Πυρήνες στο Σύμπαν: «Αστρομαγειρέματα» μετά το τρίτο λεπτό της Δημιουργίας

14:37 27/4/2016 - Πηγή: New Money

Τη διαδικασία σύνθεσης των στοιχείων στο σύμπαν και τα αστροφυσικά σενάρια σχηματισμού του ηλιακού μας συστήματος, πραγματεύεται η επόμενη ομιλία του καινοτόμου θεσμού CAFE SCIENTIFIQUE, η οποία θα περιλαμβανει και ξενάγηση στο Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. Δημόκριτος και ειδικότερα, στον επιταχυντή Tandem του Ινστιτούτου Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής.

Η εκδήλωση, η οποία είναι ανοικτή για το κοινό, με ελεύθερη είσοδο, θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 12 Μαΐου, στις

6:00μμ, με ομιλητή τον κ. Σωτήριο Χαρισόπουλο, Διευθυντή του Ινστιτούτου Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής (ΙΠΣΦ) του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος», και Επικεφαλής του Εργαστηρίου Επιταχυντή Tandem.

Η σύνθεση των στοιχείων στη φύση από το ελαφρύτερο Υδρογόνο μέχρι τον Σίδηρο, υλοποιείται στο σύμπαν μέσω θερμοπυρηνικών αντιδράσεων στις οποίες «καίγεται» διαδοχικά Υδρογόνο, 'Ηλιο, Άνθρακας, Οξυγόνο, Πυρίτιο κλπ. Η «πορεία» σύνθεσης των στοιχείων που ακολουθείται στο σύμπαν ξεκινά από το ελαφρύτερο Υδρογόνο μέχρι τον πιο βαρύ Χρυσό. Κάπου όμως στην πορεία αυτή, κοντά στο Σίδηρο, η φύση αντιμετωπίζει τον εαυτό της: H απωστική δύναμη μεταξύ φορτισμένων πυρήνων που συγκρούονται για να δημιουργήσουν νέα στοιχεία γίνεται μέγιστη, δυσκολεύοντας το δρόμο προς το Χρυσό. Η φύση, όμως, ξεπερνά αυτό το εμπόδιο και συνεχίζει να συνθέτει βαρύτερα στοιχεία μέσω αντιδράσεων με νετρόνια, τα οποία, ως μη φορτισμένα σωματίδια δεν αισθάνονται καμία απωστική δύναμη και συνεχίζουν! Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατή η σύνθεση όλων σχεδόν των σταθερών ισοτόπων που είναι βαρύτερα από αυτά του Σιδήρου, εκτός από 35 πυρήνες που ονομάζουμε πι-πυρήνες (p nuclei). Οι πυρήνες αυτοί εμφανίζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς, μέχρι σήμερα, έχουν παρατηρηθεί μόνο στο ηλιακό σύστημα. Οι περιεκτικότητές τους είναι εξαιρετικά μικρές και δεν μπορούν να εξηγηθούν ποσοτικά από κανένα αστροφυσικό πρότυπο σύνθεσής τους και συνεπώς από κανένα αστροφυσικό σενάριο σχηματισμού του ηλιακού μας συστήματος, όπως, για παράδειγμα, οι εκρήξεις Σουπερνόβα.

Τι είναι αυτοί οι πι-πυρήνες, και πως δημιουργούνται; Ποιος είναι ο ρόλος της Πυρηνικής Φυσικής στην κατανόηση των ασυμφωνιών που υπάρχουν ανάμεσα στις παρατηρούμενες στο ηλιακό σύστημα περιεκτικότητές τους και στις αντίστοιχες προβλέψεις των διαφόρων αστροφυσικών σεναρίων σχηματισμού τους; Τι θα σήμαινε για τη ζωή ενδεχόμενη απουσία τους από τη φύση; Πώς προσεγγίζει κανείς το πρόβλημα της σύνθεσής τους στο σύμπαν, με μετρήσεις σε ένα εργαστήριο επιταχυντή, όπως αυτό του "Δημόκριτου" και γιατί είναι πρωταγωνιστικός ο ρόλος της θεωρίας πυρηνικών αντιδράσεων; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα τα οποία θα συζητηθούν στο πλαίσιο της ομιλίας.

Ο Σωτήριος Χαρισόπουλος πήρε το πτυχίο Φυσικής από το ΑΠΘ, και εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή του στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας με υποτροφία της Γερμανικής Υπηρεσίας Ακαδημαϊκών Ανταλλαγών (DAAD). Από το 1990 είναι Ερευνητής στο Ινστιτούτο Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής (ΙΠΣΦ) του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος». Το 2005 έγινε Επικεφαλής του Εργαστηρίου Επιταχυντή Tandem του ΙΠΣΦ και το 2007 Διευθυντής Ερευνών στο ίδιο Ινστιτούτο. Έχει διατελέσει στέλεχος του Διεθνή Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ), στη Βιέννη, και από το 2014 που επέστρεψε είναι Διευθυντής του ΙΠΣΦ και μέλος του ΔΣ του «Δημοκρίτου». Υπήρξε συντονιστής Ευρωπαϊκών δικτύων πυρηνικής φυσικής, μέλος επιτροπών διαμόρφωσης και συντονισμού ερευνητικών προγραμμάτων και εθνικός εκπρόσωπος σε επιτροπές του 7ου Προγράμματος Πλαισίου της ΕΕ. Διατέλεσε μέλος του ΔΣ της Ένωσης Ελλήνων Ερευνητών και επί δεκαετία πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Πυρηνικής Φυσικής. Είναι μέλος της Nuclear Physics European Collaboration Committee (NuPECC).

Η ομιλία και η ξενάγηση είναι ανοιχτή για το κοινό, με ελεύθερη είσοδο. Θα διεξαχθεί στο ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος (Πατρ. Γρηγορίου Ε' & Νεαπόλεως 27, 153 41, Αγία Παρασκευή, 210-6503040, 210-6503002, μετρό Νομισματοκοπείο).