Παροχολογία και οικονομική πολιτική

07:54 24/5/2019 - Πηγή: New Money

Στις μέρες μας η σοβαρότερη κριτική στον καπιταλισμό είναι ότι μεγεθύνει τη συγκέντρωση του εισοδήματος και του πλούτου στην κορυφή της εισοδηματικής πυραμίδας των φυσικών προσώπων, όπως επίσης στις πολύ μεγάλες επιχειρήσεις.

Ετσι, λοιπόν, στη ζωή, όπου όλοι έχουμε από τη φύση της ύπαρξής μας τα ίδια δικαιώματα, δεν απολαμβάνουμε τις ίδιες ευκαιρίες εξέλιξης και η δημιουργική επιχειρηματικότητα εμποδίζεται από τις ολιγοπωλιακές συγκεντρώσεις επιχειρηματικής δύναμης.

Αναπτύσσεται από τη μια μεριά ένα κύμα αντίδρασης και διεκδίκησης και από την άλλη ένα κύμα αντίδρασης και υπεράσπισης

των κεκτημένων. Οι ομαδοποιήσεις αυτές ενεργοποιούνται από τις μετακινήσεις πληθυσμών (μεταναστευτικό) που συνδυάζονται με μείζονες μεταβολές στην τεχνολογία (και τις απειλές λόγω των νέων δεξιοτήτων), τη συνακόλουθη καθήλωση της αμοιβής εργασίας και κατ’ επέκταση την απειλή στα ασφαλιστικά συστήματα. Βασικός παράγοντας γέννησης των εντάσεων ήταν ανέκαθεν οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις, οι οποίες δημιουργούν ευθέως την απαίτηση δικαιοσύνης λόγω του ότι οι δημιουργοί τους είναι εύκολα ορατοί και τα θύματα είμαστε όλοι εμείς.

Οι κοινωνικές αυτές τάσεις δημιουργούν πολιτικά και κοινωνικά κινήματα που έχουν διεκδικητικό χαρακτήρα, με συναισθηματική βάση, στο όνομα του λαού και εναντίον των ελίτ όπου παγιώνονται και συγκεντρώνονται οι υπερεξουσίες που καταγγέλλονται.

Τα συγκεκριμένα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα, ιδίως εάν αναγνωριστούν και πολύ περισσότερο επικρατήσουν, μορφοποιούν τις πολιτικές τους απόψεις, που εντέλει γίνονται άξονες διεκδίκησης της εξουσίας από νέα πολιτικά πρόσωπα και όχι απαραιτήτως από πλατφόρμες επιβολής ριζοσπαστικών πολιτικών.

Σήμερα σε πολλές χώρες υπάρχουν πολιτικά κόμματα στην εξουσία που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά, όπως στην Ουγγαρία, στην Τουρκία, στην Ιταλία, στις ΗΠΑ, στην Ινδία, στην Πολωνία κ.α.

Η μελέτη των πολιτικών των κομμάτων αυτών δείχνει ότι ορισμένες πλευρές της πολιτικής τους θεμελιώνεται σε δίκαια και σημαντικά ζητήματα: είναι χαρακτηριστική η επιχειρηματολογία εναντίον της απελευθέρωσης του διεθνούς εμπορίου λόγω κυρίως των επιπτώσεων του «κινεζικού αποτελέσματος» και εναντίον της δημοσιονομικής πολιτικής λόγω της αδυναμίας της να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της ανάπτυξης. Επίσης είναι χαρακτηριστική η κριτική στους μακροοικονομικούς θεσμούς λόγω κυρίως της αδυναμίας να επαναφερθεί ο πληθωρισμός σε φυσιολογικά επίπεδα και να επιστρέψει η σταθερότητα στα χρηματοοικονομικά συστήματα. Επίσης ασκείται κριτική για την ευελιξία στις αγορές εργασίας λόγω του ότι προκαλεί ανισότητες και για την προσφυγική πολιτική λόγω της πρόκλησης διχασμού στις κοινωνίες. Στην ευρωπαϊκή ήπειρο τα πυρά τα συγκεντρώνει το κοινό νόμισμα λόγω κυρίως του τρόπου που ασκείται η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση.

Εάν, λοιπόν, επιχειρήσουμε να ομαδοποιήσουμε τους χώρους πολιτικής που αποτελούν τις πολιτικές των λαϊκιστικών κυβερνήσεων θα λέγαμε ότι θέτουν σε προτεραιότητα τη δημοσιονομική επεκτατική πολιτική, την προσπάθεια ελέγχου της κεντρικής τράπεζας, υιοθετούν παρεμβατικές οικονομικές πολιτικές με κύρια αιχμή τον ρόλο του κράτους και, τέλος, προωθούν τα εθνικιστικά ζητήματα.

Οπως διαπιστώνουμε, η δημοσιονομική επέκταση είναι ένα από τα χαρακτηριστικά των πολιτικών αυτών. Μάλιστα, λόγω του φιλολαϊκού χαρακτήρα της πολιτικής αυτής, από τη στιγμή που τίθεται στο τραπέζι αποσταθεροποιεί όλο το πολιτικό σύστημα και πάρα πολύ δύσκολα μπορούν να αναπτυχθούν αντίθετες απόψεις.

Γι’ αυτό όταν μια κυβέρνηση υιοθετεί παρόμοιες πολιτικές η ευθύνη διατύπωσής τους εκτείνεται πολύ ευρύτερα από την αρχική πρόθεση μιας πολιτικής ενίσχυσης της ενεργούς ζήτησης και βοήθειας σε πάσχοντες συμπολίτες μας. Ενδεχομένως ενεργοποιούται η απειλή των πραγματικών δυνατοτήτων της οικονομίας και η αντιστροφή του ενάρετου κύκλου της ανάπτυξης διότι πολύ δύσκολα μπορεί να αναπτυχθεί ανασχετικός αντίλογος. Ο σεβασμός των ορίων που επιβάλλει η υπευθυνότητα είναι η μόνη λύση.

*Ο Παναγιώτης Ε. Πετράκης είναι καθηγητής ΕΚΠΑ