Θέματα και προσδοκίες

07:18 18/5/2021 - Πηγή: New Money

Είναι νομίζω ενδιαφέρον να δούμε το πλαίσιο που έθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη συζήτηση για το «Μέλλον της Ευρώπης» και πώς το επηρεάζει, ή μάλλον το φωτίζει διαφορετικά, η πανδημία και οι συνέπειες της.

Η Επιτροπή έχει θέση υπό συζήτηση και για υποβολή προτάσεων 9+1 ζητήματα, τα οποία ονομάζει με μια λέξη την οποία αποφεύγω όσο μπορώ: «πυλώνες». Τα ζητήματα αυτά περικλείουν σχεδόν όλη τη γκάμα πραγμάτων που απασχολούν ή και απλώς αγγίζουν τον ευρωπαϊκό χώρο, επομένως το ενδιαφέρον τους δεν έγκειται στην

απαρίθμηση, αλλά στο περιεχόμενο αφενός των προβλημάτων και αφετέρου των ενδεχόμενων «απαντήσεων».

Δεν ξέρω αν τα ζητήματα έχουν τεθεί με σειρά σπουδαιότητας, πρώτη πάντως εμφανίζεται η Κλιματική Αλλαγή. Εδώ το ζητούμενο είναι, πλέον, λιγότερο το αν και περισσότερο το πώς. Η πανδημία κατάστησε ανεπίστρεπτη την κίνηση, και μάλιστα τη συντονισμένη κίνηση, εντός προκαθορισμένων χρονοδιαγραμμάτων, προς «πράσινη ανάπτυξη» και «πράσινες επενδύσεις» και έθεσε στη διάθεση των χωρών και κατευθυντήριες γραμμές και επαρκή χρηματοδότηση. Τα κρίσιμα προς αντιμετώπιση ζητήματα έχουν να κάνουν με το είδος των κινήτρων για την αλλαγή παραγωγικού και επιχειρηματικού μοντέλου, τα όρια της «εθνικής ευελιξίας», με δεδομένο το διαφορετικό οικονομικό προφίλ αλλά και το επίπεδο ανάπτυξης των κρατών-μελών, τις μεταβατικές περιόδους για εγκατάλειψη τομέων και δραστηριοτήτων «βρώμικης ενέργειας», την απόκρουση του «περιβαλλοντικού ντάμπινγκ» (εκ μέρους χωρών που θα αντιμετώπιζαν τον πειρασμό να «πάρουν επάνω τους» τους ρύπους με κάποιο οικονομικό αντάλλαγμα), την ισορροπία του μίγματος μεταξύ αμιγώς «πράσινων» και πιο «παραδοσιακών» δραστηριοτήτων.

Τη σημασία της Υγείας κατάστησε προφανή η πανδημία, η οποία συγχρόνως ανέδειξε και μια σειρά από υστερήσεις: σε πρώτες ύλες (από την Ευρωπαϊκή Ένωση έλειψαν, στην πρώτη φάση, σύριγγες και μάσκες), σε αριθμό κλινών, ειδικών γιατρών και βοηθητικού προσωπικού, σε επίπεδο έρευνας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η υγεία (συνεχίζει να) είναι εθνική και όχι ενωσιακή πολιτική, ότι τα συστήματα διαφέρουν από «εντελώς δημόσια» έως «εξαιρετικά απορρυθμισμένα» (πλειοψηφία πάντως είναι τα «μικτά», όπως το δικό μας), ότι γενικώς για τη βιομηχανία και για την παραγωγική αλυσίδα η Ευρώπη υφίσταται, σε κάποιο βαθμό αταβιστικά αλλά και χωρίς να κάνει καμία προσπάθεια διόρθωσης, τις συνέπειες μιας «παγκοσμιοποίησης» που ενθαρρύνει την αποσπασματική και με βάση τη φθηνή εργατική δύναμη παραγωγή, ακόμα και ειδών πρώτης ανάγκης. Μια ενδιαφέρουσα, και μάλλον αντιφατική, αντίδραση, είναι ότι δημιουργήθηκε ένα ειδικό πρόγραμμα ενίσχυσης της έρευνας, αλλά δεν αυξήθηκαν οι δαπάνες ειδικώς για την υγεία εντός του τρέχοντος προϋπολογισμού. Θα ζητήσουν άραγε οι Ευρωπαίοι πολίτες πιο «κεντρική» διεύθυνση της υγείας, ενόψει και του ότι οι πανδημίες ήρθαν πιθανότατα για να μείνουν, ή θα συνεχίσουν να εμπιστεύονται τα εθνικά συστήματα; Και θα θεωρήσουν τα χρήματα και τις υποδομές ή την έρευνα και το συντονισμό σημαντικότερο παράγοντα;

Οικονομία, Απασχόληση και Κοινωνική διάσταση συμπυκνώνονται σε μια ενότητα, προφανώς γιατί αυτά απασχολούν ήδη πρωταρχικά την Ένωση. Πάντως, με τη δημιουργία, μέσα στην πανδημία, αφενός του Ταμείου Ανάκαμψης και αφετέρου του «Κοινωνικού Πυλώνα» (αυτός ο «πυλώνας» είναι αναπόφευκτος) τα πολλά λόγια είναι φτώχεια. Εδώ παίζεται, και κρίνεται, το «ευρωπαϊκό μοντέλο» -αλλά φοβούμαι ότι, μπροστά στον καταιγισμό των μέτρων που έχουν ήδη ληφθεί ή προετοιμάζονται, οι πολίτες λίγα πρωτότυπα πράγματα θα είχαν να προσθέσουν. Το ίδιο, σε κάποιο βαθμό, ισχύει και για το κρισιμότατο αλλά για πολλούς μακρινό τρίπτυχο Ευρώπη στον Κόσμο- Δημοκρατία-Κράτος Δικαίου: έχουν οι πολίτες αντίληψη και πώς αξιολογούν το γεγονός ότι, αρκετά υπόγεια και ξαφνικά, η Ένωση έχει πρόβλημα δημοκρατίας, που δεν ταυτίζεται με το παλαιό ζήτημα του «δημοκρατικού ελλείμματος» (έλλειψης απευθείας νομιμοποίησης των αποφάσεων μέσα από τη βούληση των πολιτών) αλλά είναι πλέον «συνταγματικής» υφής πρόβλημα μη τήρησης, από κάποιες χώρες, κοινών κανόνων για την ανεξαρτησία του Τύπου, της Δικαιοσύνης, τη διάκριση των λειτουργιών; Και τους ενδιαφέρει άραγε πραγματικά να δημιουργηθούν «ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα» με κοινές υπερθενικές λίστες στις ευρωεκλογές, να αποκτήσει περισσότερες, ή βαθύτερες, αρμοδιότητες το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, να παίξει καθοριστικότερο, και μέσω ποιου μηχανισμού, ρόλο η Ευρώπη στα παγκόσμια πράγματα;

Ψηφιακή Μεταμόρφωση και Μετανάστευση βρίσκουν επίσης τη θέση τους, περισσότερο ως ανοιχτά στοιχήματα, στον κατάλογο. Για την πρώτη κανείς δεν θα είχε, δεν θα μπορούσε να έχει, «αντίρρηση», αλλά θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε πόσο αισθάνονται ότι απειλούνται οι πολίτες από την επιρροή της τεχνολογίας στις εκλογές και γενικώς στη δημοκρατία όπως την ξέραμε, ή αν βλέπουν περισσότερο με προσμονή παρά με φόβο την προ των πυλών μετάβαση στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής. Το μεταναστευτικό ζήτημα είναι εντελώς διαφορετικό, αφού οι αντιλήψεις εξαρτώνται από την έκθεση των πολιτών στο πρόβλημα και η έκθεση αυτή είναι εντελώς ασύμμετρη από χώρα σε χώρα: δυστυχώς η εμπειρική παρατήρηση δείχνει ότι οι πολίτες δεν είναι ούτε πλειοψηφικά πεπεισμένοι για τα πολλά καλά που φέρνουν οι μετανάστες ούτε υπέρ του μοιράσματος των βαρών –πρόκειται για πεδίο στο οποίο κατεξοχήν αρμόζει «από τα πάνω» δράση, που και γι’ αυτή είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί πολιτική βούληση.

Προσωπικά θα με ενδιέφερε να μάθω τις θέσεις και προτιμήσεις των Ευρωπαίων σε μια πιο ανώδυνη για πολλούς (μάλλον και για την Επιτροπή που τα στοιβάζει όλα σε ένα) σειρά θεμάτων: Εκπαίδευση/Πολιτισμός/Νεότητα/Αθλητισμός. Είναι αυτά άραγε για τους Ευρωπαίους, όπως είναι για μένα, τα συνθετικά στοιχεία της ποιότητας ζωής και της παγκόσμιας υπεροχής του «ευρωπαϊκού μοντέλου»; Έχει κάτι να προσθέσει η δημόσια δύναμη, και μάλιστα σε κεντρικό επίπεδο, ή αποτελούν αποκλειστικά τομείς «ιδιωτικής πρωτοβουλίας»; (η δική μου απάντηση: οι δημόσιες παρεμβάσεις και ωθήσεις δεν ταυτίζονται ούτε με τον καταναγκασμό ούτε με τη γραφειοκρατία ούτε μόνο με τα «αμιγώς πολιτικά» θέματα).

Η Επιτροπή αφήνει για το τέλος ένα «ανοιχτό» ερώτημα: τι επιπλέον προτεραιότητες – εκπλήξεις θα είχαν να προσθέσουν οι ίδιοι οι πολίτες; Μένει τίποτα που ξεφεύγει από τους ταγούς της ευρωπαϊκής εξουσίας; Στην ουσία του το ερώτημα θα μπορούσε να είναι: «τι Ευρώπη θέλουμε» -αλλά είναι ένα ερώτημα που μάλλον ξεφτίζει μπροστά στο «τι Ευρώπη έχουμε» και κυρίως «πώς θα μπορούσε να γίνει καλύτερη». Όχι ότι θα γίνει αυτομάτως καλύτερη μέσα από μια διαδικασία διαβούλευσης –αλλά τουλάχιστον μπορεί να γίνει ευκρινέστερη.