Μητράκος (ΤτΕ): Στα 12,6 δισ. τα κόκκινα δάνεια σε κατασκευές και real estate

15:00 30/5/2017 - Πηγή: New Money

Aπό δάνεια ύψους 22,8 δισ. ευρώ που έχουν χορηγηθεί προς επιχειρήσεις στους δύο κλάδους των κατασκευών και της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας, περισσότερα από τα μισά, 12,6 δισ. ή αλλιώς το 55,2% καταγράφονται ως μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

Σύμφωνα με τα στοιχεία Δεκεμβρίου, τα 2/3 από αυτά αφορούν δάνεια που βρίσκονται σε καθυστέρηση μεγαλύτερη των 90 ημερών ή έχουν καταγγελθεί, ενώ το υπόλοιπο 1/3, αν και εξυπηρετείται κανονικά προς το παρόν, κρίνεται ότι είναι αβέβαιης είσπραξης (δηλ. υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν προβλήματα στην αποπληρωμή τους στο μέλλον). Αντίστοιχα,

από τις περίπου 67 χιλιάδες επιχειρήσεις των κλάδων κατασκευών και διαχείρισης ακίνητης περιουσίας που έχουν λάβει δάνειο, περίπου 39 χιλιάδες εμφανίζουν δυσκολία στην αποπληρωμή των υποχρεώσεών τους.

Τα στοιχεία ανέφερε ο υποδιοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος κ. Θεόδωρος Μητράκος, στο πλαίσιο του 12ου RED Business Forum, που πραγματοποιείται σήμερα. Οπως επεσήμανε, οι τράπεζες και οι επιχειρήσεις των δύο αυτών κλάδων έχουν ήδη συνομολογήσει ρυθμίσεις για δάνεια ύψους 4,5 δισεκ. ευρώ, εκ των οποίων σχεδόν το 1/3 εμφανίζει εκ νέου καθυστέρηση. Συνέπεια των ανωτέρω είναι ότι η ποιότητα του χαρτοφυλακίου των κλάδων κατασκευών και διαχείρισης ακίνητης περιουσίας εμφανίζεται χειρότερη σε σύγκριση με το μέσο όρο των επιχειρηματικών δανείων. Σημειώνεται πάντως ότι για τους εν λόγω κλάδους οι τράπεζες έχουν σχηματίσει συσσωρευμένες προβλέψεις ύψους 6,3 δισεκ. ευρώ. Επίσης, οι τράπεζες έχουν εξασφαλίσεις (κυρίως ακίνητα) αξίας 5,9 δισεκ. ευρώ έναντι των μη εξυπηρετούμενων δανείων των δύο αυτών κλάδων.

Η ελληνική οικονομία

"Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σήμερα σε σημείο καμπής και για πρώτη φορά μετά από χρόνια, παρά τις δυσκολίες και τους κινδύνους που υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν, είναι ορατή πλέον μια αισιόδοξη αναπτυξιακή προοπτική. Όλες οι εκτιμήσεις από τους διεθνείς οργανισμούς και ανεξάρτητους αναλυτές προσδιορίζουν το ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας για το 2017 κοντά στο 2% και ακόμα υψηλότερο για τα αμέσως επόμενα έτη", υπογράμμισε ο κ. Μητράκος.
Από πού προκύπτει η αισιόδοξη αυτή προοπτική;

Πρώτον, η ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης, η οποία αίρει την αβεβαιότητα και διευκολύνει τις συζητήσεις για τη ρύθμιση του χρέους και την ένταξη των ελληνικών τίτλων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζα (ΕΚΤ). Η αντίδραση των αγορών, με την αποκλιμάκωση των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων, προεξοφλεί θετικές εξελίξεις.

Δεύτερον, τα σημάδια ανάκαμψης που δείχνουν βασικοί βραχυχρόνιοι δείκτες της οικονομίας. Μεταξύ αυτών, η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά 8,7% σε ετήσια βάση το Μάρτιο του 2017, η απασχόληση αυξήθηκε κατά 1,2% σε ετήσια βάση το Φεβρουάριο συμβάλλοντας στην περαιτέρω μείωση του εξαιρετικά υψηλού ακόμα ποσοστού ανεργίας (23,2%), ενώ ο αριθμός των εργαζομένων με σχέση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου αυξήθηκε κατά 125 χιλιάδες το πρώτο τετράμηνο του 2017.
Τρίτον, η αποκατάσταση των σημαντικότερων μακροοικονομικών ανισορροπιών. Όσον αφορά τις εξωτερικές ανισορροπίες, η συμμετοχή των εξαγωγών στο ΑΕΠ έχει αυξηθεί από 18,9% το 2009 σε 28,2% το 2016, ενώ σημαντική συμβολή στην εξέλιξη αυτή είχε η αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, αποτέλεσμα της εφαρμογής μεταρρυθμίσεων, αλλά και του προσανατολισμού της οικονομικής δραστηριότητας προς την παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών. Ενδεικτικά, το σχετικό μέγεθος του τομέα των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών αυξήθηκε την περίοδο 2010-2015 κατά περίπου 24% σε ονομαστικούς όρους (12% σε όρους όγκου), ενώ σε όρους απασχόλησης αυξήθηκε κατά περίπου 8%. Ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι έχουν αρχίσει να επιτυγχάνουν αξιοσημείωτες εξαγωγικές επιδόσεις κλάδοι υψηλής τεχνολογικής εξειδίκευσης, όπως για παράδειγμα οι κλάδοι των φαρμακευτικών, των χημικών και πλαστικών προϊόντων αλλά και των ηλεκτρονικών υπολογιστών, παρόλο που ακόμα τα μερίδιά τους υπολείπονται σε σχέση με εκείνα των παραδοσιακών εξαγωγικών κλάδων (τρόφιμα, καύσιμα, μέταλλα κ.ά.).

Στο δημοσιονομικό τομέα, η πρωτοφανής για τα διεθνή δεδομένα δημοσιονομική προσαρμογή έχει εμπεδώσει ένα κλίμα πειθαρχίας, το οποίο έχει συμβάλει στην επαναλαμβανόμενη καταγραφή πρωτογενών πλεονασμάτων του προϋπολογισμού της γενικής κυβέρνησης.

Τέταρτον, έχουν ωριμάσει πλέον οι συνθήκες για την επιτάχυνση των διαδικασιών αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας και της ενθάρρυνσης ιδιωτικοποιήσεων και ξένων άμεσων επενδύσεων. Εδώ υπάρχει σημαντικό περιθώριο ανάκαμψης, καθώς πριν από την κρίση οι επενδύσεις ανέρχονταν σε 24% του ΑΕΠ, ενώ σήμερα το ποσοστό αυτό έχει περιοριστεί σε 11%. Μόνο μέσω επενδύσεων με μακροχρόνιο επενδυτικό ορίζοντα δημιουργούνται συνθήκες για την αξιοποίηση του παραγωγικού δυναμικού της χώρας και την αποκλιμάκωση της ανεργίας.

Είναι πάντως θετικό ότι η ένταση με την οποία συρρικνώνεται η τραπεζική χρηματοδότηση προς τις μη χρηματο­πιστωτικές επιχειρήσεις μετριάστηκε κατά τη διάρκεια του 2016 (-0,5%, έναντι -1,4 % το β΄ εξάμηνο του 2015). Ωστόσο, η αναζωογόνηση της πιστωτικής επέκτασης αναμένεται να παραμείνει υποτονική περιορίζοντας τη συμβολή του εγχώριου τραπεζικού τομέα στην οικονομική ανάκαμψη.

Tα κόκκινα δάνεια

Η αποτελεσματική διαχείριση του υψηλού αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, είναι βέβαιο ότι θα συμβάλλει καθοριστικά στην ανάκαμψη της τραπεζικής χρηματοδότησης, αλλά και στη γενικότερη αναδιάρθρωση του επιχειρηματικού γίγνεσθαι στην ελληνική οικονομία.

Ορισμένα βασικά μεγέθη για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αναδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος και της πρόκλησης που καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα ο εγχώριος τραπεζικός τομέας. Στο τέλος Δεκεμβρίου 2016 το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων ως προς το σύνολο των δανείων ανερχόταν σε επίπεδο τραπεζών σε 44,8%, ήτοι περίπου 106 δισεκ. ευρώ. Το ποσοστό αυτό είναι από τα υψηλότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (μαζί με αυτό της Κύπρου) και σχεδόν οκταπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου (ΕΕ: 5,5%). Είναι αξιοσημείωτο ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν περίπου το 10% του συνόλου των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε ολόκληρη την ΕΕ (περίπου 1.100 δισεκ. ευρώ), ενώ το ενεργητικό του ελληνικού τραπεζικού τομέα αποτελεί μόλις το 1,2% του συνολικού ενεργητικού του τραπεζικού τομέα στην ΕΕ.

Τα ποσοστά των μη εξυπηρετούμενων δανείων ανά κατηγορία δανείων, διαμορφώνονται σε 41,5% για τα στεγαστικά, 44,4% για τα επιχειρηματικά και 54% για τα καταναλωτικά δάνεια και αφορούν περίπου 464 χιλιάδες, 423 χιλιάδες και 1,9 εκατομμύρια δανειολήπτες αντίστοιχα. Το ήμισυ των δανείων σε καθυστέρηση είναι καταγγελμένα (48 δισεκ. ευρώ), ενώ τα υπόλοιπα κατανέμονται ισόποσα σε καθυστερούμενα άνω των 90 ημερών (28 δισεκ. ευρώ) και σε αβέβαιης είσπραξης (unlikely to pay, 30 δισεκ. ευρώ). Σημειώνεται επίσης ότι περίπου 15 δισεκ. ευρώ από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αφορούν δάνεια που τελούν σε καθεστώς νομικής προστασίας. Από αυτά, περίπου 9,3 δισεκ. ευρώ αφορούν στεγαστικά, 3,5 δισεκ. ευρώ καταναλωτικά και 2,1 δισεκ. ευρώ επιχειρηματικά δάνεια, ποσά που ανά κατηγορία μη εξυπηρετούμενων δανείων αντιστοιχούν περίπου στο 1/3 των στεγαστικών, στο ¼ των καταναλωτικών και μόλις στο 3,5% των επιχειρηματικών δανείων.
Ειδικότερα, δυσμενή εικόνα εμφανίζουν τα δάνεια προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις, όπου, από δάνεια ύψους 46 δισεκ. ευρώ που έχουν χορηγηθεί σε 162 χιλιάδες επιχειρήσεις τα 27 δισεκ. ευρώ (58,9%) εμφανίζονται ως μη εξυπηρετούμενα και αφορούν 73 χιλιάδες επιχειρήσεις, αλλά και τα δάνεια προς πολύ μικρές επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες, όπου από συνολικά ανοίγματα 25 δισεκ. ευρώ 588 χιλιάδων δανειοληπτών, τα 17 δισεκ. ευρώ είναι μη εξυπηρετούμενα (68,3%) και αφορούν 343 χιλιάδες δανειολήπτες.
Συγκριτικά μικρότερης έκτασης είναι το πρόβλημα για τις μεγάλες επιχειρήσεις, όπου σε σύνολο 30 χιλιάδων επιχειρήσεων στις οποίες έχουν χορηγηθεί δάνεια 64 δισεκ. ευρώ, οι 7 χιλιάδες επιχειρήσεις εμφανίζουν δυσκολία στην αποπληρωμή δανείων ύψους 17 δισεκ. ευρώ (26,7%).

Η αντιμετώπιση των ''κόκκινων'' δανείων

Οπως ανέφερε ο υποδιοικητής της ΤτΕ, προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης του υψηλού αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, με προφανείς θετικές επιπτώσεις για την αγορά ακινήτων και τις επενδύσεις γενικότερα, είναι θετικό ότι έχει ολοκληρωθεί το θεσμικό «οπλοστάσιο», ενώ παράλληλα οι τράπεζες έχουν δημιουργήσει εξειδικευμένες μονάδες για τη διαχείριση των προβληματικών δανείων. Τα τελευταία βήματα που έγιναν πρόσφατα με την απλοποίηση του νομοθετικού πλαισίου αδειοδότησης εταιριών διαχείρισης πιστωτικών απαιτήσεων θα διευκολύνουν τη δραστηριοποίηση νέων εταιριών, πλέον των τεσσάρων που έχουν ήδη λάβει άδεια, και θα συμβάλλουν θετικά στη σταδιακή ανάπτυξη της δευτερογενούς αγοράς δανείων. Επίσης, σύντομα θα τεθούν σε λειτουργία οι πλατφόρμες για τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών και τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς ακινήτων.

Οι σημαντικότερες καινοτομίες του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών (σύμφωνα και με την αιτιολογική έκθεση του νόμου) περιλαμβάνουν το ευρύ πεδίο εφαρμογής (δυνατότητα υπαγωγής στο νόμο κάθε είδους επιχείρησης ανεξάρτητα από εταιρικό τύπο και ύψος κύκλου εργασιών για οφειλές γεννημένες έως 31.12.2016 χωρίς περιορισμούς ως προς τις δυνατές λύσεις ρύθμισης), την καθολικότητα των οφειλών της επιχείρησης σε διαδικασία διαπραγμάτευσης με το σύνολο των πιστωτών μέσω της θέσπισης του θεσμού του συντονιστή (με την αξιοποίηση μητρώου διαμεσολαβητών), τη στόχευση στις βιώσιμες επιχειρήσεις με τη θέσπιση κριτηρίων επιλεξιμότητας, τη λεπτομερή και πλήρη διάρθρωση όλης της διαδικασίας με ευδιάκριτα στάδια και οριοθετημένες προθεσμίες, την ευέλικτη συμμετοχή του Δημοσίου και των φορέων κοινωνικής ασφάλισης ως πιστωτών με δυνατότητα ακόμη και διαγραφής οφειλών υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, την αξιοποίηση της τεχνολογίας με διεξαγωγή της διαδικασίας αποκλειστικά με ηλεκτρονικά μέσα. Επίσης, οι προϋποθέσεις που προβλέπονται από πλευράς πληροφόρησης και στοιχείων, για τη συμμετοχή στο μηχανισμό, δυσχεραίνουν την αξιοποίησή του από στρατηγικούς κακοπληρωτές. Τα πρώτα δείγματα από τη λειτουργία του μηχανισμού εκτιμάται ότι θα τα έχουμε σε μερικούς μήνες, με το μεγαλύτερο όγκο των περιπτώσεων να αναμένεται από το 2018 και μετά.

Στην ίδια κατεύθυνση εκτιμάται ότι θα οδηγήσει και η ιδιαίτερα θετική πρωτοβουλία των τεσσάρων σημαντικών τραπεζών να συνεργαστούν μέσω ενός άτυπου forum για την αντιμετώπιση του ζητήματος των κοινών οφειλετών με σημαντική έκθεση σε δανεισμό σε τρεις τουλάχιστον τράπεζες. Στα πρώτα βήματα της προσπάθειας αυτής εξετάζονται πάνω από 70 περιπτώσεις μεγάλων επιχειρήσεων με δάνεια της τάξεως των 8 δισεκ. ευρώ, ενώ οι τράπεζες επεξεργάζονται και την ιδέα της επέκτασης της προσπάθειας και για δάνεια μικρότερου ύψους.

Θετική επίδραση στην κατεύθυνση της μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα έχει και η εφαρμογή από τις τράπεζες συγκεκριμένων επιχειρησιακών στόχων για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Ειδικότερα, οι τράπεζες έθεσαν ως στόχο τη μείωση του υπολοίπου των μη εξυπηρετούμενων δανείων κατά 38% για την περίοδο Ιουνίου 2016-Δεκεμβρίου 2019, διαμορφώνοντας το αναμενόμενο υπόλοιπο των ΜΕΑ στα 67 δισεκ. ευρώ στο τέλος του 2019, με το μεγαλύτερο ποσοστό της μείωσης να εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί το 2018 και το 2019. Περίπου το 60% της μείωσης εκτιμάται ότι θα προέλθει από τα επιχειρηματικά, με το υπόλοιπο 40% να μοιράζεται σχεδόν ισόποσα στα καταναλωτικά και στεγαστικά δάνεια. Κατά την ίδια περίοδο, τα δάνεια σε καθυστέρηση άνω των 90 ημερών αναμένεται να μειωθούν κατά 49%, από 78,3 δισεκ. ευρώ τον Ιούνιο του 2016 σε περίπου 40 δισεκ. ευρώ το 2019, με το σχετικό δείκτη να εκτιμάται ότι θα μειωθεί από 37% σε 20% το 2019. Η μείωση αυτή θα προέλθει κυρίως από τις επιτυχείς ρυθμίσεις δανείων, δηλαδή την αποκατάσταση της τακτικής εξυπηρέτησης δανείων που βρίσκονται επί του παρόντος σε καθυστέρηση, με το ποσό των ρυθμίσεων να εκτιμάται σε 30,8 δισεκ ευρώ, από διαγραφές δανείων ύψους 13,9 δισεκ. ευρώ, καθώς και, σε μικρότερο βαθμό, από ρευστοποιήσεις κυρίως επιχειρηματικών εξασφαλίσεων (11,5 δισεκ. ευρώ), και πωλήσεις δανείων (7,4 δισεκ. ευρώ). Αντίθετα, αρνητική συμβολή εκτιμάται ότι θα έχει η συσσώρευση νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων (30,4 δισεκ. ευρώ).

Σύμφωνα με τις υποβολές των δύο τελευταίων τριμήνων του 2016, τα πρώτα δείγματα αναφορικά με την επίτευξη των στόχων, κυρίως των στόχων αποτελεσμάτων που επικεντρώνονται στη μείωση των συνολικών δεικτών μη εξυπηρετούμενων δανείων, είναι μεν ενθαρρυντικά, ωστόσο δεν πρέπει να μας εφησυχάζουν. Απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια από τις τράπεζες, ιδίως όσον αφορά την επίτευξη των στόχων δράσεων, οι οποίοι περιλαμβάνουν ενδεικτικά τη σύνθεση των λύσεων μακροχρόνιας ρύθμισης που προσφέρονται σε πελάτες που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες, τη διενέργεια ανάλυσης βιωσιμότητας σε επιχειρήσεις μικρού και μεσαίου μεγέθους, την από κοινού αντιμετώπιση των κοινών πιστούχων και την εφαρμογή σχεδίων λειτουργικής αναδιάρθρωσης μεγάλων επιχειρήσεων.

Η διαδικασία δεν θα είναι εύκολη, καθώς, εκτός από την προσπάθεια «θεραπείας» του υπάρχοντος αποθέματος μη εξυπηρετούμενων δανείων, οι τράπεζες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν και το ζήτημα της αποτροπής δημιουργίας νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων. Στην προσπάθειά τους αυτή θα πρέπει να δείξουν ιδιαίτερη μέριμνα και ευελιξία στις περιπτώσεις δανειοληπτών που εξυπηρετούσαν κανονικά τις υποχρεώσεις τους σε όλη τη διάρκεια της κρίσης και που μόνο τώρα να εμφανίζουν σημάδια κόπωσης στην αποπληρωμή. Αντίθετα οφείλουν να είναι απαιτητικές και πιο ενεργητικές στις περιπτώσεις των στρατηγικών κακοπληρωτών.