«Βόμβα» από το ΣτΕ: Αποζημιώσεις σε ιδιοκτήτες που στερήθηκαν το δικαίωμα δόμησης

12:26 30/10/2016 - Πηγή: New Money

Της Μαριάννας Τζάννε

Bόμβα στα θεμέλια του κράτους συνιστά η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας με την οποία υποχρεώνει τη διοίκηση σε καταβολή αποζημίωσης σε ιδιοκτήτες γης των οποίων οι περιουσίες περιορίζονται για λόγους που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος.

Η απόφαση, που κρίνεται ιδιαίτερη σοβαρή καθώς ελήφθη ομόφωνα από το 5ο Τμήμα του ΣτΕ, ανατρέπει τη νομολογία του Ανώτατου Δικαστηρίου βάσει της οποίας μέχρι σήμερα για όσα περιουσιακά δικαιώματα θίγονταν από πράξεις της διοίκησης μπορούσαν οι ιδιοκτήτες να στραφούν με αγωγή αποζημίωσης εναντίον

του Δημοσίου, όντας αμφίβολο όμως το αν και πότε θα δικαιώνονταν. Πλέον η απόφαση προβλέπει ρητά ότι το Δημόσιο οφείλει να αποζημιώνει τους πολίτες που υποβάλλουν σχετικό αίτημα εφόσον προκύπτει στέρηση της χρήσης της ιδιοκτησίας.

Αφορμή για την απόφαση του ΣτΕ στάθηκε προσφυγή ιδιωτών από τα Μεσόγεια με τεράστια ακίνητη περιουσία, η οποία επηρεάστηκε δυσμενώς από το Προεδρικό Διάταγμα των Μεσογείων του 2003. Το επίμαχο Π.Δ. με το οποίο καθορίζονταν οι χρήσεις γης και οι περιορισμοί δόμησης στις εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών περιοχές απαγόρευε την οικιστική ανάπτυξη ακινήτων, ιδιαίτερα μεγάλης αξίας, στον Δήμο Ραφήνας - Πικερμίου (περιοχή Περιβολάκια). Παρά το γεγονός ότι οι θιγόμενοι προσέφυγαν στο ΣτΕ στρεφόμενοι εναντίον του Π.Δ., το δικαστήριο το 2013 απέρριψε την αίτηση ακύρωσης και έκρινε ότι ορθώς ελήφθη η απόφαση, επικαλούμενο για τη δημιουργία ζώνης πρασίνου στην επίδικη περιοχή λόγους δημόσιου συμφέροντος, που είναι η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και του δασικού χαρακτήρα της περιοχής.

Η οικογένεια, στην κατοχή της οποίας βρίσκονται δεκάδες στρέμματα γης, υπέβαλε τον Δεκέμβριο του 2012 προς τους υπουργούς Περιβάλλοντος και Οικονομικών αίτηση αποζημίωσης «λόγω του εξαιρετικά επαχθούς χαρακτήρα των περιορισμών και των απαγορεύσεων που υφίστανται οι εν λόγω ιδιοκτησίες από την ένταξή τους στη ζώνη πρασίνου και την απαγόρευση κάθε είδους δόμησης». Συνολικά, οι ιδιώτες διεκδικούσαν με την αίτησή τους αποζημίωση άνω των 12 εκατ. ευρώ. Το Δημόσιο αρνήθηκε να πάρει θέση και μετά την παρέλευση τριμήνου και τη σιωπηρή απόρριψη της αίτησης οι ιδιώτες προσέφυγαν ξανά στο ΣτΕ εναντίον της άρνησης της διοίκησης να καταβάλει την αποζημίωση.

Πλέον η τωρινή απόφαση (1603/2016) ανοίγει τον δρόμο των αποζημιώσεων με διάφορους εναλλακτικούς τρόπους και καθορίζει με σαφήνεια τα βήματα με τα οποία η διοίκηση οφείλει να αντιμετωπίζει τα αιτήματα ιδιοκτητών σε περίπτωση που με ευθύνη της απαξιώνεται η περιουσία τους. Οπως αναφέρεται στην απόφαση, «στον θιγόμενο ιδιοκτήτη παρέχεται η δυνατότητα να επιδιώξει με αίτησή του προς τη διοίκηση την αναγνώριση ότι έχει επέλθει ουσιώδης στέρηση της χρήσης της ιδιοκτησίας του κατά τον προορισμό της και περαιτέρω τον καθορισμό του τρόπου της αποζημίωσής του με την ανταλλαγή της έκτασής του με έκταση του Δημοσίου ή την παραχώρηση κατά χρήση δημόσιας έκτασης σε παραπλήσια περιοχή για ανάλογη χρήση ή εκμετάλλευση ή την καταβολή εφάπαξ ή περιοδικής αποζημίωσης ή τη μεταφορά συντελεστή δόμησης σε άλλη ιδιοκτησία. Η διοίκηση υποχρεούται να εξετάσει το σχετικό αίτημα και αφού λάβει υπόψη την κατά το άρθρο 24 του Συντάγματος επιβαλλόμενη προστασία του φυσικού περιβάλλοντος να κρίνει αν με τα δεδομένα της συγκεκριμένης υπόθεσης έχει επέλθει ουσιώδης στέρηση της χρήσης της ιδιοκτησίας. Περαιτέρω, αν η διοίκηση διαπιστώσει ότι πράγματι συντρέχει τέτοια περίπτωση και ότι δεν είναι δυνατή η ανταλλαγή της έκτασης με άλλη του Δημοσίου ή η παραχώρηση κατά χρήση δημόσιας έκτασης σε παραπλήσια περιοχή ή η μεταφορά συντελεστή δόμησης σε άλλη ιδιοκτησία, έχει την υποχρέωση να καθορίσει το ύψος της οφειλόμενης χρηματικής αποζημίωσης και τον τρόπο καταβολής». Με το σκεπτικό αυτό, το δικαστήριο δέχεται την αίτηση ακύρωσης, ωστόσο, επειδή η υπόθεση έρχεται σε αντίθεση με τη νομολογία του ΣτΕ, η υπόθεση παραπέμπεται στην μείζονα επταμελή σύνθεση του δικαστηρίου. Νομικοί κύκλοι υποστηρίζουν ότι η ομοφωνία της απόφασης ανοίγει τον δρόμο για να γίνει δεκτή η αίτηση ακύρωσης από το ΣτΕ, εξέλιξη που θα δικαιώσει χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων σε όλη τη χώρα που στερήθηκαν το δικαίωμα δόμησης με την επίκληση της προστασίας του περιβάλλοντος.