Ο δύσκολος δρόμος των Δυτικών Βαλκανίων προς την ΕΕ

08:18 21/5/2018 - Πηγή: New Money

του Ιωάννη Αντύπα

Ένας δύσκολος δρόμος προς τους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιμένει τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων, καθώς η υπαρκτή θέληση των Ευρωπαϊκών Θεσμών για ενσωμάτωση τους δεν είναι από μόνη της αρκετή για να άρει τα εμπόδια των επόμενων ετών.

Τα Δυτικά Βαλκάνια αποτελούν από καιρό τον επόμενο μεγάλο στόχο διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η οικονομική κρίση, αλλά και το μεταναστευτικό, η τρομοκρατία και η άνοδος των άκρων έχουν για πολλά χρόνια καθυστερήσει τον στόχο διεύρυνσης της ΕΕ. Χαρακτηριστική είναι μάλιστα η δήλωση του Προέδρου της Επιτροπής Ζαν Κλόντ Γιούνκερ το 2014, πως στη 5ετή θητεία του δεν θα υπάρξει νέα διεύρυνση.

Τους τελευταίους μήνες, όμως, η ΕΕ έχει εκδηλώσει εκ νέου ενδιαφέρον για τα Βαλκάνια, καθώς διάχυτη είναι η ανησυχία για πιθανές προσπάθειες της Ρωσίας αλλά και της Τουρκίας να ασκήσουν επιρροή στη περιοχή, αλλά και από την επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ ορισμένων χωρών που είχαν πληγεί από τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία.

Διαφωνίες υπάρχουν όμως και στο εσωτερικό της ΕΕ ως προς το πόσες χώρες μπορούν να ενταχθούν και με ποιο χρονοδιάγραμμα. Από τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων, Αλβανία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο, ΠΓΔΜ, Μαυροβούνιο και Σερβία, μόνο τα δύο τελευταία βρίσκονται ήδη σε συνομιλίες ένταξης και η Επιτροπή έχει προτείνει να ενταχθούν στην ΕΕ έως το 2025. Ο στόχος αυτός συναντά έντονο σκεπτικισμό από ορισμένους αξιωματούχους των Βρυξελλών και κάποιες κυβερνήσεις της ΕΕ.

Για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η αναγνώριση της Σερβίας και του Μαυροβουνίου ως πρωτοπόρων προς ένταξη κρατών αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι είναι τα μόνα από τις “έξι” χώρες που έχουν ξεκινήσει διαπραγματεύσεις ένταξης. Ωστόσο, σύμφωνα με τον διεθνή Τύπο, διπλωμάτες από τα υπόλοιπα Βαλκανικά κράτη ανησυχούν ότι το δίδυμο θα πάρει τώρα το μερίδιο του λέοντος από την προσοχή των Βρυξελλών.

Δεν είναι μόνο η Σερβία και το Μαυροβούνιο όμως. Τον περασμένο Απρίλιο, η Επιτροπή συνέστησε στο Συμβούλιο να αρχίσει διαπραγματεύσεις προσχώρησης με τη Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και την Αλβανία, δεδομένης της προόδου που έχει επιτευχθεί στις μεταρρυθμίσεις που τις καλεί να αναλάβουν η ΕΕ.

Υπάρχουν μεγάλες δυσκολίες στο έργο προσέγγισης έξι κρατών με τεράστια ιστορία διαφορών και εντάσεων μεταξύ τους. Ευρωπαϊκές πηγές αναγνωρίζουν πως η προσέγγιση έξι κρατών σε δύσκολη οικονομική κατάσταση και με ένα κάκιστο ιστορικό πολέμου μεταξύ τους είναι μια εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία. Την ίδια στιγμή, για αρκετούς Ευρωπαίους στα παλαιότερα κράτη μέλη, που για πολύ καιρό αντιμετώπισαν δυσκολίες στην απορρόφηση και την ένταξη μεταναστών από την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, η ιδέα της περισσότερης μετανάστευσης από τα ανατολικά προς τα δυτικά είναι ανεπιθύμητη.

Ο εξωτερικός παράγοντας

Δεν είναι όμως μόνο η οικονομική αδυναμία των Δυτικών Βαλκανίων, ή οι ταραγμένες σχέσεις τους (όπως στη περίπτωση Αλβανίας - Σερβίας) που δημιουργούν δυσκολίες στην ένταξη τους και αβεβαιότητα στη περιοχή. Η Ρωσία παραδοσιακά έχει ισχυρές σχέσεις με τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων, τόσο για ιστορικούς όσο και πολιτιστικούς λόγους και η επιρροή που τους ασκεί προβληματίζει έντονα τις Βρυξέλλες, όντας σε ένα γεωπολιτικό σκάκι μαζί της τα τελευταία χρόνια.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο της καταπολέμησης της ανταγωνιστικής Ρωσικής επιρροής στα κράτη μέλη της αλλά και στην ευρύτερη περιοχή έχει κινητοποιήσει όλα τα δυνατά μέσα.

Πέρα της οικονομικής προσέγγισης των κρατών στα Δυτικά Βαλκάνια, η Επιτροπή μέσω της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης προσπαθεί να αντιμετωπίσει την αντιευρωπαϊκή επιρροή της Ρωσίας στα πιο ευάλωτα κράτη μέλη. Το γραφείο Στρατηγικών Επικοινωνιών έχει δημιουργήσει μάλιστα ειδικό τμήμα παρακολούθησης τις ενεργειων παραπληροφόρησης στα κράτη αυτά.

Δεν είναι όμως μόνο η Ρωσία. Κατά τη διάρκεια της 15ετούς διακυβέρνησης του Ερντογάν, η Τουρκία έχει κάνει σημαντικές προσπάθειες και έχει διαθέσει μεγάλα κεφάλαια για να αποκτήσει αυξημένη πολιτική, πολιτιστική και οικονομική θέση στα Δυτικά Βαλκάνια.

Οι στενοί πολιτιστικοί, ιστορικοί και θρησκευτικοί δεσμοί καθιστούν την Τουρκία φυσικό εταίρο για ορισμένες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων με σημαντικό μουσουλμανικό πληθυσμό, όπως η Βοσνία Ερζεγοβίνη, η Αλβανία και το Κόσοβο. Εντύπωση προκαλεί πάντως η ραγδαία αύξηση των εμπορικών και πολιτικών συναλλαγών της με τη Σερβία, μιας χώρας παραδοσιακά κατά της Τουρκίας.

Χαρακτηριστικό, πως τον Μάρτιο, η Τουρκική υπηρεσία πληροφοριών έφερε έξι υποτιθέμενους Γκιουλενιστές (οπαδούς του αυτοεξόριστου Ιμάμη στις ΗΠΑ που ο Ερντογάν θεωρεί υπεύθυνο για το πραξικόπημα του 2016), από το Κόσοβο στην Τουρκία - πιθανώς χωρίς τη γνώση του πρωθυπουργού του Κοσόβου, ο οποίος στη συνέχεια απέλυσε τόσο τον υπουργό εσωτερικών όσο και τον αρχηγό της υπηρεσίας πληροφοριών για την υπόθεση.

Παράλληλα το σχέδιο του Ερντογάν για τη διεξαγωγή σήμερα μιας μεγάλης προεκλογικής συγκέντρωσης στη πρωτεύουσα της Βοσνίας, το Σεράγεβο, καταδεικνύει την έκταση της επιρροής του στην περιοχή. Να σημειώσουμε πως χώρες της Δυτικής Ευρώπης απαγόρευσαν παρόμοιες συγκεντρώσεις πριν από το συνταγματικό δημοψήφισμα της Τουρκίας πέρυσι.

Γαλλικές αντιρρήσεις

Πέρα από τις εξωτερικές επιρροές υπάρχουν και ενδοευρωπαϊκές διαφωνίες “Δεν θέλω Βαλκάνια προσανατολισμένα στη Ρωσία η τη Τουρκία, δεν θέλω όμως μια Ευρώπη που δυσκολεύεται να λειτουργήσει με 28 μέλη και αύριο με 27, να διευρυνθεί με απρόσεκτο τρόπο στα 30 ή 32 μέλη με τους ίδιους κανόνες”, είπε ο Γάλλος Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν τον περασμένο Απρίλιο.

Βάζοντας ένα ακόμη εμπόδιο, ο Γάλλος Πρόεδρος αναφέρθηκε ξανά στο θέμα, κατά τη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ - Βαλκανίων τη περασμένη Πέμπτη, σημειώνοντας πως "είμαι υπέρ της προσέγγισης των Βαλκανίων στην Ευρώπη, αλλά νομίζω ότι πρέπει να εξετάσουμε κάθε νέα διεύρυνση με αρκετή σύνεση και αυστηρότητα ", δήλωσε ο Μακρόν.

"Δεν είμαι υπέρ της προώθησης της διεύρυνσης προτού λάβω την απαραίτητη βεβαιότητα και προτού προβούμε σε μια πραγματική μεταρρύθμιση που θα επιτρέψει την εμβάθυνση και την καλύτερη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης" συμπλήρωσε.

Ευρωπαίοι διπλωμάτες σημειώνουν όμως πως η Γαλλία δεν είναι η μόνη που αντιτάσσεται με την Ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων. Ένα σημαντικό πρόβλημα είναι ότι πέντε μέλη της ΕΕ δεν αναγνωρίζουν το Κόσοβο, κυρίως λόγω ανησυχιών για το πώς αποσπάστηκε από τη Σερβία και απέκτησε ανεξαρτησία. Για την Ισπανία, το ζήτημα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο, δεδομένης της πρόσφατης προσπάθειας της Καταλονίας για ανεξαρτησία. Ενδεικτικό είναι πως ο πρωθυπουργός της Ισπανίας Μαριάνο Ραxιόι, δεν συμμετείχε στη Σύνοδο Κορυφής τη Πέμπτη.

Οι ηγέτες της ΕΕ που τάσσονται υπέρ της διεύρυνσης υποστηρίζουν πάντως πως η ένταξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων είναι προς το συμφέρον της ΕΕ. Οι έξι χώρες περιβάλλουν τα μέλη της ΕΕ στα βόρεια, δυτικά και ανατολικά. Η κρίση των προσφύγων του 2015, κατά τη διάρκεια της οποίας εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες έφτασαν στη Δυτική Ευρώπη μέσω της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων, απέδειξε τη σημασία της περιοχής για τη σταθερότητα της ΕΕ.

Η καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ από τη πλευρά της έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια ως κύριος υπέρμαχος των Δυτικών Βαλκανίων έχοντας σειρά συναντήσεων κορυφής με στόχο την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ των χωρών της περιοχής και την προσέγγιση τους με την ΕΕ.