η ίδια να έχει ενημερωθεί. Κι ενώ τα κύτταρα της βοηθούσαν τον κόσμο και εξέλισσαν την ιατρική επιστήμη, η οικογένεια της δεν γνώριζε τίποτα. Η τραγική ειρωνεία της τύχης είναι ότι κανένα μέλος των Lacks δεν είχε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Στην Αμερική, το σύστημα υγείας είναι ιδιωτικό και μόνο οι εύποροι έχουν πρόσβαση σε θεραπείες, νοσηλεία και φαρμακευτικές αγωγές. Άρα οι αγωγές που τα κύτταρα της Henrietta βοηθούσαν να ανακαλυφθούν δεν ήταν προσβάσιμες στα παιδιά της.

Επίσης, τα κύτταρα της Henrietta βοηθούσαν κάποιους ανθρώπους να γίνουν πολύ πλούσιοι – συγκεκριμένα τις φαρμακοβιομηχανίες. Τα HeLa είναι πατενταρισμένα και πωλούνται γύρω στα 230 ευρώ το φιαλίδιο. Αλλά τίποτα από αυτά δεν πηγαίνει προς τους Lacks οι οποίοι ζουν σε συνθήκες ανέχειας. Η ίδια η Henrietta ενταφιάστηκε χωρίς ταφόπλακα γιατί δεν υπήρχαν λεφτά για να την θάψουν με κανονικές συνθήκες.

Στο βιβλίο της The Immortal Life of Henrietta Lacks, η συγγραφέας Rebecca Skloot αναφέρει ότι η τελευταία επιθυμία της Henrietta προς τον άντρα της ήταν «να προσέξεις τα παιδιά μας... να μην αφήσεις να τους συμβεί τίποτα». Και όσο και αν προσπάθησε ο Day Lacks, ένας μαύρος εργάτης, τα πράγματα δεν πήγαν και τόσο καλά. Η μεγαλύτερη κόρη τους, η Elsie, πέθανε σε ένα φρενοκομείο για νέγρους λίγο μετά την μητέρα της και αργότερα αποκαλύφθηκε ότι είχε κακοποιηθεί εκεί ενώ της είχαν γίνει και παράνομα πειράματα τα οποία προκάλεσαν τον θάνατό της. Ο γιος της Joe, αφού άφησε νωρίς το σχολείο, μαχαίρωσε κάποιον και φυλακίστηκε για 15 χρόνια. Άλλη μια κόρη, η Deborah, έγινε μητέρα σε εφηβική ηλικία και άφησε τον σύζυγό της γιατί την κακοποιούσε. Όταν τους εντόπισε η Skloot, όλοι τους ήταν πολύ άρρωστοι και κανείς τους δεν είχε την οικονομική ευχέρεια για θεραπεία.

Η οικογένεια έμαθε την αλήθεια για το τι συνέβη στην μητέρα τους με αναπάντεχο τρόπο, όταν ένας ερευνητής προσέγγισε την γυναίκα ενός από τους γιούς της Henrietta σε έναν γάμο. Ωστόσο, θα το μάθαιναν ούτως ή άλλως αφού οι ερευνητές χρειάζονταν τους απογόνους για εργαστηριακές εξετάσεις. Τα HeLa είχαν μολυνθεί και έπρεπε να ανακαλύψουν τι τους είχε συμβεί. Ωστόσο, ακόμα και τότε κανείς δεν ενημέρωσε την οικογένεια για τον πραγματικό σκοπό των εξετάσεων. H Skloot λέει ότι «τα παιδιά της Henrietta νόμιζαν ότι τους εξέταζαν για τον ίδιο καρκίνο που είχε σκοτώσει την μητέρα τους». Φυσικά, οι Lacks δεν είχαν λεφτά ούτε για δικηγόρο.

Το βιβλίο της Rebecca Skloot, The Immortal Life of Henrietta Lacks, βοήθησε να γίνει γνωστή η ιστορία για τον άνθρωπο πίσω από τα HeLa. Ένα από τα πιο επιτυχημένα βιβλία της χρονιάς, μπήκε σε 60 λίστες για τα καλύτερα αναγνώσματα του 2010 ενώ ετοιμάζεται να μεταφερθεί και στην μεγάλη οθόνη από την εταιρεία παραγωγής της Oprah Winfrey.

Το 2010, σχεδόν 50 χρόνια μετά το θάνατό της, μια ταφόπλακα μπήκε στο σημείο ταφής της Henrietta. Είναι αφιερωμένη στη μνήμη μιας γυναίκας «που άγγιξε την ζωή πολλών».